الهام بهروزی
الهه غریب‌زاده، پژوهشگر، مترجم و نویسنده بوشهری در سال‌های اخیر با پرداختن به میراث ناملموس استان بوشهر و کشور نقش پررنگی را در احیا و بازشناسی این داشته‌های ارزشمند به جامعه فرهنگی و نسل امروز ایفا کرده است. وی در تازهترین گام خود در عرصه نویسندگی به تشریح تاریخ فوتبال بوشهر در قالب سه کتاب و چهار طرح اقدام کرده است. غریب‌زاده برای نوشتن این اثر که حکم دایره‌المعارف فوتبال بوشهر را دارد، قریب به پنج سال زمان گذاشته است تا اثری جامع و پرمایه از خویش در این زمینه به یادگار بگذارد. بدیهی تدوین همه بخش‌های این دایره‌المعارف فوتبالی به پایان رسیده و اینک آماده چاپ است. اثری که بدون شک می‌تواند گنجینه ارزشمندی برای فوتبال این منطقه به‌شمار برود.
در این میان، نویسنده کتاب «میراث جلوه‌ای از تاریخ» در خصوص تازهترین اثری که به‌تازگی برای چاپ آماده کرده است، به بامداد جنوب گفت: این اثر در حقیقت اولین دایره‌المعارف «تاریخ فوتبال بوشهر» و سند پرافتخار فوتبال این منطقه از کشور است. بدیهی است فوتبال در قاموس فرهنگی ما جایگاهی ویژه دارد، مرتبه‌ای به والایی عشق مردمی و قداستی منحصربه‌فرد. فوتبال ریشه در فرهنگ این جامعه دارد و در همه ارکان مختلف اجتماعی رسوخ کرده است. بنابراین به‌عنوان قلب فرهنگی جامعه به لحاظ ایجاد بستری سالم برای اعتلای روحی و جسمی افراد و کاهش آسیب‌های اجتماعی کاربردی مفید داشته است. از این‌رو برای پاسداشت این دُر گران‌بها بایستی گام را فراتر از نتایج حاصله از مسابقات بلکه به‌عنوان مرکز آموزشی روحیات افراد جامعه و به‌عنوان نمادی از هویت فرهنگی اجتماعی بدان نگریست. طبیعتاحفظ هويت فرهنگي- ورزشی يک ملت، گسترش، تقويت و افزايش توليد محصولات فرهنگي، آگاه‌سازی عموم از رویدادها، ضبط و گردآوری وقایع فوتبالی از اهم فعاليتهاي یک نهاد فرهنگي ورزشی است که بایستی تصمیم‌سازان این وادی به این مقوله بیشتر توجه کنند.
این پژوهشگر و نویسنده در ادامه با بیان اینکه شوربختانه، غفلت تشریح شده در این گفتار از مطالعات تاریخی در فوتبال، بیش از چند دهه است که در حال افول است، افزود: ما با از دست دادن پیران فوتبال بوشهر و منابع شفاهی مواجه‌ایم. هدف از این پژوهش، مرور پیشینه مطالعات تاریخی با تکیه بر اسناد، عکس‌ها، مصاحبه‌های شفاهی و تاکید بر انجام این‌گونه مطالعات در علم فرهنگ و فوتبال است.
به گفته وی، «فوتبال» ورزشی که علاوه بر اصول، علم، تاکتیک‌ها و تکنیک‌ها، بر پایه علاقه، انگیزه، مهارت و به عبارتی کامل‌تر بر ستون عشق بنا شده است. از این‌رو، قدم نهادن در مستطیل سبز، عزمی راسخ و اراده‌ای محکم می‌خواهد. البته ماندگار ماندن در فوتبال منوط به اخلاق حرفه‌ای و روحیه ورزشکاری است. فوتبال با پروسه‌ای جهانی و فراگیر، مقوله‌ای است که در تار و پود جوامع به‌طرز شگفت‌آوری رخنه کرده است؛ بنابراین پژوهش‌ها و مستندنگاری در حوزه فوتبال یک ضرورت محسوب میشود.
