بامدادجنوب- هدی خرم‌آبادی:

آوایشان از هر گوشه و کناری که به گوش می‌خورد، دلنشین و آرام‌بخش است. از راه دور آمده‌اند و برای مدتی میهمان ما هستند. پرندگان مهاجر خسته و درمانده از راه به امید پناهگاه امنی رخت سفر می‌بندند، غافل از این‌که تالاب‌ها همه خشک و رویای پناهگاه امن سرابی بیش نیست. خشکسالی از یک طرف، قاتلان طبیعت در سوی دیگر چشم‌انتظار پرندگان بی‌دفاعی هستند تا با ضرب یک گلوله احساس قهرمان بودن و شجاع بودن کنند و از شکار چند پرنده به خود ببالند. برخی آگاهانه و برخی ناآگاهانه به تبعات سوء و منفی نابودی این پرندگان دست به چنین کشتارهایی می‌زنند. 

از 10 سال پیش فعالیت‌های محیط زیستی‌اش را به صورت جدی آغاز کرد. حدود 20 سال در حوزه پرنده‌شناسی و پرنده‌نگری فعالیت می‌کند. کافی است تصویر یک پرنده را برایش بفرستی تا نام و ویژگی‌های آن را شرح دهد. 41 ساله است. تجریات بسیاری در حوزه محیط زیست دارد و با مناعت طبع این تجربیات را در اختیار علاقه‌مندان می‌گذارد. عضو اصلی کمیته ثبت پرندگان ایران و مسوول کمیته حمایت از حیوانات انجمن سبز چیای مریوان است. 

محمد سفرنگ در پاسخ به این سوال که مهاجرت پرندگان از چه تاریخی آغاز می‌شود و بازگشت آنها در چه زمانی است، گفت: مهاجرت زمستانه از اول مرداد ماه شروع مي‌شود و پیش‌قراول این سیل عظیم مهاجرت خوتکای ابروسفید است. با توجه به این‌که انواع مهاجرت داریم، مهاجرت پاییزه با کوتاه شدن طول ساعات روشنایی روز شروع می‌شود. بیشترین میهمانان مهاجر کشور از عرض‌های بالاتر همچون سیبری، توندرا و گاهی مناطق قطبی هستند. 

سفرنگ با اشاره به این‌که روند مهاجرت زمستانه اصولا تا اوایل دی ماه طول می‌کشد و از اواسط بهمن ماه با طولانی‌تر شدن ساعات روشنایی روز و کوتاه‌تر شدن ساعات تاریکی در شبانه‌روز، مهاجرت معکوس (بهاره) شروع می‌شود و پرندگان باید به مناطق تولید مثلی خودشان برگردند، در خصوص مسیرها و کانال‌های مهاجرتی ایران نیز خاطرنشان کرد: بیشترین مسیرها و کانال‌های مهاجرتی کشور، خط مستقیم شمال به جنوب و برعکس است. هر چند گاهی مسیرهای شمال غرب به جنوب شرق و شمال شرق به جنوب غرب دیده می‌شود ولی نسبت به مسیر شمال به جنوب بسیار کمتر است.

 

 وی در پاسخ به این سوال که چند نوع مهاجرت داریم، تصریح کرد: مهاجرت‌های اصلی دو نوع است؛ مهاجرت زمستانه و مهاجرت بهاره ولی گاهی به دلایلی مانند خشک شدن تالاب‌ها، خشک شدن چشمه‌های محل زندگی یا از بین رفتن امنیت در محل زیست پرنده یا کمبود مواد غذایی، پرندگان مجبور به مهاجرت‌های کوتاه و خارج از زمان اصلی مهاجرت هستند.

