بامداد جنوب: ایران روزانه بیش از 30 میلیون متر مکعب گاز طبیعی فلر را در میادین نفتی کشور میسوزاند. در همین راستا، وزارت نفت دولت یازدهم شرایط و بسترهای لازم برای ورود متقاضیان و سرمایهگذاران غیر دولتی بهمنظور استفاده از گازهای همراه نفت را ایجاد و در اولین قدم در سال 93، قیمت پایه گازهای همراه نفت را تعیین کرد. در این زمینه، توجه سیاستگذاران و مدیران وزارت نفت به کاهش سوختن گازهای همراه نفت و ضرورت استفاده بهینه از این گازها از جمله اتفاقات امیدوارکننده صنعت نفت در سالهای اخیر بوده است که این اقدامات در نهایت به خاموشی فلر پالایشگاه اول پارس جنوبی در اواخر اردیبهشتماه سال جاری منجر شد.
با این حال، بررسی تجارب کشورهای پیشرو در زمینه جمعآوری گازهای همراه نفت جهت سیاستگذاری و تصویب قوانین لازم در ایران یکی از مواردی است که میتواند در این راه به دولتمردان دولت دوازدهم کمک کند. در همین زمینه، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی تجارب تعدادی از کشورهای جهان در زمینه جمعآوری گازهای سوزانده شده را با هدف کسب درسهایی برای کشورمان بررسی کرد.
به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات انرژی صنعت و معدن این مرکز با اعلام این مطلب که برآورد بانک جهانی و تخمینهای بهدست آمده از اطلاعات ماهوارهای در سال 2015 نشان میدهد که حجم گاز سوزانده شده در جهان برابر با 147/56 میلیارد متر مکعب گاز (معادل 404 /3 میلیون متر مکعب در روز) بوده است که معادل 30 درصد گاز مصرفی اروپا (یانیمی از انرژی الکتریکی مورد نیازآفریقا ) می باشد، افزود: بر اساس آمار سال 2015، روسیه، عراق و ایران بهترتیب با سوزاندن 21/244، 16/213 و 096/12 میلیارد متر مکعب مقام اول تا سوم را بین کشورهای جهان دارا هستند. علاوه بر این، بررسی شدت سوزاندن گازهای همراه نفت (نسبت هر متر مکعب گاز همراه نفت سوزانده شده در مقایسهبا هر بشکه نفت خام تولیدی) در 30 کشور اول سوزاننده گاز در جهان ، نشان میدهد که کشورهای ازبکستان و عربستان با 47/7 و 5/0متر مکعب بهازای هر بشکه بهترتیب بیشترین و کمترین میزان نسبت یادشده را در اختیار دارند. ایران نیز با شدت 5/8 متر مکعب در هر بشکه در سال 2015 در رتبه چهاردهم قرار دارد.
این حجم از گاز سوزانده شده، موجب اتلاف بخش قابل توجهی گاز قابل بهرهبرداری مجدد میشود که فرآوری آن میتواند به افزایش تولید گاز سبک و مایعات گازی منجر شود. علاوه بر این ، آزادسازی میلیونها تن دیاکسیدکربن به اتمسفر، تغییرات آب و هوایی را بهدنبال دارد. چنین شرایطی برای ایران نیز که به لحاظ سوزاندن گاز همراه در رتبه سوم جهان قرار دارد، صادق است. بنابراین ضرورت دارد ایران، برنامههایی را بهمنظور جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه نفت اجرایی کند. از این رو، در این پژوهش، تجربه کشورهای روسیه ، نیجریه، عربستان سعودی و امریکا بررسی و ارزیابی شده است.
نتایج بررسی تجارب این کشورها نشان میدهد که عربستان سعودی با احداث سیستم جامع گاز، انجام قراردادهای پیمانکاری برای توسعه سیستم جامع گاز و تخصیص گاز به بخش پتروشیمی و نیروگاهی توانسته است در این زمینه بسیار موفق باشد. نیجریه نیز به کمک قراردادهای امتیازی و مشارکت در تولید با شرکتهای بزرگ نفتی، اعمال نظارت، مالیات و سیاستهای تنبیهی و تشویقی برای آن شرکتها و تصویب قانون تزریق مجدد گازهای همراه نفت، میزان گازهای همراه سوزانده شده را تا 50 درصد نسبت به سال 2012 کاهش داده است. همچنین روسیه با بهکارگیری سیاستهای تنبیهی و دریافت جریمه، سیاستها و مقررات تشویقی و استفاده از گازهای همراه برای تولید برق و خوراک پالایشگاههای گازی، حجم گازهای همراه سوزانده شده را به میزان 40 درصد کاهش داده است. در امریکا نیز نظارت نهادهای زیستمحیطی، اعطای مجوزهای کوتاهمدت و بلندمدت برای سوزاندن گازهای همراه و اخذ جریمه متناسب با آن و استفاده از طرحهای سبز بهمنظور کاهش گازهای همراه نفت سوزانده شده موجب شده است تا میزان این گازها با وجود افزایش تولید نفت، ثابت بماند.
بررسی تجارب کشورها در زمینه جمعآوری گازهای همراه نفت جهت سیاستگذاری و تصویب قوانین لازم در ایران نشان میدهد که قوانین لازم و دارای ضمانت اجرا در کشور وجود ندارد. نکته دیگر اینکه تصویب قوانین و مقررات جامع و کامل در مورد گازهای سوزانده شده و ایجاد شفافیت در برخی موضوعات همچون قیمتگذاری گازهای همراه نفت میتواند ورود بخش خصوصی را به طرحهای جمعآوری گازهای همراه نفت در ایران تسهیل کرده و با حضور بخش خصوصی، سهم قابل توجهی از گازهای همراه سوزانده شده کاهش یابد.