غریب‌زاده با تاکید بر اینکه استان بوشهر به‌دلیل موقعیت استراتژیک و حضور کشورهای اروپایی به‌خصوص انگلیسی‌ها که به‌عنوان مبدع این ورزش از پیشگامان فوتبال در کشور هستند، تاریخی بیش از ۱۰۰ سال را رقم می‌زند که تا به امروز مجموعه منسجمی از این رویدادها به ثبت نرسیده است، تصریح کرد: شاید بهتر بود یک پیشکسوت یا مفسر فوتبال که خود سالیان سال در زمین‌های بازی بُرد و باخت‌ها، رویدادهای ورزشی، موفقیت‌ها و مصدومیت‌ها و... را با ماهیچه‌های بدنش لمس کرده، به نگاشتن این مهم می‌پرداخت که بی‌شک نتیجه نگارش وی متونی متفاوت و سبکی مثال‌زدنی را پدید می‌آورد؛ اما ورود نگارنده به این عرصه، مولفه‌ای هم‌راستا ولی متمایز داشت. اگر از من پرسیده شود از چه زمانی با واژه فوتبال آشنا شدی یا اینکه آیا تجربه بازی حرفه‌ای را در شاخه بانوان داشتی، بایستی پاسخ گویم؛ بله. از بدو تولدم، با فوتبال عجین بودم و بی‌اغراق می‌توانم ادعا کنم فوتبال را در لحظه بازی کردم.
وی با تاکید بر اینکه من متولد دهه 60 هستم، روزهای پر فراز و نشیب و افتخارآفرین حضور تیم‌های بوشهر در لیگ قدس و قهرمانی جوانان و... را دیدم، گفت: زمان‌های زیادی از عمرم منتظر نوازش دست پدری بودم که در اردوها و مسابقات مشغول به نوازش روح و جسم بازیکنانش بود که همرتبه فرزندانش بودند. وقتی بزرگ‌تر شدم و اسامی را تشخیص می‌دادم، حافظه شنیداری من مملو بود از نام فوتبالیست‌ها، مربیان و مدیران هیات فوتبال. افرادی که امروز با آن‌ها مصاحبه می‌کنم چهره‌های ۲۰ سال گذشته، صحبت‌ها و رویدادهای خاطره‌انگیزشان را در خاطرم زنده می‌کنند. با توجه به نظریه آرسن ونگر سرمربی وقت آرسنال: «هر مسابقه، قصه‌ای است که باید تخیل آنهایی را که به تماشایش نشسته‌اند، به تسخیر خود در آورد؛ داستانی که در ذهن مردم باقی می‌ماند، آنقدر که برخی هواداران هنوز هم می‌توانند داستانی مربوط به سی سال قبل را با همان دقت و هیجان بازگو کنند.» من نیز نمی‌دانم در چه نقشی هوادار، فوتبالیست، همراه اما قادر بودم شرح بسیاری از وقایع فوتبالی را ثبت کنم؛ چراکه دائما منزل ما میزبان ورزشکاران بود و فضای قبل مسابقه را به وفور لمس کرده بودم.
این نویسنده و مترجم بوشهری در ادامه با اشاره به زندگی عجین‌شده خانواده‌اش به فوتبال تصریح کرد: کتابخانه منزل ما در وهله اول آرشیو مجلات ورزشی است و در طول این سال‌ها شاهد لحظه به لحظه حیات فوتبالی کسی بودم که جان و دلش را در گرو فوتبال نهاده بود. حیاتی سرشار از اشک‌ها و لبخندها، سوگ‌ها و سورها، جدال‌ها و بخشش‌ها. بنابراین اعتراف می‌کنم که بیش از سه دهه فوتبال را زندگی کردم. من در مجموعه‌های فوتبالی‌ام به شرح وقایع پرداختم و تا حد امکان و در نهایت دقت بر آن شدم که این گنجینه ارزشمند در اذهان حفظ شود.
