بامدادجنوب- الهام بهروزی:

کم‌کم مهر نزدیک می‎شود، در واپسین روزهای شهریور سری به بازار می‏زنم، با دیدن شور و حال خانواده‏‌هایی که آمده‏اند برای فرزندانشان فرم مدرسه تهیه کنند، به‌وجد می‎آیم؛ چه حس و حال خوبی است. چند قدم جلوتر مادر و دختربچه‎ای را می‏بینم که آمده‌‏اند فرم تهیه کنند. دختر با هیجان به مادرش می‏گوید: «فرم امسالم فقط باید صورتی باشه، تازه سر آستیناشم باید مثل لباس ملیکا باشه». ناگهان به کودکی‏ام می‏روم و خودم را در آیینه گذر زمان می‏بینم، همین که مهر می‏رسید به شیراز می‏رفتیم و من و برادرانم برای مدرسه کلی خرید می‏کردیم. آن موقع فرمی که برای ما (دانش‎آموزان دختر) تعریف شده بود، توسی‏رنگ با مقنعه سفید بود. البته در دهه هفتاد دانش‎آموزان در طول ایام مدرسه صرفا فرم تعریف‎شده را نمی‌‏پوشیدند و مانتوهای دیگری هم می‏‌پوشیدند که سر صف صبحگاهی این تنوع پوشش خود را نشان می‌داد. این در حالی است که امروز پوشیدن فرم یکدست و یکرنگ در مدارس به قانون تبدیل شده است؛ قانونی که پیامدهای مثبتی هم داشته است.

در آیین‏نامه جدید آموزش و پرورش به‏منظور شادابی و افزایش اعتماد به‏نفس و خودباوری در دانش‎آموزان، مدارس ملزم شدند که از رنگ‏های شاد و مدل‏های یکسان به‏خصوص در مدارس دخترانه استفاده کنند. از همین رو، رنگ‏های صورتی، یاسی و گاه زرشکی برای دانش‎آموزان دختر در نظر گرفته شد و برای دانش‎آموزان پسر که از سال‏های بعد از انقلاب تا آغاز دهه هشتاد فرم مشخصی (با رنگ و مدل واحد) برای آنها تعریف نشده بود، فرم‏هایی (بلوز و شلوار) با رنگ‏های آبی، آبی تیره، سبز تیره و سورمه‏ای در نظر گرفته شد. 

همان‏گونه که اطلاع دارید، رنگ لباس بر روحیه افراد تاثیر زیادی دارد، دکتر حسین داداش‎زاده، روانشناس بالینی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی درباره تاثیر روانی رنگ‎ها روی افراد می‏گوید: «شادی و شاد زیستن نشانه اصلی زندگی کودکان است و اگر نوع انتخاب‎ها از جمله نوع پوشش و رنگ آن برای کودکان مطابق با روحیه‎شان نباشد، آنها را در آینده دچار مشکلاتی می‏کند. بنابراین کودکان رنگ‏های شاد و رنگ‏هایی را که در آن فضای روانی خوبی داشته باشد، بیشتر دوست دارند. مساله مهم دیگر این است که آنها دنیای کودکانه خود را دارند و نگرشی که والدین به دنیا و زندگی دارند با نگرش کودکان تفاوت دارد».

با این اوصاف، انتخاب رنگ‏های شاد برای فرم‏های مدارس اقدامی بجا و مناسب است اما این‏که این فرم‏ها از پارچه یا مدل مناسب برخوردار هستند، خود جای تامل دارد؛ چراکه عموما پاراچه‏ای که برای فرم‏های مدارس استفاده می‏شود، پارچه ترگال است که این پارچه به‌دلیل قیمت مناسب، ساده بودن، داشتن آهار استاندارد، ثابت بودن رنگ پارچه، تنوع رنگ زیاد و در دسترس بودن در اولویت قرار دارد اما یکی از معایب این پارچه این است که مواد آن بالاست. در این‏باره یک کارشناس مد و لباس می‏گوید: لباس مدارس در هر گروه سنی، ویژگی‌های خاص خود را دارد که در سن دبستان باید از پارچه‌های نخی استفاده کرد اما متاسفانه از پارچه‌هایی که مواد زیادی در تولید آنها به کار رفته استفاده می‌شود و همین مساله نارضایتی والدین و حتی خود دانش‌آموز را در پی دارد». ناهید هداوند برگزاری جشنواره پوشاک مدارس را راهی برای رفع مشکلات لباس فرم مدارس معرفی می‎کند و می‏افزاید: «زیرا تولیدکنندگان با حضور در این جشنواره‌ها طرح‌ها و نیز پارچه‌های با جنس خوب، جدید و متنوع را به مدیران و مسوولان مدارس و اولیا دانش‌آموزان ارائه می‌دهند. امیدوارم که تولیدکنندگان همه دانش‌آموزان را مانند فرزند خود بدانند و لباس‌هایی با فرم و الگوی مناسب و همچنین جنس خوب با کیفیت برای آنها تهیه کنند».

