الهام بهروزی
«من یار آنانم/ که زیر آسمان/ کس یارشان نیست...» (منوچهر آتشی)؛ چه نیک سروده است منوچهر آتشی از آنان که از یادها رفته‌اند و کس یارشان نبود در زیر این گنبد دوار؛ کسانی مثل عبدالرحمان غلامی، نوازنده پیشکسوت نی‌جفتی که در روزگاری نه‌چندان دور، هنرشان گرمابخش محافل و مجالس جشن و بزم اهالی بوشهر بود. نوازنده‌ای که با نوای نشاط‌بخش نی‌اش شادی را میهمان دل‌ها می‌کرد و به موسیقی جنوب جان می‌داد.
عبدالرحمن غلامی متولد ۱۳۱۴ در محله بهبهانی بوشهر بود. وی از همان دوران کودکی به نواختن نی‌جفتی علاقه‌مند شد و به‌صورت تجربی و با اعتماد به استعداد و خلاقیت و ممارست در نوازندگی خیلی زود توانست مسیر خود را در نواختن این ساز بومی و نشاط‌انگیز هموار کند. غلامی که به‌دلیل تبحرش در نی‌جفتی به «رحمان نی‌زن» در میان اهالی بوشهر شهره شده بود، در سال‌های جوانی برای امرار معاش به‌عنوان طباخ به همراه لنج‌ها عازم دریا می‌شد ولی در دهه چهل زندگی به‌دلیل سختی سفرهای دریایی این پیشه را رها کرد و به کارگری روی آورد و روزگار را به سختی می‌گذراند.
با این اوصاف، غلامی از زمره هنرمندانی قلمداد می‌شود که زیستی دشوار داشت اما او به کمک موسیقی سختی‌های زندگی را پشت سر می‌گذاشت؛ ولی ظاهرا زندگی سر سازش با او را نداشت و هر بار با اندوه جدیدی او را غافلگیر می‌کرد.
سعید غلامی، فرزند زنده‌یاد عبدالرحمن غلامی در این باره به بامداد جنوب گفت: پدرم در خانواده‌ای معمولی و ساده‌زیست به دنیا آمد و زندگی ما هم ساده و عاری از تجملات بود ولی با مهربانی او ما روزهای زیبایی را پشت سر می‌گذاشتیم. من در کودکی به همراه پدرم به مراسم شادی و جشن‌ها می‌رفتم و اغلب زمانی که او نی‌جفتی می‌نواخت، من تنبک می‌زدم. این کار برایم بسیار مسرت‌بخش بود.
وی در ادامه با بیان اینکه ولی بنا به شرایطی پدرم در میانه زندگی‌اش از موسیقی دور شد، افزود: زمانی که حدودا ۴۸ یا ۴۹ ساله بود کم‌کم از نواختن این ساز فاصله گرفت؛ چون کارگر یک گچ‌کار شده بود و برای چرخیدن چرخ زندگی به این کار نیاز داشت و دیگر فرصتی برای نی‌نوازی برایش باقی نمانده بود ولی با وجود این، گهگاهی نی‌جفتی در مراسم می‌زد تا اینکه یک روز در راه برگشت در خیابان سنگی با موتوری تصادف کرد و بعد از آن با مشکلاتی روبه‌رو شد، چیزی از تصادفش نمی‌گذشت که به‌دلیل فشاری که در اثر نواختن نی به چشمانش وارد شده بود، بینایی‌اش را از دست داد. در ادامه در پی تصادف مذکور نیز دیگر نتوانست راه برود و مطلقا خانه‌نشین شد و در رختخواب افتاد. در این سال‌ها مادرم مثل یک پرستار به مراقبت از او پرداخت ولی در این هفت یا هشت ماه اخیر، خواهرم از او مراقبت می‌کرد.
وی که خود نیز از نوازندگان نی‌انبان و نی‌جفتی استان به‌شمار می‌رود، در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا در این مدت از اهالی موسیقی کسی به دیدنش هم می‌آمد، توضیح داد: زنده‌یاد عمورجب تا زنده بود دائم به دیدن پدرم می‌آمد، به‌نوعی خیلی با پدرم رفیق بود. غیر از او، محسن شریفیان، رضا شریفیان و... هم تا چند سال پیش به دیدن پدرم می‌آمدند و گهگاهی سوالاتی هم در خصوص نی‌جفتی داشتند از او می‌پرسیدند.