غریب‌زاده در ادامه با اشاره به گردآوری و تدوین کتاب «جدال فقر و فخر» که به تازگی به پایان رسیده است، گفت: این کتاب مروری بر زندگینامه پدرم «جلال غریب‌زاده» است، شاید از نظر واژگانی و همین‌طور به لحاظ محتوا فارغ از یک بیوگرافی معمولی یا آتوبیوگرافی یک فرد فوتبالی باشد؛ ولی به‌نظر می‌رسد که موضوعی نزدیک به کتاب معروف «زندگی ،جنگ و دیگر هیچ...» از اوریانا فالاچی باشد. سرگذشت بسیاری از بازیکنانی که در این اثر معرفی شده‌اند، جدالی بود بی‌انتها.جدال فقر و فخر، جدال نوشتن و نانوشتن، جدال بغض گریه و اشک شوق، جدال بالیدن و ننالیدن، جدال بودن و نبودن، جدال مقایسه‌ها، جدال امروز و دیروز، جدال فرهنگ و ورزش بود و امان از مصلحت‌اندیشی.
این نویسنده به تدوین و تالیف اثر دیگری در حوزه فوتبال استان بوشهر اشاره و تصریح کرد: کتاب «تاریخ شاهین بوشهر» اثر دیگری است که در خصوص تاریخچه باشگاه قدمت‌دار تیم فوتبال شاهین نوشته‌ام. باشگاه شاهین در دهه‌های سی و چهل خورشیدی یکی از نیرومندترین و مهم‌ترین تیم‌های فوتبال ایران بود. بدیهی است که شاهین تنها نام یک باشگاه نبوده؛ بلکه بیشتر از آن به‌عنوان «مکتب شاهین» نام برده میشود. مکتب همان گمشده این روزهای فوتبال ایرانی است. هیچ‌کدام از باشگاه‌های ایران در حال حاضر صاحب مکتب نیستند. یکی از دلایل مهمی که نام باشگاه شاهین تا کنون پا برجا مانده به‌خاطر مکتبی بودنش است. تیم‌های فوتبال این باشگاه پس از چندی به سه تیم شاهین، عقاب و شهباز افزایش یافت.
به‌گفته این پژوهشگر، 60 تیم اصلی و بیش از 400 تیم در رده‌های مختلف برای شاهین در اقصی نقاط کشور بازی می‌کردند که هر یک نام مخصوص خود را داشتند. همان‌طور که پرنده شاهین در شرق و غرب و شمال و جنوب کره زمین (به‌جز قطب) یافت میشود، باشگاه شاهین نیز در شهرهای زیادی شعبه داشت. در تهران تیم‌هایی مثل چلچله، پرستو، داریوش، پولاد و....زیرمجموعه شاهین به حساب می‌آمدند. شهرستان‌های دیگر هم شاهین آبادان ، شاهین اهواز و شاهین اصفهان و....داشتند.
وی با تاکید بر اینکه تنها تیم بازمانده با این نام، «شاهین بوشهر» است، افزود: شاهین بوشهر در سال 1337 به نام خلیج بوشهر تأسیس شد و از سال 1342 با تأکید و حمایت دکتر اکرامی، مؤسس باشگاه شاهین تهران و با پیگیری عبدالمحمد پوربهی و علی توکلی با مجوز رسمی به نام شاهین بوشهر تغییر نام داد. حتی پس از تغییر نام تیم اصلی شاهین به شهباز نام این تیم هم به شهباز تغییر کرد که با چالش‌های فراوان دوباره با نام شاهین طی طریق کرد.
