بامدادجنوب- الهام بهروزی:
«رئیس» نام نمایشی بهنویسندگی و کارگردانی شیما جوادپور، هنرمند بانوی بوشهری است که به‌تازگی با انتخاب هیات بازبین بیست و نهمین جشنواره تئاتر استانی بوشهر به این رویداد هنری راه یافته است و قرار است روز دوم این جشنواره (یکشنبه 26 شهریورماه) ساعت 18 در پلاتوی ایرج صغیری به‌روی صحنه برود. جوادپور در این اثر کوشیده است این بار شهادت رئیسعلی دلواری، آزادي‌خواه و سردار قيام جنوب را به کمک تخیل و بر اساس روایتهای متفاوت و کتابی از عبدالکریم مشایخ روایت کند. او نیک میداند که دست روی موضوع حساسی گذاشته است ولی به پشتوانه مطالعه و با مهارتی که در عرصه کارگردانی تئاتر در این سال‌ها به‌دست آورده است، تلاش کرده تا زبان حال قاتل رئیسعلی دلواری را که کمتر کسی به آن توجه کرده، به تصویر بکشد.
طبق برنامه انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر گروههای راهیافته به بیست و نهمین جشنواره تئاتر استانی ملزم هستند که قبل از شروع جشنواره به اجرای عموم بروند، از همین رو، نمایش «رئیس» در کافه «حاج رئیس» بوشهر از 19 تا 21 شهریورماه به‌روی صحنه میرود. در نخستین شب اجرای این اثر به تماشای آن نشستیم، ایرج صغیری، پدر معنوی تئاتر بوشهر هم گرمای هوا را به جان خرید، به نظاره نمایش دیدنی «رئیس» نشست، وی پس از پایان کار در حالی که لبخندی بر لب داشت، گفت: «خیلی خوشحالم که هر بار کاری از جوادپور میبینم، متوجه رشد و بالندگی و پختگی او در عرصه تئاتر میشوم. امروز با دیدن جدیت عوامل این نمایش (چه کارگردان و چه بازیگر) حس خوبی به من منتقل شد که در میان جوانان تئاتری بوشهر، افرادی هستند که به تئاتر جدی نگاه میکنند. تئاتر همین است، باید نگاهت به آن جدی باشد، دیگر زمان جملات آهنگین و اداهای فانتزی گذشته، زیرا شما اکنون با مخاطبی روبهرو هستید که باسواد و آگاه است. جوادپور با انتخاب این موضوع ثابت کرده که در تئاتر دغدغه دارد و جدی به آن میپردازد، مطمئن باشید امروز افرادی که در تئاتر مسیرشان درست است، تنها میشوند اما ایرادی ندارد، تنها شو، منزوی شو، بد و بیراه بشنو اما ناامید نشو، اطلاعاتت را در انزوایت بالا ببر، زیاد کتاب بخوان و آنقدر بخوان که بتوانی با تخیلت حال و هوای شخصیتی که روایت میکنی، بهتر درک و توصیف کنی. در تئاتر راوی خود زندگی باشید، با همان شکل واقعیاش».
نمایش «رئیس» به همت گروه نمایشی «گلینا» تولید شده است که سهیل عرب، داود باقریان و آیدا شیرالی به ایفای نقش در آن می‌پردازند. دیگر عوامل این نمایش عبارتند از: ادریس عبدی‌پور (طراح صحنه)، امید فیروزپور، بهروز شریفیان، محمدرضا خدری، حسین ابنرومی و مونا تجاره (موسیقی)، محمد سیفزاده (نور)، مهشید رستمزاد (گریم)، زهرا زارع (طراح لباس) و سعید عربزاده (عکاس). در این زمینه گفتوگویی را با شیما جوادپور کارگردان نمایش «رئیس» صورت دادیم که در ادامه میآید.
