داود علیزاده

از نظر آمار کلی ایران در آسیا رتبه اول اهدای عضو از موارد مرگ مغزی را دارد و تعداد اهدا به ازای هر یک‌میلیون جمعیت کشور در سال گذشته، برای اولین بار رتبه 9/11 رسیده است، بااین‌حال بر اساس دفتر مدیریت پیوند و بیماری‌های خاص وزارت بهداشت در حال حاضر ۱۴ هزار نفر در لیست انتظار پیوند عضو هستند و روزانه بین هفت تا ۱۰ نفر به دلیل نرسیدن عضو فوت می‌کنند.

این آمار کلی است و آمار دقیق و شفافی از نیازمندان به عضو در کشور به‌صورت مجزا و استانی وجود ندارد؛ اما بر اساس اعلام مسوول مرکز فراهم آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر حداقل در زمینه پیوند کلیه، حدود 500 نفر متقاضی در این استان وجود دارد. اعضای موردنیاز باید از طریق اهدای عضو زنده و برداشت از بدن موارد مرگ مغزی انجام گیرد که فراهم‌آوری عضو در هر دو حالت بسیار مشکل است.

در حال حاضر امکان انجام عمل پیوند عضو در استان بوشهر وجود ندارد، اما مرکز فراهم آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در صورت امکان و رضایت خانواده فرد دچار مرگ مغزی می‌تواند اعضای قابل‌برداشت را برای اهدا به مراکز پیوند ارسال کند؛ اما این کار در حال حاضر با مسائل و مشکلات متعددی نیز روبرو است.

در همین زمینه بامداد جنوب با علیرضا باقری، مسوول مرکز فراهم آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر گفت‌وگویی صورت داده که در ادامه می‌خوانید.

در سال جاری چه تعداد ایثار ماندگار در استان بوشهر انجام‌گرفته است؟

در سال جاری شش اهدای عضو در استان داشتیم و دو مورد هم با هماهنگی ما و رضایت گیری که در استان بوشهر انجام شد اعضای بیمار در استان فارس اهدا شد، البته یکی از این اهدای عضو امسال خاص بود و برای اولین بار برداشت قلب به شکل هوایی را در بیمارستان شهید گنجی داشتیم. این اولین برداشت قلب ما در این بیمارستان بود و از این منظر اهمیت داشته و قلب برداشته‌شده برای پیوند به شیراز ارسال شد.

آمار کلی اهدای عضو در استان بوشهر رضایت‌بخش است؟

آمار کلی اهدا در استان در سال جاری مورد رضایت ما نیست؛ متاسفانه امسال علیرغم اینکه چند مورد مرگ مغزی داشتیم خانواده‌ها رضایت به اهداء عضو ندادند و این دو ماه گذشته چهار نفر مرگ مغزی زیر ۲۰ سال داشتیم که می‌توانستند حداقل ۲۰ نفر را به زندگی برگرداند؛ ولی خانواده‌ها به بهبود بیمار و دلایل اینکه مشاوره غلط همراهان مبنی بر اینکه با دعا خوب می‌شوند باعث شد که ما این افراد را از دست بدهیم و نتوانیم اهدا کنیم.

با توجه به این مواردی که اشاره کردید، در کل برخورد خانواده‌ها در استان بوشهر با مساله اهدای عضو چگونه است؟

در حال حاضر با توجه به اقدامات فرهنگی که شده همه مردم با کلمه اهدای عضو و مرگ مغزی آشنایی نسبی دارند و جالب اینکه این کار را بسیار مقدس و زیبا می‌دانند؛ ولی متاسفانه وقتی دارای موارد مرگ مغزی هستیم و خانواده در معرض امتحان سخت خدا قرار می‌گیرد خانواده به خاطر امید داشتن، به خاطر مقصر بودن، به خاطر عذاب وجدان و شوکه شدن و نمی‌توانند تصمیمی برای اهدای عضو بگیرند.

چه اقدامات فرهنگی در این زمینه انجام‌شده و نیازمند چه اقدامات دیگری در این خصوص هستیم؟

اقدامات فرهنگی که انجام دادیم تاسیس انجمن اهدا عضو بود که این انجمن اقدام به صدور کارت اهدا عضو برای هم استانی‌ها را انجام می‌دهد. سخنرانی در ادارات و نهادهای مختلف و در کلاس‌های مختلف درسی در خصوص مرگ مغزی تفاوت آن با کما و اهمیت اهدا عضو از دیگر کارهایی که در واقع انجام‌شده است.

