الهام بهروزی:

بافت تاریخی بوشهر با همه زیبایی‌های ظاهری و بصری و تاریخ دیرینه‌ای که دارد، امروز حال چندان مساعدی ندار‌د. این در حالی است که بارها و بارها قول‌هایی برای بهسازی و مرمت آن داده شده؛ اما قول‌ها اصولا در نطفه خفه می‌شوند و پیش از اینکه به تکامل برسند، رنگ می‎بازند.

بامداد جنوب بارها در گزارش‌های مفصلی به کرنش بافت تاریخی در مقابل گذر زمان قلم زد؛ اما نتیجه‌ای برای ایستایی دوباره آن حاصل نشد؛ تنها موجب شد که برخی از مسوولان هر ازچندگاهی قدم‌رنجه کنند و به میان کوچه‌های باریک آن بیایند و از رویاهای قشنگ و پیاده شدن طرح‌های آرمانی سخن بگویند که برای اهالی بافت بسان سرابی می‌ماند که هیچگاه لب تشنه آنها را سیراب نمی‌کند. بارها از مسوولان شنیده شد که بافت تاریخی شناسنامه و هویت معماری شهر است؛ اما هیچگاه اقدام سازنده‌ای برای حفظ این هویت صورت نگرفت و تنها ارگانی که به‌صورت جدی پای کار آمد شهرداری بوشهر بود که با همکاری شرکت سهامی آب و فاضلاب استان تلاش کرد در گام نخست با ایجاد زیرساخت‌های استاندارد معضل فضلاب و دفع آب‌های سطحی بافت را برطرف کند؛ معضلی که آسایش اهالی بافت را تحت تاثیر خود قرار داده بود.

افزون بر این، سنگفرش کردن کوچه‌های بافت را در دستور کار خود قرار داد تا دست‌کم زندگی جدیدی در کوچه‌های باریک و مهندسی شده آن جریان پیدا کند. بدون شک بافت تاریخی بوشهر در صورت رسیدگی و تحقق شعارهای مسوولان می‌تواند به ظرفیت منحصربه‌فردی در حوزه گردشگری فرهنگی بدل شود؛ چراکه وجود بناها و عمارت‌های شاخص با ارسی‌های ملون و پنج‌دری‌های هنرمندانه و گره‌چینی‌های استادانه با اشکال هندسی کم‌نظیر به خودی خود توانایی جذب گردشگران را به دنیای حیرت‌انگیزشان دارند. شناشیرهای فرتوت اما شکیل و زیبا نیز می‌توانند با دلبری جانانه‌ای نگاه‌ها را به خود مشغول سازند؛ شناشیرهایی که نظیر آن را در کمتر معماری می‌توان به نظاره نشست. نوشتن از این همه زیبایی رها شده که به‌راستی هویت و داشته‌های پیدا و پنهان فرهنگ این زادبوم را در خود جای داده، چیزی جز حسرت برای نگارنده و مخاطبان باقی نمی‌گذارد؛ اما با وجود این باید نوشت تا بتوان کاری برای نفس کشیدن‌های دوباره‌اش کرد.

البته بافت تاریخی در دو سه سال اخیر به همت بخش خصوصی و فعالان فرهنگی پویاتر از پیش شده است و با فعال شدن کافه‌هایی زیبا در برخی از عمارت‌های تاریخی چهارمحل امروز به پاتوقی فرهنگی بدل شده که همین موضوع موجب شده در فصول خوش آب و هوای سال پذیرای خیلی عظیمی از گردشگران داخلی و خارجی باشد و بهترین ویترین برای نمایش فرهنگ بومی بوشهر.

از این‌رو می‌طلبد که با بهسازی و مرمت بافت تاریخی که چهار محل قدیمی شهر یعنی کوتی، شنبدی، بهبهانی و دهدشتی را در خود جای داده است، رفاه و آسایش به اهالی آن که عمدتا از قشر کم‌درامد جامعه به‌شمار می‌روند، بازبرگردانده ‎شود. بافت تاریخی بدون شک زمانی حیات دوباره می‌یابد که دستگاه‌های اجرائی و متولی نظیر استانداری، راه و شهرسازی، آب و فاضلاب، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و برق در کنار شهرداری قرار بگیرند و با تدوین نقشه‌راه و طرحی جامع مرمت و بازسازی آن را از سر بگیرند و بدون توقف پیش ببرند.