چطور شد امسال متنی بومی را برای جشنواره تئاتر استانی انتخاب کردید؟
به روايت تاريخ، رئيسعلي دلواري به‌دست شخصي به نام «غلامحسين تنگكي» در تنگك صفر (نام منطقهای در بوشهر) به قتل مي‌رسد اما اين‌كه «چرا» و «چگونه» در اين‌باره روايت‌هاي مختلفي در باور مردم وجود دارد که تاريخ هم بسيار گذرا از كنار اين موضوع عبور كرده است. برخي انگيزه‌هاي مالي و برخي دشمني و خصومت شخصي را دليل آن مي‌دانند، برخي قاتل را عنصر نامطلوب و عامل دست بيگانه مي‌دانند و برخي هم در مورد قتل رئيس و انگيزه‌هاي قاتل سكوت مي‌كنند و تنها به اين موضوع بسنده مي‌كنند كه رئيسعلي دلواري از پشت سر با تير تفنگ به شهادت رسيده است اما بهراستي واقعيت کدام است؟ اين موضوع به‌نظرم براي نگارش يك اثر نمايشي بسيار دراماتيك و جذاب به نظر آمد، اين‌كه اتفاقا اين موضوع مربوط به بوم واقليم ماست، انگيزه‌ام را براي نگارش نمايشنامه‌اي به نام «رئیس» دو چندان كرد.
این موضوع چه پتانسیلی داشت که آن را انتخاب کردید؟
دليل انتخاب اين نمايش براي اجرا در اين برهه زماني، منافشات و مناسبات پرآشوب منطقه‌اي است كه ما در آن زندگي مي‌كنيم. جنگ و هجوم بيگانگان به خاورميانه، كودكان، زنان و مردان بسياري را آواره كرده و يا بي‌گناه به كام مرگ كشانده است. اين روزها اين فاجعه انساني، تاريخي پرخون و بغض‌آلود را براي نسل آينده ما رقم زده كه نمي‌توان بي‌تفاوت از كنار آن گذشت، شايد وقتي به عمق فاجعه فكر كنيم، دربيابيم كه اگر هر كسي در برابر همنوع خود قدري احساس مسوولیت کند و خصايص پاك انساني خود را پاس بدارد، تاريخ كمتر شاهد چنين فجايع انساني خواهد بود.
شیما جوادپور در کارش بیشتر روی اجرای عموم تکیه دارد یا جشنواره؟
اجراي عموم، چراكه يك اثر نمايشي به‌طور قطع براي ديده شدن توليد مي‌شود اما اين‌كه گروه نمايشي را در شرايط نامناسب اجبار به اجرا كردن نمايش كرد؛ آن هم اجرا در مكاني كه بهدلیل نبود امكانات استاندارد (از جمله نور و جايگاه مناسب تماشاچي، شرايط نامساعد آب و هوايي و ...) مناسب اجرا نيست، نتيجه‌اي جز قرباني كردن يك اثر نمايشي كه به زحمت و سختي براي هرچه بهتر ديده شدن توليد شده، ندارد و چه بسا اين مهم نارضايتي مخاطب را به‌دنبال داشته باشد. بنابراين اگر شعار مركز هنرهاي نمايشي ايران «تئاتر براي همه» است، بهتر این بود که شرايطي فراهم شود تا مخاطب رغبتي براي دوباره آمدن و از سر ذوق به تماشا نشستن يك اثر نمايشي را داشته باشد.
نمایش رئیس در چه ژانری تولید شده است؟
اين نمايش با تكيه بر روايتي تاريخي به رشته نگارش درآمده و در تقسيم‌بندي آثار نمايشي می‌توان آن را به‌نوعي زير مجموعه تئاتر مستند دانست، چراكه اين روايت‌ها آميخته با تخيل نگارنده است اما در رويكرد اجرائي از شيوه تئاتر مستند (آن‌گونه كه پيتر وايس، مبدع تئاتر مستند گفته است، بازسازي وقايع تاريخي بر صحنه بدون دخل و تصرف در محتوا و گاهي با وام گرفتن از فيلم، عكس و اسلايد و ديگر رويكردهايي اجرائي اين ژانر شکل گرفته است) به‌طور كامل پيروي نكرده است.