همچنین نصب بنر در ورودی میدان‌ها و شهرها و حتی نام‌گذاری بعضی از میدان‌ها در بعضی از شهرها مثل جم، صحبت در شورای اداری شهرستان‌ها در فرمانداری، اختصاص جایگاه مناسب برای دفن افراد مرگ مغزی به نام قطعه نام‌آوران از دیگر کارهایی بود که در انجام شد؛ البته حضور در برنامه‌های زنده تلویزیونی، شرکت در مراسم سوگواری این عزیزان که البته در ایام کرونا کم‌رنگ شد نیز می‌تواند به ترویج فرهنگ اهدای عضو کمک کند.

آیا در همه مناطق استان امکانات و تجهیزات برداشت عضو وجود دارد؟

امکان برداشت عضو در همه بیمارستان‌های استان بوشهر وجود ندارد. بعد مسافت با مراکز پیوند در استان‌های هم‌جوار مثل فارس، نبود تجهیزات لازم برای برداشت اعضا و مهم‌ترین مورد نگهداری موارد مرگ مغزی است که امری بسیار تخصصی است و نیازمند کادر تخصصی و تجهیزات برای نگهداری که ممکن است در آن مرکز خاص وجود نداشته باشد. البته یادآوری کنم که در تمام کشور هم وضعیت همین‌گونه است و همه مراکز قادر به برداشت عضو نیستند.

علوم پزشکی بوشهر تصمیمی برای احداث مرکزی پیوند اعضا در این استان داشته است؟

یکی از آرزوهای قلبی ما انجام پیوند کلیه در بیمارستان‌های بوشهر است و پتانسیل انجام آن در استان بوشهر وجود دارد. البته به دو دلیل این مساله تا الان انجام نگرفته است. یکی نبود تعداد کافی پرستار آموزش‌دیده در زمینه جراحی پیوند اعضا و دیگر نیاز به حضور تمام‌وقت یک جراح پیوند در استان است. برای همین تاکنون این عمل در استان محقق نشده است.

اعضای برداشت‌شده برای افراد بومی استان استفاده می‌شود یا به‌صورت کشوری اختصاص می‌یابد؟

این پروسه به‌صورت ساختارمند است و با توجه به لیستی که وجود دارد و کمیته‌هایی که تشکیل می‌شود. افراد در نوبت اهدای عضو قرار می‌گیرد و البته مسائل دیگری مثل سن و اورژانسی بودن و کمیسیون‌های پزشکی نیز در این مساله تاثیرگذار است و در نهایت افراد برای دریافت عضو فراخوان می‌شوند بنابراین اعضای برداشته‌شده ممکن است که بعضی از آن به هم استانی‌ها برسد، همان‌طور که مواردی داشتیم اهدای عضو از هم استانی به هم استانی رسیده است و مثلا داشته‌ایم که مرگ مغزی در شیراز رخ‌داده و همه اعضا به استان بوشهر رسیده است و یا برعکس این قضیه عضو اهدایی از استان بوشهر به دیگر استان‌ها رسیده است.

آماری از افرادی که در حال حاضر در استان نیازمند پیوند عضو هستند در اختیاردارید؟

به دلیل اینکه در استان عمل پیوند انجام نمی‌گیرد بنابراین خیلی از افراد به خاطر بیماری‌هایی که دارند خودشان به استان‌های دیگر مراجعه می‌کنند و برای پیوند و دریافت عضو در لیست انتظار استان‌های دیگر قرار می‌گیرند. مثلاً کسی نیازمند ریه یا کبد است و در تهران یا ... ثبت‌نام می‌کند. بر همین اساس آمار به‌صورت شفاف نه در بوشهر؛ بلکه در دیگر استان‌ها هم نیز وجود ندارد. بااین‌وجود در مورد خصوص افراد نیازمند پیوند کلیه که اطلاع داریم در استان بوشهر چیزی حدود نزدیک به 500 نفر نیازمند دریافت کلیه هستند.