بافت تاریخی بوشهر با وجود همه زیبایی‌هایی که دارد به دلیل گذر زمان و تنگدستی اغلب ساکنانش امروز به بافتی فرسوده بدل شده است که افزون بر سخت شدن زندگی، باقی ماندن در چنین فضایی مخاطراتی برای ساکنان آن خواهد داشت که نمی‌توان به‌راحتی از کنار آنها گذشت. بنابراین بهسازی آن باید به دغدغه مسوولان شهری بدل شود.

در این راستا، شهردار بندر بوشهر از بهسازی بافت‌های فرسوده و بافت تاریخی شهر بوشهر و اقدامات انجام شده از سوی مجموعه مدیریت شهری خبر داد. سیدنورالدین امیری در خصوص بافت‌های فرسوده شهری، گفت:  بافت‌های فرسوده شهری که ساکنان بسیاری را در خود جای داده و به‌عنوان نمادی از اصالت و فرهنگ هر شهر محسوب می‌شوند، در فرایند زمانی شکل گرفته و امروزه در محاصره تکنولوژی عصر حاضر و توسعه شهری جدید قرار گرفته‌اند و از لحاظ ساختاری و عملکردی دچار کمبودهایی هستند که نمی‌توانند جوابگوی نیاز ساکنان خود باشند. زیرساخت‌های بافت فرسوده از متوسط شهر بسیار کمتر است و فقر اقتصادی در بافت‌های فرسوده، توان مشارکت و نظارت مردم را سلب کرده است.

وی با اشاره به اینکه اواخر سال گذشته، نوسازی متفاوت بافت‌های فرسوده در قالب برنامه ملی بازآفرینی شهری آغاز شد، افزود: از دیدگاه کارشناسان حوزه نوسازی دومین اقدامی که برای پیشرفت اجرای این طرح موثر است، پای کار بودن شهرداری به‌عنوان یکی از اضلاع مهم در جریان نوسازی بافت فرسوده است. بنابراین شهرداری می‌تواند همزمان در چند مسیر در تحقق اهداف طرح ملی بازآفرینی حرکت کند. تامین زمین، جلب مشارکت اجتماعی و فرهنگ‌سازی بر مبنای ایجاد شناخت از ضرورت نوسازی بافت فرسوده از مهم‌ترین این گام‌ها است.

شهردار بوشهر در ادامه از بافت تاریخی شهر بوشهر به‌عنوان یکی از منحصربه‌فردترین و زیباترین بافت‌های مسکونی ایران نام برد و تصریح کرد: بافت تاریخی بوشهر به مساحت تقریبی 40 هکتار که بناهای مسکونی و عمارت‌های باشکوهی را از گذشته تاکنون در خود جای داده، در شمال شهر بوشهر قرار گرفته و  چهار محله قدیمی به نام‌های دهدشتی، کوتی، شنبدی و بهبهانی هسته اصلی این بافت تاریخی را تشکیل می‌دهند.  از این‌رو، مدیریت شهری برای حفظ بناهای تاریخی و تقویت زیرساخت‌های شهری در محوطه بافت تاریخی بوشهر و نیز تسهیل پیگیری مطالبات ساکنان در این بافت قدیمی، اقدام به تاسیس شهرداری بافت تاریخی فرهنگی بندر بوشهر کرده تا با اجرای پروژه‌های عمرانی و ارائه خدماتی نظیر مرمت و بازسازی و احیای عمارت‌های تاریخی (عمارت بیلیارد)، اجرای گذر کوتی و فدک و فرهنگ و هنر، ساماندهی شبکه جمع‌آوری دفع آب‌های سطحی، اصلاح شبکه فاضلاب، موزائیک فرش و سنگفرش کوچه‌ها و معابر (محله دهدشتی) و ...  بتواند گام مفید و موثری در این زمینه برداشته و این مکان‌ها را به‌عنوان جاذبه‌ای گردشگری و توریستی به همه مردم ایران و جهان معرفی کند.