شما در این اثر دست روی موضوعی گذاشته‌ای که در تاریخ بوشهر از اهمیت فراوانی برخوردار است، منتها با زاویه‌ای متفاوت و آن را از زبان ضدقهرمان داستان روایت کردید؟ و این خیلی حساس بود، چگونه شد که از این زاویه به روایت داستان رئیسعلی پرداختید؟
زاويه ديد در نمايشنامه به‌نوعي است كه در داستان اصلي كه در باور مردم اين ديار وجود دارد، كمتر به آن پرداخته شده است. به نوعي ما هميشه ماجرا را از ديد رئيس مي‌بينيم -به ناحق كشته شدن بر سر انديشه آزادي‌خواهي- اما اين‌بار نمايش از زبان ضدقهرمان روايت مي‌شود، نگاه قاتل در مواجهه با رئيس لحظه‌اي پيش از وقوع قتل و چالشي كه در پي گفت‌وگوي آن دو شكل مي‌گيرد.به گمان نگارنده مي‌توان بر اين باور بود كه قاتل هم مي‌تواند ايدئولوژي داشته باشد كه اين مهم به خلق اثر نمايشي بيشتر كمك مي‌كند.
بهعنوان یکی از کارگردانان مطرح بوشهری در نمایش‌هایتان در جشنواره برای زنان نقش‌هایی در سایه مدنظر قرار می‌دهید اما تاثیرگذار، در «رئیس» هم «شهرو» را زیاد درگیر بازی نکردید اما او را تمام‌کننده نمایش قرار دادید؟ هدف‌تان از این کار چیست؟
در كار تئاتر نگاه تفكيك‌پذيري نسبت به زن و مرد ندارم. حضور زنان در صحنه به همان اندازه حضور مردان پراهميت است اما با توجه به دشوارهايي كه در جامعه ما براي حضور زنان در مجامع عمومي، به‌واسطه نوع نگاه سنتي كه در زير لايه‌هاي تفكر جامعه ما مستتر است، وجود دارد -فارغ از درست يا غلط بودن آن- باید حضور پررنگ اجتماعي بانواني را پاس داشت كه اغلب تلاشگر و موفق هستند و در شرايط سخت براي فعاليت‌هاي اجتماعي به ويژه فعاليت‌هاي هنري پايداري مي‌كنند تا مهر وجودشان را بر صفحه تاريخ شهرشان به نيكي ثبت كنند.
راهکار شما برای حضور پررنگ و موفق بازیگران زن در عرصه تئاتر چیست؟ چرا بازیگران بانوی بوشهر هنوز نتوانسته‌اند به خودباوری کافی در تئاتر برسند؟ آیا می‌توان گفت که هنوز بستر مناسب برای رشد آنها در تئاتر فراهم نیست؟
بله، شوربختانه بستر مناسب براي رشد بانوان در تئاتر استان فراهم نيست و اين مهم نياز به برنامه و كار مديريتي دارد. بسياري از جوانان علاقه‌مند دچار نوعي سرگرداني هستند و نمي‌دانند كه به كجا براي آموزش و يا شركت در پروژه‌هاي نمايشي مراجعه كنند. هر گروه نمايشي هم مستعد پرورش بازيگر مبتدي و آماتور نيست، در اين سال‌ها بارها شاهد بوديم كه علاقه‌منداني وارد عرصه نمايش شدند ولي در كوتاه‌مدت از فضاي نمايش فاصله گرفته‌اند، جوانان بااستعداد و مشتاق به هنر بازيگري كه به‌واسطه درست هدايت‌نشدن يا بهره‌نگرفتن صحيح از توانمندي‌هاي‌شان با الگوهاي غلط آموزشي به بيراهه رفتهاند. اميد كه آموزش و برنامه‌ريزي در این زمینه در تئاتر بوشهر هرچه زودتر عملي شود .
