داود علیزاده:

انتشارات «اینتلکت» (Intelect) به‌تازگی ترجمه گرجی کتاب «بوف کور» صادق هدایت را در تفلیس منتشر کرده است. این کتاب را دکتر مزیا بورجانادزه ( Mzia Burjanadze) به همراه نقد و تعلیقات در 195 صفحه ترجمه و تالیف کرده است که در آن از جهانگیر هدایت نیز تشکر شده است. به همین بهانه گفت‌وگوی مختصری داشته‌ایم با «جهانگیر هدایت» نویسنده ایرانی و مدیر «بنیاد صادق هدایت» که به گردآوری و نشر آثار صادق هدایت می‌پردازد.

آقای هدایت درباره ترجمه جدیدی که از «بوف کور» صورت گرفته توضیحاتی بفرمایید؟

کتاب معروف صادق هدایت «بوف کور» در سال 2019 در گرجستان به‌همت دکتر مزیا بورجانادزه، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دولتی تفلیس به گرجی ترجمه و انتشارات اینتلکت (Intelect) آن را چاپ و منتشر کرد که بسیار مورد توجه قرار گرفت.

این نخستین‌بار است که «بوف کور» به زبان گرجی ترجمه می‌شود؟

خیر، حدود دو دهه پیش «بوف کور» برای نخستین‌بار به زبان گرجی ترجمه‌شده بود؛ اما ترجمه جدید از لحاظ متن و تعلیقات و همچنین کیفیت چاپ قابل تامل است. در این کتاب ابتدا پیش‌گفتار مترجم و بعد زندگینامه غیررسمی و به‌زودی زندگینامه رسمی صادق هدایت آمده است. بعد متنِ ترجمه ملاحظه می‌شود و سپس درباره ترویج «بوف کور» بخشی آمده و توضیحاتی در مورد چاپ این کتاب پس از انقلاب اسلامی لحاظ شده است. همچنین به‌زودی تحقیق دکتر بهرام مقدادی به‌نام هدایت و سپهری و نقد دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان نیز آمده است. این نکته را می‌توان اضافه کرد که «بوف کور» به 32 زبان در هفتاد کشور منتشرشده است و در بعضی زبان‌ها ترجمه‌های مختلفی صورت گرفته است.

انتشارات اینتلکت ناشر گرجستانی در سایت خود، کتاب «بوف کور» را چنین معرفی کرده است: «بوف کور صادق هدایت مهم‌ترین اثر مدرن ایران معاصر محسوب می‌شود که نویسند آن در زمان نگارش به‌دلیل ممنوعیت انتشار در ایران آن را در سال 1937 در هند منتشر کرد و پس از استعفای رضاشاه پهلوی در سال 1942بود که این کتاب در ایران منتشر شد. بوف کور روایت اعتراف‌گونه مردی تنها است که خودخواسته از جامعه گریخته و در انزوا دردهای روحی خود را شرح می‌دهد. این تک‌گویی درونی با سیاقی مدرن در بستر آگاهی ذهنی روایت‌شده است که از مهم‌ترین و بهترین روش‌های خلق ادبیات مدرن جهان در قرن بیستم محسوب می‌شود.» (https://www.intelekti.ge)

همان‌طور که در معرفی کتاب «بوف کور» در سایت انتشارات انتلکت ذکرشده است، نخستین‌بار این کتاب در سال ۱۳۱۵ خورشیدی (۱۹۳۷ میلادی) در هند (بمبئی) منتشر شد. صادق هدایت نسخه دست‌نویس «بوف کور» را در حدود پنجاه نسخه به‌صورت پلی‌کپی چاپ کرد.

 به نقل از خبرگزاری ایبنا، « علت انتشار «بوف کور» به صورت محدود در هند ممنوعیتی بود که شهربانی دوره رضاشاه بعد از شکایت علی‌اصغر حکمت، وزیر وقت معارف، برای صادق هدایت ایجاد کرد. هدایت بعد از انتشار کتاب «وغ‌وغ ساهاب» و طرح شکایت علی‌اصغر حکمت، تعهد کتبی داد که چیزی در ایران چاپ نکند. در صفحه اول پشت جلد «بوف کور» که سال 1937 در بمبئی منتشر شد، جمله «طبع و فروش در ایران ممنوع» با دست‌خط صادق هدایت درج شده که مربوط به همان تعهدی است که او به شهربانی داده بود.»