امیری در پایان یادآور شد: شهرداری بندر بوشهر برای سرعت بخشیدن و رونق فعالیت مرمت و بازسازی در بافت قدیم شهر بوشهر یک‌سری معافیت‌هایی را پیش‌بینی کرده که انتظار می‌رود شهروندان ساکن در این بافت با استفاده از این ظرفیت برای بازسازی واحدهای فرسوده خود پیشگام شوند.

مدیرکل راه و شهرسازی استان بوشهر که یکی از دستگاه‌های مربوط در حوزه بهسازی و مرمت بافت تاریخی به‌شمار می‌رود به اجرای طرح‌های نوسازی مسکونی در بافت فرسوده اشاره کرد و گفت: تاکنون ۳۷۸ پروانه برای نوسازی واحدهای مسکونی در بافت‌های فرسوده صادر شده که ‌هزار ۵۹۰ واحد مسکونی احیا می‌شود.

فرزار رستمی در ادامه با تاکید بر تسریع اجرای پروژه‌های تبصره ۱۸  از سوی دستگاه‌های اجرائی افزود: اعمال تخفیف صدور پروانه ساختمانی از سوی شهرداری‌ها به‌ویژه شهرداری بوشهر باید مورد توجه قرار بگیرد.

رستمی با اشاره به اجرای پروژه در بافت‌های ناکارامد شهری خاطرنشان کرد: برای اجرای این پروژه‌ها در بخش‌های دیوار حفاظتی، سرای محله، چمن مصنوعی ورزشی، سالن ورزشی، زیرساخت‌های عمران شهری، فضای بهداشتی، درمانی و آموزشی ۴۱ میلیارد ریال مصوب شده است. برای شهر بوشهر ۲۰ میلیارد ریال مصوب شده است.

مدیرکل راه و شهرسازی استان بوشهر در پایان با اشاره به توسعه زیرساخت‌ها در بافت‌های ناکارآمد شهری تصریح کرد: در راستای آسفالت معابر محله‌های هدف بافت‌های ناکارآمد و فرسوده استان حواله قیر رایگان صادر شده است. از محل تبصره ۱۸ نیز 5/127 میلیارد ریال برای اجرای پروژه در شهر بوشهر مصوب شده است.

با این اوصاف، اگر مصوبات فوق جذب شود می‌توان در بافت تاریخی بوشهر اقدامات موثری را صورت داد و آن به بافتی کارامد و منحصربه‌فرد بدل ساخت. قابل ذکر است که بافت تاریخی بوشهر از مهم‌ترین جاذبه‌‌های گردشگری استان بوشهر به‌شمار می‌رود که با توجه به سبک منحصر‌به‌فرد معماری دارای زیبایی خاصی است. بافت تاریخی بوشهر که شامل چهار محله بهبهانی، دهدشتی، کوتی و شنبدی است، در شبه‌جزیره مثلث شکل بوشهر قرار گرفته است. بافت قدیم در راس این مثلث که دارای تورفتگی در دریای خلیج فارس است واقع شده و با ۳۸ هکتار از مساحت شهر حدود هزار خانه را در خود جای داده است که از منحصر‌به‌فردترین و زیباترین بافت‌های مسکونی ایران به‎شمار می‌رود. اوج شکوفایی بافت بوشهر مربوط به دوره قاجاریه است، زمانی که بوشهر دروازه ورود ملل مختلف به ایران به‌شمار می‌رفت.

بافت تاریخی بوشهر دارای بناهای منحصر‌به‌فردی شامل عمارتهای زیبا، بناهای کنسولگری‌ کشورهای مختلف، مراکز مذهبی مانند مساجد، حسینیه و کلیسا، بازار قدیمی و کوچه‌های تنگ و صمیمی با شناشیرهای کم‌نظیری است که هر بیننده‌‌ای با ورود به داخل بافت جذب معماری‌ خاص آن می‌‌شود. جبهه‌‌ ساحلی‌ بافت‌ تاریخی‌ بوشهر در سال‌ ۱۳۷۸ با‌ شماره‌‌ ۲۳۶۰ در فهرست‌ آثار ملی‌ کشور به‌ ثبت‌ رسیده‌ است‌.