در بخشی از نمایش از نواهایی بهره گرفته بودید که متعلق به موسیقی فولکور بوشهر نبود، آیا هدف خاصی از این کار داشتید؟ شاید به این طریق می‌خواستید رد پای هندی‌ها هم را که در جنگ دلاوران جنوب با انگلستان حضور داشتند، به نمایش بگذارید؟
در مورد موسيقي نمايش خوشبختانه از وجود گروه جوان، بااخلاق و با‌تجربه‌اي بهرمند شدهايم كه اتفاقا اشراف خوبی بر موسيقي محلي، نواها و آواهاي مربوط به اقليم و بوم‌مان دارند. امين فيروز‌پور سرپرست گروه با همراهي بهروز شريفيان، محمدرضا خدري و حسين ابن‌رومي علاوه بر موسيقي محلي به‌واسطه تغيير فضاهاي نمايشي، موسيقي‌هايي در خور و متناسب با صحنه‌ها ساخته و اجرا میکنند.
ایرج صغیری شرجی و گرما را به جان خرید و به تماشای کارتان نشست و شما را به‌خاطر تولید این اثر تحسین کرد، به‌نظر شما تئاتر بوشهر چقدر به حضور و تجربه وی نیاز دارد؟
ايرج صغيري سرمايه تئاتر بوشهر است، هرچند كه استاد صغيري بي‌وقفه و هميشه با همه توان خود نسل‌هاي نمايشي بعد از خود را همواره به مطالعه و فراگيري دانش روز تئاتر تشويق كرده و در خانه‌اش همواره به روي همه علاقه‌مندان به هنر تئاتر باز بوده تا از دانش خود همگان را بهرمند سازد اما واقعيت تلخي كه وجود دارد، اين است كه در واقع نسل بعد از وی هيچ‌گاه آن‌گونه كه شايسته اوست قدردان وجود پربركتش نبوده‌اند.
آیا فضای کافه «حاج رئیس» برای اجرای اثرتان مناسب بود؟
كافه حاج رئيس به همت هنرمند خوب شهرمان ادريس عبدي‌پور، تهيه‌كننده سينما داير شده است. كار شايسته‌اي كه بسيار جاي تقدير دارد، بازسازي خانه فرسوده در بافت قديم براي احياي هنر بوشهر. حياط اين كافه براي نخستين‌بار ميزيان نمايشي بومي است كه تاكيد بر زنده نگهداشتن داشته‌هاي فرهنگي‌مان دارد. اين اتفاق خجسته در اولين شب اجرا با حضور استاد ايرج صغيري پيشكسوت هنر نمايش و احياگر آيين در نمايش بوشهر متبرك شد. با همه اینها ما در زمینه نور و گرمای هوا (به‌واسطه روباز بودن فضا) با مشکلاتی روبهرو شدیم که اگر اجرا در پلاتو به روی صحنه میرفت، تاثیرگذاری بیشتری داشت.
در پایان یادآوری می‌شود، امشب (21 شهریورماه) نمایش «رئیس» آخرین اجرای خود را در کافه «حاج رئیس» به روی صحنه میبرد و سپس برای رقابت در بیست و نهمین جشنواره تئاتر استانی بوشهر خود را آماده می‌کند. در این دوره از جشنواره 12 اثر که عبارتند از: «پروتز مصیبت‌های خانواده قدوسی» اثر رضا مختارزاده از کنگان، «رمان سم‌پاشی» کار لقمان بحرانی از دیّر، «آواز ماهی‌ها در مرداب» به کارگردانی فضل‌الله عمرانی از دیّر، «مده آ» کاری از سعید گلچمن از اهرم، «برف زمین را گرم می‌کند» به کارگردانی قاسم تنگسیر‌نژاد از برازجان، «گودکس» کاری از جواد صداقت و الهام ابنی از بوشهر، «انتقام بلونا» کاری از محسن حلوایی از بوشهر، «شوک آل» به کارگردانی سهیل عباسی از بوشهر، «رئیس» به کارگردانی شیما جوادپور از بوشهر، «رویای یک نفر در این حوالی جا مانده است» کار حسین اسدی از جزیره خارگ، «ترامادول» کار سید‌مهدی محمدی و «هزار و سیصد و بیست و یک» کار روح‌الله خدامی از دیلم به رقابت با یکدیگر می‌پردازند.
پربازدید ها