 سفرنگ در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر این‌که وضعیت ایران را در مهاجرپذیری پرندگان چگونه ارزیابی می‌کنید، افزود: در این مورد باید عرض کنم کشور ایران به دلیل شرایط جغرافیایی مناسب و قرار گرفتن در مسیر مناسب مهاجرت پرندگان، یکی از غنی‌ترین مسیرها و مهاجرپذيرترين کشورهای جهان است ولی متاسفانه در دو زیستگاه زمستان‌گذرانی پرندگان کشور شمال کشور (فریدون‌کنار) و جنوب کشور (تالاب هورالعظيم) اهواز استقبال مناسبی از پرندگان مهاجر نمی‌شود. در این دو زیستگاه غنی شکارچیان و قصابان طبیعت با انواع روش‌های ناجوانمردانه به جان پرندگان بی‌دفاع می‌افتند، البته این در حالي است که در تالاب‌های غرب کشور مثل تالاب زریبار در استان کردستان و تالاب کانی برازان در استان آذربایجان غربی و تالاب قره قشلاق در آذربایجان شرقی این شرایط کاملا برعکس است. پرندگان در تالاب‌های یادشده در امنیت کامل زمستان‌گذرانی می‌کنند.

وی درباره راه محافظت از پرندگان مهاجر با بیان این‌که تنها راه نجات و دوستی با این آفریده‌های خدا در چند مورد خلاصه می‌شود، گفت: فعال کردن سازمان‌های مردم‌نهاد زیست‌محیطی در مناطق مختلف کشور، ارائه آموزش به مردم و فرهنگ‌سازی اصولی، کندن دندان طمع از جان طبیعت کشور، سپردن حفاظت به انجمن‌های زیست‌محیطی و نظارت مردم منطقه و دولت به عنوان متولی بر این فعالیت‌ها، کسب درآمد برای جوامع محلی از راه ارائه خدمات و اجرای تورهای پرنده‌نگری و طبیعت‌گردی و جلوگيري از ساخت و سازها در مناطق حساس و زیستگاه پرندگان.

این عضو کمیته ثبت پرندگان ایران و مسوول کمیته حمایت از حیوانات انجمن سبز چیا در خصوص ایجاد تالاب‌های مصنوعی نیز خاطرنشان کرد: ایجاد تالاب‌های مصنوعی می‌تواند تا حدودی از فشار اعمال شده بر پرندگان خسته و در راه مانده بکاهد ولی به نظر من احیای تالاب‌های خشک شده قدیمی و حفظ تالاب‌های زنده کشور نسبت به این امر اولویت بیشتری دارد. 

 سفرنگ در ادامه در پاسخ به این‌که وضعیت استان بوشهر را برای حضور پرندگان مهاجر چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: استان بوشهر یکی از بهترین مکان‌های زمستان‌گذرانی برای پرندگان مهاجر است که با ایجاد امنیت و جلوگیری از تخریب زیستگاه‌های مناسب پرندگان می‌توان زمان ماندگاری پرندگان و تعداد پرندگان را بسیار بالا برد.

مهاجرت با توجه به گونه پرندگان متفاوت است. گونه‌هایی همچون پرستوهای دریایی کاکلی، پرستو دریایی گونه سفید، پرستو دریایی پشت تیره، پرستو دریایی خزری، پرستو دریایی نوک‌کلفت، سلیم خرچنگ‌خوار اواخر تابستان استان را ترک می‌کنند و ۱۲۰ گونه از پرندگان مهاجر نیز در نیمه دوم سال میهمان استان بوشهر هستند که می‌توان به کاکایی‌ها، مرغابی‌ها، فلامینگو، پلیکان، سلیم‌ها، آبچلیک‌ها اشاره کرد .شعار امسال روز جهانی پرندگان مهاجر، «دنیای سالم برای پرندگان مهاجر و انسان‌ها» بود و همه باید برای تحقق این شعار مهم تلاش کنیم. زمزمه دلنشین فلامینگوها گوش را می‌نوازد... میزبان خوبی برای آنها باشیم. بامداد جنوب طی گزارش‌های بعدی به راهکارهای گوناگون محافظت از پرندگان مهاجر و معرفی مهم‌ترین این گونه‌ها می‌پردازد.