توجه به آثار معاصر ادبیات فارسی و ترجمه آن‌ها (به‌خصوص آثار صادق هدایت) به گرجی را می‌توان از شش دهه پیش جست‌وجو کرد. زمانی که دکتر تنگیز کشلاوا (Tengiz Keshelava)، ایران‌شناس گرجی داستان «طلب آمرزش» صادق هدایت را 56 سال پیش (1957 میلادی) در مجله‌ اجتماعی- فرهنگی «دروشا» (درافش) منتشر کرد و از آن به بعد، ترجمه‌های او مدام در جراید و مجموعه‌های ادبی گرجی‌زبان یا به‌صورت کتاب‌های جداگانه به چاپ ‌رسیدند. از میان آن‌ها به ترجمه 24 داستان از صادق هدایت با عنوان «آتش‌پرست» می‌توان اشاره کرد که شامل معروف‌ترین آثار این نویسنده‌ شهیر ایرانی از جمله «لاله»، «سگ ولگرد»، «آبجی‌خانم»، «آتش‌پرست»، «میهن‌پرست» و «داش آکل» است که در سال 1985 میلادی در تفلیس انتشار یافت.

«بوف کور» را می‌توان شناخته‌ترین اثر ادبیات داستانی فارسی دانست که به زبان‌های دیگر راه یافته است. نخستین بار «ژوزه لسکو»(Roger Lescot) با همکاری هدایت، بوف کور را به فرانسه ترجمه کرد؛ اما انتشار آن در زمان حیات هدایت صورت نگرفت. چندماه پس از مرگ خودخواسته هدایت، در فوریه 1952 ژوزه لسکو ترجمه بوف کور را ابتدا در ماهنامه فرانسوی زبان «مجله قاهره» در چند شماره پیاپی منتشر کرد و سپس در سال 1953 با عنوان «La chouette aveugle» به‌صورت کتاب در فرانسه به‌وسیله انتشارات «ژوزه کورتی» منتشر کرد. انتشار بوف کور در پاریس نقطه عطفی در شهرت این اثر محسوب می‌شود. در ادامه نسخه انگلیسی بوف کور نیز با ترجمه «پی. دی. کاستلو» با عنوان «The Blind Owl» در سال ۱۹۵۸ منتشر شد که این ترجمه نیز از اهمیت بسزایی برخوردار بود و از آن به بعد روند ترجمه بوف کور به زبان‌های مختلف تا به امروز ادامه داشته است. چنانکه در سال گذشته ترجمه قزاقی «بوف کور»  باترجمه «دکتر آیناش قاسم» در قزاقستان همراه با داستان «سگ ولگرد» صادق هدایت ترجمه و منتشر شد. هرچند ترجمه داستان «سگ ولگرد» قبلا در روزنامه‌های «صحرا و شهر» و «ادبیات قزاق» منتشرشده بود و در سال 1396 نیز وبسایت انتشارات «یورگن ماس» ناشر هلندی با انتشار تصویری از جلد  «بوف کور» از ترجمه این کتاب به‌وسیله «خِرت دو وِرس» مترجم هلندی خبر داد. این انتشارات هلندی رمان «بوف کور» را قدیمی‌ترین و مدرن‌ترین رمان زبان فارسی دانسته و اظهارنظر «آندره برتون» را درباره‌ این رمان درج کرده که آن را یکی از شاهکارهای قرن بیستم خوانده است. «بوف کور» پیش از این با ترجمه «علی سلیمانی» در هلند منتشر شده بود.

از دیگر ترجمه‌های بوف کور می‌توان به ترجمه عربی «ابراهیم الدسوقی شتا» با عنوان «لبومة العمیاء» ترجمه اسپانیایی «ماریا ایزابل رورته» (María Isabel Reverte) با عنوان «La lechuza ciega» و ترجمه آلمانی «شهرام کریمی» با عنوان «Die blinde Eule» و ... اشاره کرد.