الهام بهروزی
کرونا، ویروسی که با حاکم شدن بر جهان نبض زندگی بشر را به شماره انداخته است و تمام ابعاد زندگی وی را تحت شعاع سایه شوم خود قرار داده است. در این میان، صنعت نشر که نقش موثری در پویایی و تحرک فرهنگی جوامع مختلف ایفا می‌کند، تحت تاثیر این ویروس مسری و کشنده کمر خم کرده و بسان بیماری نزار و بدحال شده است که بیش از هر زمانی نیاز به حمایت و توجه ویژه دارد.
بدیهی صنعت نشر ایران پیش از کرونا نیز حال و روز خوبی نداشت؛ چراکه با افزایش یکباره قیمت ارز و کاغذ و تحریم‌های متعدد علیه ایران و تورم و گرانی بی‌سابقه، ناشران به یکباره با یک توقف اجباری روبه‌رو شده بودند. متاسفانه افزایش هزینه کاغذ و سایر ملزومات چاپ کتاب و... موجب افزایش قیمت کتاب شد و این مساله در جامعه‌ای مثل ایران که هنوز کتاب جزء اولویت‌های خانواده‌ها نیست، معنای خوشایندی نداشت و شیوع کرونا هم مزید بر علت شد و ناشران به‌ویژه ناشران شهرستانی را در تنگنا قرار داد.
در این میان، تسهیلات مصوب دولت برای ناشران در بحران کرونا هم به‌دلیل رقم پایین آن و سود بالا چندان مورد استقبال آن‌ها واقع نشده و نتوانسته راه نجات‌بخشی برای ناشران شهرستانی در این برهه حساس باشد. از این‌رو، اغلب آن‌ها در این ایام به‌خاطر شرایط نامطلوب اقتصادی و گرانی‌های سرسام‌آور با وسواس خاص و گزیده‌کاری اقدام به انتشار کتاب می‌کنند که البته در ادامه در زمینه توزیع و فروش آثار منتشرشده با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌شوند.
به گزارش ایبنا، در استان بوشهر به‌دلیل فعال نبودن اتحادیه ناشران، این معضلات دوچندان رخ عیان کرده است، اما ناشران حرفه‌ای این استان با همه محدودیت‌هایی که کرونا برای آن‌ها به‌وجود آورده، سعی کرده‌اند که با انتخاب آثار باکیفیت و متناسب با ذائقه مخاطب، آثاری را راهی بازار نشر کنند تا چراغ نشر همچنان در این خطه روشن بماند. این در حالی است که بیشتر این ناشران با سرمایه‌گذاری شخصی و بدون حمایت دستگاه‌های فرهنگی به این کار مبادرت می‌ورزند. هرچند نهادهای فرهنگی مثل اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر، شهرداری و شورای اسلامی بوشهر و... می‌کوشند که با خرید کتاب از ناشران و نویسندگان بومی و برگزاری آیین رونمایی کتاب، از انتشار کتاب در استان حمایت کنند، اما از دید ناشران بومی این اقدامات برای حمایت از آن‌ها کافی نیست؛ چون آن‌ها مشکلات بزرگ‌تری دارند که نیاز به بازنگری و سیاستگذاری‌های جدی و جدید دارد.
مدیر نشر «پاتیزه» در بوشهر در خصوص مهم‌ترین چالش‌های ناشران شهرستانی گفت: گرانی روزافزون کاغذ و زینک و سایر ملزومات چاپ و پخش محدود و هزینه‌بر کتاب به‌ویژه در مرکز، تولید کتاب خوب را در شهرستان‌ها محدود کرده است.
احمد فکراندیش در ادامه بی‌ثباتی اقتصادی و فرهنگی را مهم‌ترین عامل بازدارنده حوزه نشر برای خروج از چالش‌های پیش روی این صنعت دانست و افزود: قطعا تلاطم شرایط اقتصادی کشور به بی‌ثباتی فرهنگی منجر می‌شود و سرمایه‌گذاری را در حوزه کتاب سخت، پیچیده و زیان‌رسان می‌کند.
به گفته وی، گرانی کاغذ مشکلات ناشران را دوچندان کرده است؛ زیرا هزینه تولید کتاب در این شرایط اقتصادی نامناسب خیلی افزایش یافته است، این در حالی است که درآمدها پایین است و متاسفانه کتاب در اولویت‌های مردم و در سبد خرید آن‌ها جایی ندارد؛ چراکه افزایش روزافزون قیمت کتاب قدرت خرید آن‌ها را کاهش داده و این مساله به چرخه تولید کتاب آسیب جدی وارد کرده است. بدیهی است علت عمده گرانی کتاب هم متاثر از گرانی کاغذ است که اصلا ثباتی هم ندارد و قیمت آن به‌صورت روزانه در حال افزایش است.