غلامی در خصوص اینکه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی در این سال‌ها چه خدمتی به زنده‌یاد پدر شما کرد، گفت: پدرم را به عضویت صندوق هنرمندان درآوردند و ماهانه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان هم به‌عنوان مستمری به او می‌دادند.
وی با تاکید بر اینکه پدرم عاشق و شیفته نی‌جفتی بود و سبکش با همه نی‌زن‌های استان متفاوت بود، بیان کرد: ولی به‌دلیل شرایطی که برایش پیش آمد خیلی زود از روزهای اوجش در موسیقی استان فاصله گرفت و خانه‌نشین شد. او یک نوازنده نامی بود و بسیاری از اساتید نی‌جفتی استان در نزد او شاگردی می‌کردند. بايد اشاره كنم كه پدرم نه‌تنها در نی‌جفتی تبحر داشت، بلکه در نواختن فلوت هم توانمند بود و در ایام محروم برای مسجد زیارتی‌ها فلوت می‌زد.
غلامی در پایان به روزهای سخت پدر در پایان عمر و زندگی در خانه استیجاری اشاره کرد و گفت: با اینکه حال و روز خوبی نداشت ولی دائم او را در حال زمزمه آواها و نواهای محلی و نوستالوژیک می‌دیدیم، انگار این آواها و نواها تار و پود وجود او را تشکیل می‌دادند.
همچنین سلام ریاضی، موسیقیدان و آهنگساز در پی درگذشت یکی از میراث‌داران موسیقی بوشهر به بامداد جنوب گفت: از دوران کودکی برخی از کارهای زنده‌یاد غلامی را دنبال می‌كردم و با آن‌ها خاطره دارم. زماني هم كه مشغول ساخت آلبوم «از بوشهر» بودیم، به‌صورت اتفاقی ویدئویی از او در بستر بیماری دیدم که داشت قطعه «هله‌دان‌دان» را می‌خواند؛ به‌گونه‌ای می‌خواند که مرا به‌شدت تحت‌تاثیر خود قرار داد؛ هم حزین بود و هم تحریرهایی که به صدایش می‌داد، برای من تداعی‌گر انگشت‌گذاری‌هایش (یا به‌اصطلاح پنجه‌گذاری) روی نی‌جفتی بود. این تاسی، موجب خلق قطعه «دان‌دان» در آلبوم ما شد. یادش مانا.
محسن شریفیان، نوازنده باتجربه نی‌انبان و سرپرست گروه موسیقی «لیان» نیز در خصوص سبک نوازندگی زنده‌یاد عبدالرحمن غلامی به بامداد جنوب گفت: سبک وی در نواختن نی‌جفتی بر اساس سبک محمد نی‌زن بود. من از بچگی رحمان را می‌شناختم و علاقه زیادی به کار او داشت و متاسفانه زمانی که از نزدیک با این هنرمند آشنا شدم، او به‌دلیل شرایط سخت زندگی از نوازندگی فاصله گرفته بود و کمی بعد هم به‌دلیل نابینا شدن و از دست‌دادن توانایی‌اش در راه رفتن، توانایی نوازندگی را از دست داد.
این نویسنده و پژوهشگر حوزه موسیقی در ادامه به یکی از کارهای برجسته غلامی در موسیقی بوشهر اشاره و تصریح کرد: وی در اجرای آیین «دُم‌دُم سحری» که یکی از مراسم آیینی ماه رمضان در بوشهر است، شیوه خاصی داشت که من اجرای او را ضبط کردم و به‌منظور احیای آن، فایل صوتی غلامی را در اختیار اسماعیل بختیاری‌آزاد، نوازنده و موسیقیدان هم‌استانی قرار دادم تا آن را بازخوانی و تولید کند. در حقیقت بدین‌شکل تلاش کردیم که سبک زنده‌یاد غلامی را که در نوع خود منحصربه‌فرد بود در آیین دُم‌دُم سحری زنده نگه داریم.
نویسنده کتاب «اهل ماتم» ادامه داد: زنده‌یاد عبدالرحمن غلامی یکی از میراث ارزنده ما در نی‌جفتی بود که متاسفانه به‌دلیل شرایط جسمانی که پیدا کرد در ۳۰ سال آخر حیاتش نتوانستیم از هنر نوازندگی وی بهره ببریم.
