حسین قاسمی

یک رسانه هندی نوشته است که؛ طی هفته گذشته، ده‌ها کانتینر مملو از برنج، چای، قهوه و غذاهای دریایی از مبدا هند و از طریق بنادر گرجستان به روسیه ارسال شده‌اند و می‌توان گفت که هندوستان مسیر دسترسی دریایی جایگزین برای ارسال محموله‌های تجاری به سمت روسیه را پیدا کرده است! این خبر به شکل عجیبی در رسانه‌های ایرانی صدا کرده و در مورد آن گزارش‌های متعددی نوشته شده است؛ اما یک نفر از خودش در این مملکت این سوال را نپرسید طرف هندی که کشتی را تا دریای سیاه برده، چرا به خودش زحمت نداده و بار را در بنادر روسیه در ساحل دریای سیاه تخلیه نکرده است؟

در مورد اینکه هندی‌ها یک کشتی را به گرجستان برده‌اند، شک و شبهه‌ای وارد نمی‌کنم؛ اما آیا هندی‌ها که کاسب‌های ناخن‌خشک و سختگیری هستند، چرا باید بار را به گرجستانی ببرند که با روسیه اختلافات بسیار جدی دارد و بخشی از سیستم تحریم غرب علیه این کشور است؟ تحقیق کنید و بعد بنویسید... ضرورت تحقیق در اینجا خودش را نشان می‌دهد شاید آن رسانه هندی اشتباه کرده باشد؟ گرجی‌های اعزامی به اوکراین کم علیه روس‌ها جنایت نکردند و بعید است اجازه عبور کالا به روسیه را بدهند!!

با این حال، در حالی که زیر ساخت‌ها در کشور ما برای انتقال کالا از طریق مبادی ریلی و جاده‌ای فراهم نیست و هندی‌ها هم معاملات سنگین و کلانی با طرف روس دارند باید پذیرفت که آن‌ها برای گسترش تجارت خود دست به هر کاری خواهند زد و به همین دلیل نیز ممکن است کالایی که صادر شده برای تجار گرجی بوده و آن‌ها با توجه به نیازهای بازار روسیه، دنبال انتقال چنین کالاهایی به خاک روسیه بوده‌اند که باز هم در این زمینه بعید است چنین اتفاقی روی داده باشد.

کسانی که اقتصاد روسیه و روش‌های سختگیرانه آن را می‌شناسند و می‌دانند تجارت با این کشور چندان آسان نیست بهتر از همه می‌دانند که عبور کالای هندی از طریق گرجستان به داخل بازار روسیه که دست تجار و بازرگانان و یک شبکه خاص متشکل از چند فرد عمده و اصلی است امکان ندارد. با این حال ما قبول می‌کنیم که اصولا هندی‌ها دست به این کار زده و چابهار را هم دور زده باشند؛ اما این از واقعیت و حقیقت چیزی کم نخواهد کرد؛ چراکه دو نکته را در مورد ما به وضوح نشان می‌دهد.

نخست آنکه ما به‌عنوان کشوری که در همسایگی روسیه قرار دارد هنوز عرضه آن را پیدا نکرده‌ایم که بتوانیم روابط تجاری دقیق، حساب‌شده و مبتنی بر نیازهای اعلامی و اکتشافی با روس‌ها برقرار کنیم. تجار! و بازرگانان!! ما هنوز هم دنبال دلالی و بنک‌داری در روسیه هستند و فکر می‌کنند بازار این کشور هم مانند ایران آن اندازه بی‌در و پیکر است که به هر شکلی که می‌خواهند و دوست دارند رفتار کنند در حالی که اصولا این‌چنین نیست. در حالی که نه‌تنها تجار، که دیپلمات‌های ما هنوز هم زبان روسی را درست نمی‌دانند و از اولین نیازمندی تجارت بی‌بهره هستند مشخص است که هندی‌ها کاسب‌تر و زرنگ‌تر هستند.

نکته دوم آنکه، هندی‌ها خود هنوز چابهار را توسعه نداده و ایران هم منتظر نشسته تا هندی‌های بدقول و مفت‌خور بیایند و برای ایران این بندر را توسعه دهند و از سوی دیگر، حتی اگر آن‌ها این بندر را توسعه بدهند با کدام زیرساخت قرار است هندی‌ها بارهای چند ده هزار تنی خود را از مسیر این بندر به روسیه بفرستند؟ حتی اگر بار از بنادر جنوبی ایران –به غیر از چابهار– به شمال کشور برسد، با کدام کشتی رورو یا از کدام مسیر قرار است این بار راهی روسیه شود؟ آیا در این زمینه زیرساخت‌ها فراهم شده‌است؟ آیا همه کارها را باید دولت انجام دهد؟ اتاق‌های بازرگانی به‌جز دلالی و حق‌العمل‌کاری آیا وظیفه‌ای در این زمینه‌ها ندارند؟