در گشت‎وگذاری که در بازار داشتم و در گفت‏وگو با چند خانواده متوجه شدم که بیشتر آنها با جنس پارچه فرم‏ها مشکل دارند اما ناچار این فرم‌‏ها را تهیه می‏کنند. آنها با رنگ آن کمتر مشکل داشتند. برخی معتقد بودند که رنگ‎ها شاد هستند اما چون هوای منطقه ما گرم است، جنس پارچه‏ها باعث تعرق بیشتر دانش‎آموزان می‏شود و آنها را اذیت می‎کند. برخی دیگر هم می‏گفتند که مدل برخی از فرم‏ها شکیل نیست، کاش کارشناسان این حوزه در کنار سادگی، به شیک بودن و خوش‎دوخت بودن فرم‏ها هم توجه می‏کردند.

در این زمینه تصمیم گرفتم با عبدالمحمد شعرانی رئیس پیشین اداره سلامت و تندرستی آموزش و پرورش استان بوشهر که با طرح‏های خلاقانه‎اش تحول قابل توجهی را در حوزه سلامت دانش‎آموزی استان ایجاد کرد، گفت‎وگویی داشته باشم، هرچند شعرانی با انتخاب خود اکنون راهی اهواز شده است تا خدمات درخشان خود را در نقطه دیگری از کشور ارائه کند. وی که موسس دبستان شهید فخرایی بوشهر است در پاسخ این پرسش که به‎عنوان موسس یک مدرسه در انتخاب فرم (لباس) مدانش‎آموزان چه نکاتی را مدنظر قرار دادید، به بامداد جنوب گفت: اولین چیزی که در انتخاب فرم در این دبستان مدنظر ماست، این است که این فرم‎ها از نظر جنس پارچه، رنگ و دوخت باکیفیت باشد. نکته بعد این که راحت و بادوام باشد، همچنین از نظر هزینه والدین را تحت فشار قرار ندهد.

عضو بنیاد نخبگان و انجمن خیرین مدرسه‌ساز استان بوشهر در ادامه در خصوص انتخاب رنگ فرم دانش‌آموزان این دبستان توضیح داد: برای فرم امسال رنگ قرمز و سورمه‎ای را انتخاب کردیم، چون بر اساس روانشناسی رنگ‎ها، «سورمه‎ای» رنگ صمیمت‎ و اعتمادبه‎نفس است و «قرمز» هم رنگ شور و شوق زندگی، داشتن آرزوهای زیاد، قدرت، اراده و تحرک است که این دو رنگ با یکدیگر یک ترکیب متعادل ایجاد می‏کنند.

شعرانی در پاسخ به این پرسش که آیا فرم‎هایی که سفارش داده‏اید برای والدین از نظر هزینه مقرون به‎صرفه است، بیان کرد: بله، تمام تلاش ما این بوده است که افزون بر حفظ کیفیت فرم، از نظر پارچه و دوخت هم حداقل قیمت را داشته باشد.

این کارشناس حوزه سلامت دانش‎آموزی در پایان درباره تاثیر رنگ فرم مدرسه بر روحیه کودکان گفت: رنگ لباس یکی از عوامل مهم در تکامل شخصیت دانش‎آموزان است. یکسان‏بودن رنگ فرم لباس دانش‎آموزان قانون‎پذیری، تبعیت‎پذیری و اجتماعی شدن را در دانش‎آموزان پرورش می‏دهد. با توجه به این‎که دانش‎آموزان در طبقات مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هستند، سادگی و برابر بودن را درک می‏کنند. در واقع زمانی که دانش‌آموزان خودشان را برابر ببینند، برقراری روابط اجتماعی برایشان ساده‏تر می‎شود. از همین رو، پیش از این‎که فرم را به دانش‎آموزان معرفی کنیم در خصوص رنگ آن با روانشناس کودک و نوجوان مشورت و بعد از بررسی رنگ و مدل مناسب را معرفی می‏کنیم.

رئیس دبیرخانه سلامت و امنیت غذایی استان بوشهر نیز در خصوص مناسب‏‌ترین رنگ برای برای فرم دانش‌آموزان دختر و پسر کدام است، به بامداد جنوب گفت: انتخاب رنگ لباس شخصی امری خصوصی است اما اگر لباس مربوط به مدارس، سازمان و یا اداره باشد، باید تابع قانون آن سازمان یا دستگاه بود. اگر رنگ پیشنهادی مجموعه‌‏ای در راستای سلامت مصرف‌کننده نباشد، باید تجدید نظر صورت گیرد. طبیعی است که انتخاب رنگ فرم مدارس افزون بر روحیه کودک، باید تابع نوع اقلیم باشد. با این اوصاف با توجه به اقلیم جنوب، انتخاب رنگ روشن برای لباس دانش‎آموزان در اولویت قرار دارد.

