حسین قاسمی
هندوستان، کشوری با نزدیک به یک میلیارد و 400 میلیون نفر جمعیت، یکی
از اقتصادهای روبه‌رشد جهان است. اقتصادی که هر چند بزرگ است؛ اما نسبت به جمعیتش
کوچک به‌شمار می‌رود و با این حال سران این کشور در تلاش هستند تا جای خود را در
جهان باز کنند.
رقیب سنتی هندی‌ها، پاکستان و چین است. هندی‌ها اما برای رقابت با این
دو کشور که متحد هم هستند برنامه‌های متعددی دارند. چند هفته پیش، وزیر امور خارجه
هند در کنفرانس با عنوان «آسیای مرکزی و جنوبی: پیوستگی منطقه‌ای، فرصت‌ها و چالش‌ها»
شرکت کرد و سخنانی گفت که به‌نظر از اهمیت بسیاری برخوردار است. البته آنچه جایشانکار
گفته، نوعی عقب‌ماندگی هندی‌ها از طرف چینی را در حوزه توسعه دریایی و ایجاد زیرساخت‌های
بندری به منصه ظهور گذاشته که دلیل اصلی و عمده آن نیز دلال‌صفتی هندی‌ها از یک‌سو
و پیروی محض آنها از امریکا است. با این حال، وزیر خارجه هند در نشست تاشکند گفت:
بندر چابهار مرکز مهم حمل و نقل منطقه‌ای از جمله به افغانستان است و ایجاد ارتباط
باید همگام با قوانین بین‌المللی، حاکمیت ملی و وحدت ارضی باشد.
پایگاه خبری «فرست پست» بخشی از اظهارنظرهای وزیر خارجه هند را در این
نشست منتشر کرده است. به‌صورت مشخص، طرف هندی به‌شدت نگران مسائل افغانستان است و
در برابر حوادث در حال اتفاق در این کشور صرف یک ناظر بوده و در تلاش است تا برای
خودش فرصت‌سازی کند تا بلکه بتواند از سرمایه‌گذاری هنگفتی که در بخش معادن
افغانستان کرده، دفاع کند. این پایگاه خبری در مورد این نگرانی به نقل از جایشانکار
نوشت: وی در ادامه با اشاره به افغانستان گفت پروژه‌های ارتباطی باید بر اساس توجیه
اقتصادی و مسوولیت مالی باشد و بدهی ایجاد نکند. برای تحقق پروژه‌های ارتباطی در
افغانستان، جهان باید به دولت این کشور اطمینان داشته باشد و توسعه و شکوفایی با
صلح و امنیت در ارتباط است.
با این حال، روابط ایران و هند از ابعاد دیگری برخوردار است و هندی‌ها
دچار نوعی دوگانگی شده‌اند که بیشتر ناشی از دو عامل مهم ذات کاسبکار آنها و
مهمتر از همه، وابستگی شدید آنها به امریکا و جریان‌های لیبرال حاکم بر غرب است.
در رابطه با تجارت میان ایران و هند، مشکلات و مسائل مرتبط با آن، مدیرکل دفتر آسیا
و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت می‌گوید که هند یکی از کشورهایی است که در استراتژی
توسعه روابط با همسایگان و کشورهای هدف قرار گرفته، جزء ۱۵ هدف صادراتی ما بوده
و سهم قابل توجهی در تجارت خارجی ما دارد. در سه ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۰ پنجمین بازار صادراتی
ما هند بود و حدود 2/3 درصد از صادرات ما به این کشور انجام شده است. در
مورد واردات نیز هند ششمین کشور تامین‌کننده بازار ایران بوده که 5/2 درصد از بازار ایران
سهم داشته است.
سیدرضا سیدآقازاده با مکمل خواندن اقتصاد ایران و هند گفت: اقتصاد هند
و ایران به‌نوعی مکمل هم هستند، بسیاری از کالاهایی که در دو کشور تولید می‌شود، می‌تواند
بین آنها مبادله شود و اثر چندانی هم روی تولید داخلی نداشته باشد. از نظر موقعیت
استراتژیک نیز هند یک شریک تجاری راهبردی برای ما محسوب می‌شود و وزنه قابل توجهی
در تجارت خارجی ما هم از نظر صادرات و هم از نظر واردات است.