شریفیان در پایان در خصوص دلیل غربت این نوازندگان باتجربه و پیشکسوت در عرصه موسیقی بومی و آیینی بوشهر یادآور شد: نسل زنده‌یاد غلامی در سال‌های پیش از جنگ تحمیلی در اوج بودند و در میان اهالی بوشهر محبوبیت خاصی داشتند؛ اما متاسفانه با آغاز جنگ تحمیلی موسیقی تعطیل شد، از این‌رو، این نوازندگان تجربی و پیشکسوت هم کم‌کم به انزوا رفتند و نتوانستند آن‌طور که باید و شاید معرفی شوند. هرچند من تلاش کردم که یاد و خاطر بسیاری از این بزرگان را زنده نگه دارم اما درست زمانی به عبدالرحمان غلامی رسیده بودم که او دیگر توانایی نواختن نی‌جفتی را نداشت، فقط بر حسب علاقه و وظیفه در این سال‌ها به او سر می‌زدم. یادش گرامی.
در این میان، حسین رفاهی، داماد زنده‌یاد عبدالرحمان غلامی هم در وصف ویژگی‌های این هنرمند فقید به بامداد جنوب گفت: زنده‌یاد استاد غلامی انسانی خوشرو و بسیار مهربان و باحوصله بود. وی تا پیش از اینکه بینایی و توانایی راه رفتن را از دست بدهد، بسیار شاد بود و نوه‌های خود را تا «تل عاشقون» پیاده می‌آورد و با آن‌ها تفریح می‌کرد؛ ولی حتی بعد از اینکه بینایی خود را هم از دست داد و خانه‌نشین شد باز مهربان و خوشرو بود.
وی در ادامه به خلاقیت و مهارت او در نی‌نوازی اشاره و تصریح کرد: او نوازنده‌ای چیره‌دست بود، بدون اینکه زیر نظر استاد خاصی دوره‌ای را طی کند، فقط به آهنگ‌ها که آن زمان در روی نوار کاست ضبط و منتشر می‌شد، با دقت گوش می‌داد و بعد شروع می‌کرد آن قطعات را با نی‌جفتی اجرا می‌کرد. سبک او خاص خودش بود و در نزد نی‌زن‌های پیشکسوت استان مثل «عمو رجب» جایگاه ارزنده‌ای داشت. یادم می‌آيد عمو رجب دائم به دیدنش می‌آمد و در خیلی از جاها از نظر، آموزه‌ها و تجریبات او وام می‌گرفت. همین‌طور نوازنده‌های نسل بعد هم مثل محسن شریفیان یا رضا شریفیان هم بارها به دیدن استاد می‌آمدند و گاه سوالاتی از او می‌پرسیدند. زنده‌یاد غلامی نوازنده‌ای محجوب و خلاق بود.
معاون هنری و سینمایی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر نیز درگذشت این نوازنده پیشکسوت نی‌جفتی را تسلیت گفت و در گفت‌وگو با بامداد جنوب تصریح کرد: هنرمندانی مانند زنده‌یاد غلامی، گنجینه‌های ارزشمند موسیقی جنوب هستند، بدون‌شک نبود آن‌ها خلأ بزرگی برای موسیقی استان به‌شمار می‌رود. متاسفانه زنده‌یاد غلامی در سال‌های پایانی عمر به‌دلیل شرایط جسمانی که داشت امکان حضور در عرصه موسیقی استان را نداشت ولی با آثاری که از خود بر جای گذاشت، نام و یاد خود را برای همیشه در این هنر جاودانه کرده است. تنها کاری هم که از اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی برای حمایت از این هنرمند برمی‌آمد این بود که به عضویت صندوق هنرمندان درآید و ماهانه مبلغی به‌عنوان مستمری برای او واریز شود.
محمدحسین زندویان در پایان یادآور شد: با پیگیری‌های صورت‌گرفته پیکر زنده‌یاد غلامی در قطعه هنرمندان بهشت صادق بوشهر به خاک سپرده خواهد شد.
در پایان این گزارش یادآوری می‌شود، عبدالرحمان غلامی، هنرمند پیشکسوت نی‌جفتی استان بوشهر شامگاه دوشنبه، ۱۶ شهریورماه در سن ۸۶ سالگی درگذشت. پیکر این هنرمند فقید امروز (پنجشنبه، ۱۸ شهریورماه) تشییع می‌شود و در قطعه هنرمندان بهشت صادق آرام می‌گیرد.
پربازدید ها