غریب‌زاده در ادامه به ارائه طرح‌های نوین خود به هیات فوتبال استان بوشهر خبر داد و گفت: این‌طرح‌ها می‌تواند نقش بسزایی را در ترسیم جایگاه و اعتبار فوتبال و فوتبالی‌های این منطقه داشته باشد که اولین آن «طرح چهره ماندگار فوتبال بوشهر» نام دارد. هدف از این طرح، انتخاب افراد شایسته، طبق آیین‌نامه مشخص و بر مبنای مستندات و با حفظ نظام برابری به‌طور سالانه است. ما بر این باوریم انتخاب چهره ماندگار فوتبال با اولویت بیشینه، شهرت و محبوبیت مورد قبول عموم و ارائه خدمات ورزشی به جامعه و اخلاق اجتماعی، کسب مقامات عدیده کشوری و... می‌تواند از تاثیرگزار‌ترین حرکت‌های فرهنگي در سال‌های اخير باشد. چنين رویدادی با تمام ابعاد پيش‌بيني شده و همچنين برنامه‌هايي که در آينده به آن اضافه مي‌شود و آیین‌نامه‌ای که در دست بررسی است، انعکاس گسترده‌ای بر فرهنگ و نحوه برخورد مردم با فوتبال بگذارد.
وی در ادامه به طرح پیشنهادی «موزه فوتبال بوشهر» اشاره کرد و افزود: موزه فوتبال بوشهر، فرصتی است تا قهرمانان و ملی‌پوشان سرافراز استانمان، بتوانند با قرار دادن جام‌ها، مدال‌ها، اسناد و هر گونه عکس، فیلم، لوازم شخصی و هدایای ورزشی خود به‌صورت دائم یا امانت به دبیرخانه موزه، به‌منظور نمایش اشیا و معرفی تاریخ فوتبال شهر و افتخارات آن در این رویداد تاریخی شرکت کنند. بی‌شک تمامی این افتخارات برای ما و همچنین برای نسل‌های آینده شهرمان بسیار ارزشمند خواهد بود. جذاب‌ترین بخش این موزه، نصب تندیس‌هایی از ورزشکاران شاخص است، افرادی که دیگر در قید حیات نیستند یا بیشترین تاثیرگزاری را در فوتبال استان داشته‌اند.
غریب‌زاده با تاکید بر اینکه هدف از تاسیس موزه علاوه بر معرفی دستاوردهای قهرمانان، پیشینه ورزش بوشهر با توجه به اشیا و آثار ورزش، ارج نهادن به زحمات و مرارت‌های پیشکسوتان این حوزه است، یادآور شد: همچنین ایجاد بانک اطلاعات فوتبال بوشهر که در دست پژوهش است، از اقدامات ویژه و ضروری است که بخش اعظمی از آن به انجام رسیده است. غنی‌سازی اوغات فراغت شهروندان به‌خصوص کودکان، نوجوانان و جوانان، ایجاد زمینه تحقیقات علمی و فرهنگی در خصوص ورزش و گسترش فرهنگ و اخلاق ورزشی، کمک به درک هنری و اطلاعات ورزشی بازدیدکنندگان، رواج و گسترش فرهنگ ورزشی به‌منظور ایجاد تفاهم ورزشی میان تیم‌های دسته یک استان و محلات مختلف شناخت و معرفی و نمایش سهم تاریخی بوشهر به‌عنوان اولین‌ها در سطح فوتبال کشور در ایجاد رشته‌های ورزشی از دیگر دلایل تاسیس این موزه به‌شمار می‌رود.
این نویسنده با بیان اینکه ساحل نیلگون خلیج فارس یکی از پرترددترین فضاهای عمومی بوشهر محسوب میشود، فضایی که در سالیان گذشته بازوی اجرایی امور فرهنگی و هنری در جایگزینی با سالن‌های همایش سرپوشیده بود، افزود: بنابراین با توجه به ارتباط تنگاتنگ فرهنگ و ورزش، این فضاهای بکر به‌عنوان بستر رویدادهای اجتماعی می‌تواند احیا‌کننده تاریخ مصور فوتبال باشد که در اعماق خاطرات این مردمان حضوری زنده دارد و چه زیبا است که المان‌های معرف جامعه ورزشی فوتبال زینت‌بخش پرجاذبه‌ترین خط گردشگری این کهن تمدن شود.