مدیر نشر «پاتیزه» در پاسخ به این پرسش که آیا در این سال‌ها از سهمیه‌بندی کاغذ دولتی هم استفاده کرده‌اید، گفت: من اطلاعی از سهمیه‌بندی کاغذ ندارم و نمی‌دانم ناشران شهرستانی سهمیه‌ای دارند یا خیر! اصلا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ناشران شهرستانی حمایت می‌کند یا خیر؛ چراکه در این سال‌ها نه اصلا سهمیه‌ای به ما تعلق گرفته و نه کاغذ دولتی دریافت کرده‌ایم، اصلا حمایت خاصی از ما ناشران در این سال‌ها صورت نگرفته است که بخواهم به آن اشاره کنم.
وی با بیان اینکه تنها کاری که اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر برای ناشران انجام می‌دهد، خرید حدود ۲۰ یا ۳۰ جلد از کتاب‌هایشان که این کار هم طی یک پروسه یکساله و مایوس‌کننده عملی می‌شود، تصریح کرد: چراکه از کتابی که ۵۰۰ نسخه چاپ شده، خرید ۲۰ یا ۳۰ کتاب، دردی از ناشر دوا نمی‌کند و حس تلخی دارد وقتی ناشر با نگاه بالا به پایین ارشاد مواجه می‌شود! البته چون ارزش مالی خرید ارشاد پایین است، هیچ‌گاه خرید این نهاد برای ما دلگرم‌کننده نبوده است و ما هم تمرکز خود را از این موضوع برداشته‌ایم.
فکراندیش در بخش دیگری از گفته‌های خود به تاثیر سوء کرونا بر حوزه نشر اشاره و تصریح کرد: بی‌شک کرونا به نشر مانند سایر کسب‌وکارها آسیب جدی وارد کرد؛ البته ما چون هم ناشر هستیم و هم کتابفروشی، تعطیلات گاه و بیگاه و اجباری ضربه مهلکی به کارمان وارد کرد و باعث شد که تا چند ماه اصلا اثری را منتشر و تولید نکنیم.
وی ادامه داد: در دوران پیشاکرونا، روال کار ما این بود که پس از انتشار هر اثری، آیین رونمایی برگزار می‌کردیم، با این کار و برپایی یک دورهمی فرهنگی، بستر مناسبی برای معرفی کتاب و گفت‌وگوی مستقیم مخاطب با نویسندگان و شاعران فراهم می‌شد اما به‌دلیل شرایطی که کرونا بر جامعه حاکم کرده است، فعلا امکان برگزاری چنین آیین‌هایی وجود ندارد. این در حالی است که الان چند اثر با کیفیت و شاخص از نویسندگان، شاعران و مترجمان بوشهری منتشر کرده‌ایم و تمایل داریم از آن‌ها رونمایی کنیم؛ ولی منتظر هستیم با پایان تابستان و خنک شدن هوا در فضای باز و رعایت پروتکل‌های بهداشتی در آیینی از آن‌ها رونمایی شود.
این فعال فرهنگی و ناشر بوشهری، با توجه به پیشینه فرهنگی و پتانسیل استان بوشهر همواره سعی می‌کنیم که کارهای فاخر نویسندگان، مولفان و شاعران بومی را در اولویت قرار بدهیم. خوشبختانه چون نشر ما کتابفروشی هم دارد، در فروش این آثار نسبتا موفق ظاهر شده‌ایم.
وی در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه آیا در زمینه انتشار مولفان و نویسندگان و شاعران بومی سرمایه‌گذاری می‌کنید، گفت: بله؛ تاکنون بخش قابل توجهی از آثار شاعران و نویسندگان بومی استان شامل علی باباچاهی، احمد آرام، خورشید فقیه، پژمان قانون، محمدحسن آرش‌نیا، زری شاه‌حسینی، اسماعیل بهزادی، محسن شریف و... را با هزینه خود نشر منتشر کرده‌ایم.