با همه این اوصاف، اسفندماه سال گذشته اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه هند انتقال محموله‌های گندم اهدایی به افغانستان را از مسیر پاکستان از سر می‌گیرد. این تصمیم از سوی هندوستان در شرایطی گرفته شد که پس از توافق چابهار بین ایران، هند و افغانستان قرار شده بود، محمولات ترانزیتی و گندم اهدایی از مبدا هندوستان از طریق بندر چابهار به افغانستان منتقل شوند چنانکه در سال ۱۳۹۹ و تا پیش از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، حدود ۷۵۰۰۰ تن گندم اهدایی از مبدا بندر کاندلای هند با ۳۲۴۵ کانتینر در قالب ۱۰ پارتی با کشتی‌های مختلف در بندر شهید بهشتی چابهار تخلیه و با حمل جاده‌ای از طریق مرز میلک به افغانستان ارسال شده بود.

اما پس از وقفه‌ای در ارسال این محموله‌ها، هند تصمیم گرفت ارسال محموله‌های اهدایی خود را مجددا از طریق پاکستان شروع کند. این تنها اقدام هندوستان برای دور زدن بندر چابهار (که یک شرکت هندی راهبری آن را در دست دارد)، نیست چراکه از هفته گذشته هند ارسال محموله‌های مورد نیاز روسیه را نیز از مسیر بنادر گرجستان آغاز کرده است.

در حالی مسوولان کشورمان انتظار دارند با تداوم بحران مسکو-کی یِف، مقدار ترانزیت کالا از مبدا هندوستان به روسیه از مسیر ایران رشد کند و درآمدهای ترانزیتی و اشتغال ناشی از آن افزایش پیدا کند، اما منابع خبری هند اعلام کرده‌اند ترانزیت کالاهای هندی به سمت روسیه از مسیر گرجستان شروع شده است.

یک رسانه هندی (سایت خبری ایندیا سی ترید نیوز) چنین نوشته که؛ طی هفته گذشته، ده‌ها کانتینر مملو از برنج، چای، قهوه و غذاهای دریایی از مبدا هند و از طریق بنادر گرجستان به روسیه ارسال شده‌اند و می‌توان گفت که هندوستان مسیر دسترسی دریایی جایگزین برای ارسال محموله‌های تجاری به سمت روسیه را پیدا کرده است.

پس از آنکه خطوط کشتیرانی بزرگ بین‌المللی جهان تردد به بنادر روسیه را متوقف کرده‌اند و تجارت بین روسیه و اکثر کشورها متوقف شد، دولت هند کمیته‌ای به ریاست آنیل دیولی، مدیر اجرایی انجمن ملی مالکان کشتی هند را تشکیل داد که به بازرگانان هندی کمک کند تا راه‌های دسترسی به شیوه‌های حمل‌ونقل جایگزین را بیابند. گزارش‌ها حاکی از آن است که پس از آنکه دو بانک روسی امکان انجام پرداخت‌ها به روپیه و روبل را فراهم ساختند، هند بار دیگر ارسال کالا به روسیه را آغاز کرده است.

بعد از ۲۴ فوریه و در پی حمله روسیه به اوکراین و خالی شدن تدریجی قفسه‌های فروشگاه‌های روسی، این اولین باری است که کالا به شکل گسترده از هند به روسیه صادر می‌شوند. به گفته تاجران هندی، بانک‌های Sberbank و Alfa Bank، تجارت دوجانبه بین روسیه و هندوستان را تسهیل می‌کنند. مقامات هر دو کشور طرح‌هایی را در مورد چگونگی شروع دوباره تجارت و پرداخت‌ها به‌ویژه بر پایه روپیه و روبل، ارائه کرده‌اند.

هندوستان یکی از متحدان بزرگ روسیه محسوب می‌شود که از زمان آغاز جنگ و اعمال تحریم‌های مختلف سیاسی و اقتصادی غربی‌ها علیه روسیه، روابط نزدیک خود را با مسکو حفظ کرده و اکنون نفت خام روسیه را با قیمت ارزان‌تر از بازار، از مسکو می‌خرد. آجی ساهای، مدیرکل و مدیرعامل فدراسیون سازمان‌های صادراتی هند، گفت که معاملات با روسیه از طریق بانک روسی Sberbank صورت می‌پذیرد.

همچنین آشوین شاه، یکی از صادرکنندگان برنج، گفت: هفته گذشته ۶۰ کانتینر که هر کدام شامل ۲۲ تن برنج بوده‌اند، به روسیه صادر کرده‌ایم. وی افزود که پرداخت‌های این معامله از طریق آلفا بانک روسیه و بانک هندی ماهاراشترا انجام شده است. هند سالانه هشت میلیارد دلار تجارت با روسیه دارد که واردات آن در برگیرنده حدود ۵/۵ میلیارد دلار و شامل نفت و الماس است. همچنین عمده صادرات هندوستان به روسیه دارو، ماشین‌آلات، برنج و سایر مواد غذایی است.