وی معتقد است با توجه به موارد اشارهشده در بالا و برگزاری تورنمنت‌های فوتبال ساحلی و وجود زمین‌های بایر در منطقه و با اولویت قرار گرفته وجه اقتصادی و درآمدزایی هرچه بیشتر مجموعه پارک‌موزه فوتبال در این مسیر پرتردد شهری، محدوده حدفاصل منازل سازمانی نفتکش‌ها و سه‌راهی شغاب از گزینه‌های پیشنهادی اجرایی طرح است.
نویسنده کتاب «تاریخ فوتبال» بوشهر به طرح دیگری با عنوان طرح «تاریخ شفاهی فوتبال» نیز اشاره کرد و گفت: فوتبال یکی از مهیج‌ترین رشته‌های ورزشی در سراسر جهان محسوب میشود. یکی از شاخصه‌های منحصربه‌فرد این ورزش، قابل اجرا بودن آن از سوی هر گروه سنی در هر مکان با کمترین امکانات است، مولفه‌ای متمایز که منشا نشاط و سرزندگی میلیون‌ها نفر شده است، بستری سالم برای اعتلای روحی و جسمی افراد و کاهش آسیب‌های اجتماعی. بنابراین پاسداشت خدوم این گنجینه بی‌نظیر شامل بازیکنان، مربیان، داوران و هواداران، بایستی گام را فراتر از نتایج حاصله از مسابقات گذاشته و به‌عنوان نمادی از هویت فرهنگی اجتماعی بدان نگریست؛ چراکه حفظ هويت فرهنگي- ورزشی يک ملت، گسترش، تقويت و افزايش توليد محصولات فرهنگي، آگاه‌سازی عموم از رویدادها، ضبط و گردآوری وقایع فوتبالی از اهم فعاليتهاي یک‌نهاد فرهنگي ورزشی است که بایستی تصمیم‌سازان این وادی به این مقوله بیشتر توجه کنند.
غریب‌زاده با تاکید بر اینکه غفلت تشریح‌شده در این گفتار از مطالعات تاریخی در فوتبال، بیش از چند دهه است که در حال افول است و ما با از دست دادن منابع شفاهی (پیشکسوتان فوتبالی) به‌ویژه در ماه‌های اخیر مواجه‌ایم، گفت: هدف از این طرح، مرور پیشینه مطالعات تاریخی با تکیه بر اسناد، عکس‌ها، مصاحبه‌های شفاهی از پیران طلایی است. در پایان اعلام می‌کنم که بی‌شک این کتاب‌ها گویای کاملی از تاریخ پرفراز و نشیب فوتبال و باشگاه‌های بوشهر نیست، محقق تاریخ فوتبال تبریز، اعلان کرده بود که نزدیک به 40 سال زمان برای تدوین کتاب صرف کرده که قطعا ارگان‌های مربوطه نیز یاری‌رسانش بوده‌اند. من در طول چهار سال گذشته به‌طور شبانه‌روزی و بدون داشتن همکار این مجموعه را تنظیم کردم و با ارائه فراخوان‌های متعدد و مکرر برای تکمیل تاریخ شفاهی تلاش کردم تا موردی از قلمم نیفتد. باز هم تاکید می‌کنم اگر بزرگواری است که اسناد و اطلاعاتی در خصوص تاریخچه فوتبال این منطقه در اختیار دارد که به تکمیل این پروژه بزرگ کمک می‌کند، با رویی باز پذیرای همکاری و همراهی‌اش خواهم بود.
لینک کوتاه:
گزارش خطا
پسندها: ۰
نظرات بینندگان