فکراندیش در خصوص حمایت کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر بوشهر از ناشران (خرید کتاب) هم توضیح داد: متاسفانه ما ناشران در این سال‌ها حمایت خاصی غیر از خرید کتاب از این کمیسیون شاهد نبوده‌ایم که البته پروسه خرید شورا هم آنقدر زمان‌بر و طاقت‌فرساست که ترجیح می‌دهم اصلا وارد این پروسه نشوم، منتها اگر نویسنده یا مولف کتاب مایل باشد که کتابش از سوی شورا خریداری شود، شخصا می‌تواند در این زمینه اقدام کند.
مدیر نشر «پاتیزه» در پایان در خصوص نقش ناشران بومی در توسعه فرهنگی منطقه خود یادآور شد: قطعا ناشران بومی در این زمینه تاثیرگذار هستند و اگر حمایتی صورت بگیرد، می‌توانند با خلاقیت صدای بخش مهجور جامعه باشند. بی‌شک کتاب در مقایسه با مجلات کاغذی، ماندگارتر است و بیشتر خوانده می‌شود.
در این میان، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر هم نبود اتحادیه ناشران در استان را بزرگ‌ترین چالش حوزه نشر این منطقه دانست و به ایبنا گفت: وجود این اتحادیه برای حمایت و نظارت بر کار ناشران بومی ضروری است.
فاطمه کرمپور در خصوص دیگر مشکلات حوزه نشر این استان افزود: گرانی و نوسان قیمت کاغذ و ملزومات چاپ، افزایش قیمت کتاب و بی‌رغبتی مردم به خرید آن، شیوع بیماری کرونا و کسادی بازار نشر، نبود سیستم مناسب توزیع کتاب در سطح استان، انتشار کتاب در فضای مجازی بدون رعایت قانون کپی‌رعایت و حقوق ناشران و نویسندگان مهم‌ترین مشکلاتی است که صنعت نشر استان در حال حاضر با آن روبه‌رو است.
این مقام مسوول در ادامه در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه راهکار اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی برای خروج صنعت نشر استان از این چالش‌ها چه بوده است، توضیح داد: ما سعی کردیم برای رفع این مشکلات به سهم خود موثر ظاهر شویم و در این زمینه تصمیماتی شامل خرید کتاب از ناشران و نویسندگان، اجرای طرح‌های فصلی خرید کتاب، ارائه تسهیلات به ناشران و کتابفروشان، برگزاری مراسم رونمایی کتاب و نقد و بررسی آن، معرفی تازه‌های نشر استان به‌صورت مجازی و ثبت باشگاه‌های کتابخوانی کودک و نوجوان و فعالیت آن‌ها در استان را تدبیر و اجرایی کردیم.
وی با اشاره به اینکه تاکنون ۷۲ مجوز نشر صادر شده است که از این شمار، ۵۲ نشر فعال و ۲۰ نشر نیمه‌فعال هستند، تصریح کرد: بی‌شک ناشران بومی به‌دلیل آشنایی با فرهنگ و تاریخچه فرهنگی هنری استان و همچنین با اعتماد و شناخت از نخبگان و اهالی قلم استان نقش موثری در انتشار و معرفی آثار نویسندگان بومی ایفا می‌کنند.
مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر در ادامه به برنامه‌های حمایتی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی از ناشران در بحران کرونا اشاره و بیان کرد: برگزاری استارت‌آپ حوزه نشر، ارائه تسهیلات حمایتی از آسیب‌دیدگان کرونا، اختصاص وام مشاغل خانگی با بهره کم و... از جمله برنامه‌های حمایتی ما در این برهه حساس و سخت از ناشران بومی بوده است.
کرمپور در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه آیا در خرید کتاب نگاه ویژه‌ای به ناشران بومی دارید، گفت: بله؛ اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر به خرید کتاب از ناشران و نویسندگان بومی اهتمام ویژه‌ای دارد تا جایی که اولویت ما خرید کتاب از ناشران و نویسندگان بومی است.
وی در خصوص نقش ناشران بومی در توسعه فرهنگی استان تاکید کرد: طبیعتا ناشران بومی در معرفی خرده‌فرهنگ‌های استان بوشهر بسیار کارامد و تاثیرگذار هستند و در معرفی استعدادهای استان در عرصه‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی، علمی و... نقش بی‌بدیلی را ایفا می‌کنند.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر در پایان یادآور شد: برای کمک به حل مشکلات ناشران و نویسندگان ابتدا بایستی فرهنگ کتاب و کتابخوانی را در میان مردم توسعه بدهیم تا با افزایش سرانه مطالعه و محبوبیت کتاب در نزد آن‌ها، فرهنگ نشر نیز توسعه بیابد.