عیسی صفوی در ادامه در پاسخ به این پرسش که با توجه به این‌که بوشهر از آب و هوای گرمی برخوردار است، کارشناسان معتقدند که رنگ‌های تیره بیماری‌های پوستی و قارچی را اشاعه می‌دهند، به‌نظر شما چقدر در تهیه فرم‎ها به نکات بهداشتی و سلامت دانش‌آموزان توجه شده است، توضیح داد: در این رابطه به کارپژوهشی نیاز است. همواره چنین نیست که رنگ مشکی ضدسلامت باشد اما انتخاب این رنگ می‌تواند یک ضرورت نباشد و کاملا انتخابی باشد. در حقیقت پاسخ به این پرسش تابع نظر چند متخصص نظیر روانشناس، پزشک و... است البته در این میان می‏توان از تجربه اولیا و مربیان دانش‌آموزان هم استفاده کرد اما باید گفت، مهم‌ترین مشخصه‌های که در انتخاب و رنگ پارچه بایستی رعایت شود، این‏که ضدقارچ، عرق‌گیر، بوگیر و قابلیت چرخش هوا را داشته باشد. همچنین خوشرنگ و زیبا باشد. در این راستا می‌توان از تجربه‌های خوب سایر کشورها استفاده کرد، چراکه فرهنگ ما قابلیت انعطاف لازم را در این زمینه دارد.

این دکتر سلامت اجتماعی در پایان در خصوص این‎که آموزش و پرورش در زمینه فرم دانش‌آموزی تا چه میزان توصیه‌های بهداشتی کارشناسان بهداشت را در نظر می‏گیرد، گفت: این یک ضرورت برای آموزش و پرورش است. خوشبختانه هم خود این مجموعه در این زمنیه کارشناس دارد و هم می‌تواند از کارشناسان حوزه سلامت دانشگاه علوم پزشکی استفاده کند. چنین به‌نظر می‌رسد که آموزش و پرورش استان تابع قوانین بالادستی عمل می‌کند. حال باید دید که آیا این قوانین فرصت و انعطاف لازم برای تغییر و تطبیق را دارد؟ که در واقع باید چنین باشد.

در پایان گفتنی است کودکان آینده‏سازان این سرزمین هستند، می‏‌طلبد محیط شاد و سالمی را برای بالندگی آنها فراهم کنیم؛ در این زمینه عوامل زیادی دخیل هستند، از جمله وضعیت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... . از آنجایی که کودکان اولین مکان رسمی که در آن پا می‏گذارند، مدرسه است و این مکان هم به‌‏واسطه رسالت خطیری که در زمینه آموزش و پرورش دارد، الزاما محیطی است که نسبت به جو خانواده کودک از انعطاف کمتری برخوردار است اما با گنجاندن برنامه‏های هنری و فرهنگی در کنار دروس اجباری تلاش شده تا در حوزه آموزش دانش‎آموز تسهیل شود اما در زمینه پرورش کودک که هم بحث جسم و هم بحث روان وی مطرح است، اگر در این زمینه سهل‎انگاری صورت بگیرد، آینده و امنیت روانی و جسمانی فرد تحت تاثیر آن قرار می‏گیرد.

 پیش از این سیستم آموزشی توجه چندانی به لباس فرم دانش‎آموزان نداشت، این در حالی است که رنگ و مدل فرم در روحیه دانش‎آموزان نقش زیادی دارد. از این رو، بیش از یک دهه است که وزارت آموزش و پرورش در این زمینه آسیب‏شناسی کرد و تصمیم‎گیری شد که برای مقاطع تحصیلی مختلف فرم‏هایی با رنگ و مدل‏‌های متفاوت معرفی کند. این تصمیم افزون بر این‏که روحیه قانون‎پذیری را در کودکان تقویت می‏کند، شادی، نشاط، نظم، اعتمادبه‌‏نفس و تحرک را نیز در آنها ایجاد می‏کند اما در یکی دو سال اخیر کارگروه مد و لباس که با نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت می‏‌کند، نقدهایی به آموزش و پرورش در این زمینه وارد کرده است. به‏‌گونه‌‏ای که حمید قبادی، دبیر کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور در این باره می‏گوید: «متاسفانه به‌دلیل ضعف‌هایی که در زمینه طراحی لباس مدارس و همچنین استفاده از مواد و پارچه نه‌چندان مرغوب در تولید آنها وجود دارد، دانش‌آموزان رغبتی به استفاده از این البسه حتی با ماهیت آموزشی ندارند.

 حقیقت تلخی وجود دارد و آن نکته‌ای است که به آینده به‌ویژه دانش‌آموزان دختر مربوط می‌شود و به‌جرات می‌توان گفت تمایل و رغبت نداشتن گروهی از دختران جوان به حفظ حجاب اسلامی، در خاطره و تجربه ناموفق آنها با لباس فرم مدارس ریشه دارد». امید که متولیان حوزه لباس فرم دانش‎آموزان بار دیگر در این زمینه به آسیب‎شناسی بپردازند تا بهتر از گذشته بتوان امنیت روحی و روانی کودکان را در کنار امنیت جسمانی آنها تضمین کرد.