به گفته وی، موارد بسیار زیادی از سرمایه‌گذاری هندی‌ها در ایران نیز
داشتیم اما شرایط تحریم‌ها و مشکلات بانکی باعث شدند که این سرمایه‌گذاری‌ها چندان
به هدف خود نرسند و برای مدتی متوقف شدند. ولی این پتانسیل وجود دارد که با کاهش یا
لغو تحریم‌ها میلیاردها دلار در صنایع مختلف به ویژه صنایع انرژی‌بر از هند سرمایه‌گذاری
خارجی جذب کنیم که می‌تواند منجر به افزایش تولید و صادرات ما شود. به طور کلی دو
طرف تمایل شدیدی به تجارت با هم دارند چراکه برای هر دو طرف سودمند است. بنابراین
می‌توانیم انتظار داشته باشیم که با بهتر شدن شرایط، روابط تجاری بین ایران و هند
توسعه بیشتری پیدا کند. سابقه روابط تاریخی و نزدیکی فرهنگی بین دو کشور وجود دارد
که پیوندها در همه زمینه‌های تجارت بین دو کشور را تقویت می‌کند.
مدیرکل دفتر آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت در مورد موافقتنامه
تجارت ترجیحی بین دو کشور بیان کرد: مهم‌ترین موضوعی که در چارچوب سازمان توسعه
تجارت در راستای افزایش و توسعه تجارت با هم روی آن کار می‌کنیم، موافقتنامه تعرفه
ترجیحی است. بسیاری از کالاهایی که ما به هند صادر می‌کنیم ظرفیت بسیار خوبی در این
کشور دارند، تقاضای خوبی وجود دارد و می‌توانیم توسعه مناسبی در افزایش صادرات به
هند داشته باشیم. به طور کلی می‌توان گفت که ظرفیت صادرات بیش از ۲۵ میلیارد دلاری به هند
وجود دارد.
وی با اشاره به آمار صادرات ایران به هند گفت: صادرات ما هند در سال ۹۵ به مقدار ۲.۸ میلیارد دلار بود، این
رقم در سال‌های ۹۰ تا ۹۴ به طور متوسط سالانه ۲.۶ میلیارد دلار بوده
است. میزان صادرات در سال ۹۶ به ۲.۷ میلیارد دلار رسید در
سال ۹۷ با افزایش نسبی تحریم‌ها و مشکلات بانکی میزان صادرات ایران
به هند به ۲ میلیارد دلار کاهش پیدا کرد. این رقم در سال ۹۸ به حدود 6/1 میلیارد دلار و در
سال ۹۹ به میزان 3/1 میلیارد دلار کاهش پیدا کرد،
واردات نیز روند کاهشی دارد. به طور کلی مشکلات بانکی و تحریم‌ها باعث کاهش ظرفیت
دو طرف شد. اما به نظر می‌رسد با بهتر شدن شرایط، پتانسیل بسیار خوبی وجود دارد که
در اولین گام می‌توانیم تجارت دو جانبه را به دست کم ۶ میلیارد دلار برسانیم.
وی خاطرنشان ساخت: در مورد توافقنامه تجارت ترجیحی، پنج دور مذاکره روی متن
آن انجام شده و الان متن توافقنامه بین دو طرف نهایی شده است. در این مرحله لیست‌های
کالایی باید پیشنهاد شود که ما کالاهایی را به طرف هندی پیشنهاد داده‌ایم که طبق
آن برای کالاهای مختلف صادراتی حدود 5/1 میلیارد دلار تخصیص تعرفه بگیریم.
اگر این بخش هم مورد توافق قرار بگیرد، می‌توانیم برای تصویب و اقدام پیش برویم.
فکر می‌کنیم این موافقتنامه تاثیر قابل توجهی در ساماندهی و منظم کردن تجارت دو
طرف داشته باشد و همچنین راه‌های مختلفی به روی کالاهای ایرانی باز کند. امیدواریم
بتوانیم از این ظرفیت استفاده کنیم.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر احتمال ایجاد ارتباطات نزدیک بین پاکستان
و طالبان و تاثیرات آن بر تجارت ایران و هند بیان کرد: به علت مشکلات و اختلافاتی
که بین هندوستان و پاکستان وجود دارد، اگر احساس کنند که پاکستان باعث تقویت جبهه
تندرو می‌شود، باعث نزدیکی بیشتر هندوستان با ما خواهد شد. اگر طالبان با هند
رابطه خوبی برقرار کند، به علت امکان‌های ترانزیتی که داریم هندی‌ها تمایل بیشتری
به همکاری با ایران خواهند داشت.
به گفته وی، تجربه من در سازمان توسعه تجارت و همچنین سرمایه‌گذاری
مشترک نشان می‌دهد که هندی‌ها بعد از تشدید تحریم‌ها از پروژه‌های بزرگ کنار کشیدند
و منتظر بهبود شرایط هستند. اما به‌نظر می‌رسد که بخواهند این طرح‌ها را تکمیل
کنند. برای مثال در مورد صنایع انرژی‌بر هندوستان واردکننده کامل است، این صنایع و
همینطور طرح‌های پتروشیمی می‌تواند برای هندی‌ها بسیار جذاب باشد.
