دست کوتاه تاجران بوشهری از بازار روسیه

پیش از تشدید تحریم‌های روسیه از سوی اتحادیه اروپا، اغلب نیازهای مصرفی این کشور از طریق اروپا تامین می‌شد، اما روسیه به یک‌باره در اقدامی متقابل دروازه‌های واردات خود را به کشورهای اروپایی بست و سعی کرد تا از طریق کشورهایی همچون ترکیه، برزیل، ایران و سایر کشورها نیاز خود را تامین کند. 

در همین راستا، طی سال‌های اخیر مسوولان کشور روسیه بارها اعلام کرده‌اند که خواهان افزایش روابط تجاری خود با ایران هستند و حتی امتیازهایی را نیز برای تاجران ایران در نظر گرفته‌اند اما متاسفانه تاجران ایرانی هیچگاه نتوانستند جایگاه خود را در بازار 170 میلیارد دلاری این کشور پیدا کنند تا جایی که سهم واردات روسیه از ایران به زحمت به سالی 200 میلیون دلار می‌رسد. این درحالی است که سالانه از مجموع 170 میلیارد دلار واردات این کشور 40 میلیارد دلار به واردات مواد غذایی و محصولات کشاورزی اختصاص دارد که برای تاجران ایرانی و بالاخص بوشهری فرصت بسیار مناسبی به‌شمار می‌آید.

با این حال صادرکنندگان بوشهری همه‌ساله برای صادرات محصولات تولیدی خود با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو می‌شوند. برای مثال، پرورش‌دهنگان میگوی بوشهری همه‌ساله با مشکل صادرات محصولات خود روبه‌رو می‌شوند و به‌دلیل نبود مشتری دست به نقد مجبور می‌شوند تا مدت‌ها محصول خود را در سردخانه‌ها نگه‌ داشته و علاوه بر مخارج زیاد سردخانه‌ها، محصول خود را در نهایت با قیمت نه چندان خوب به فروش برسانند. این امر و وقوع برخی مشکلات دیگر سبب شده تا در سال‌های اخیر تولید میگو در بوشهر روند نزولی به خود گرفته و سهم بوشهر از کل تولید میگوی کشور کاهش یابد.

از طرف دیگر تولید محصولات کشاورزی خارج از فصل نیز در استان بوشهر رواج بسیاری دارد تا جایی که بوشهر، عنوان قطب تولید گوجه خارج از فصل کشور را نیز به خود اختصاص داده است اما متاسفانه هر سال کشاورزان بوشهری خسارت زیادی در این زمینه متحمل می‌شوند و به‌دلیل افزایش عرضه گوجه‌فرنگی در بازار و نبود بازار مناسب برای آن، کشاورزان حتی به سختی می‌توانند مخارج و هزینه‌های خود را از فروش محصول خود تامین کنند. بنابراین سال به سال کشاورزان از کاشت محصول دلسرد شده و میزان کمتری محصول در استان کشت می‌شود.

حال، سوالی که مطرح می‌شود این است که با وجود روابط سیاسی خوب بین ایران و روسیه و تاکید روسای جمهور دو کشور ارتباط تجاری بین ایران و روسیه، چرا تجارت بین این دو کشور همچنان در حد حرف باقی مانده تا جایی که تنها این رقم به 200 میلیون دلار در سال رسیده است در حالی که کشوری مانند ترکیه بخش بزرگی از بازار محصول کشاورزی روسیه را از آن خود کرده تا جایی که در سال گذشته 4 میلیارد دلار صادرات محصولات کشاورزی از جمله گوجه‌فرنگی و کشمش را به این کشور داشته است.

مسائلی همچون تعرفه بالای گمرکی برای محصولات ایرانی قیمت بالای تمام شده حمل و نقل، نبودن ارتباط مناسب بانکی بین دو کشور، بسته‌بندی نامناسب، نبود خط هوایی کارگو برای انتقال مواد غذایی فاسد شدنی از ایران به روسیه از جمله موانع تجارت بین دو کشور به‌شمار می‌رود.

به گزارش فارس، یکی از فعالان اقتصادی ایران در بازار روسیه می‌گوید: «متاسفانه عدم شناخت از بازار روسیه و فعال نبودن شرکت‌های صادراتی سبب شده که نتوانیم با وجود کیفیت مرغوب برخی کالاهای ایرانی از جمله کشمش که بسیار مورد نیاز روس‌ها است، بازار روسیه را در دست بگیریم و جای خود را به کشورهایی همچون ترکیه که تنها از طریق شرکت‌ های بزرگ صادراتی وارد بازار شده‌اند، بدهیم.»

وی رقابت منفی بین صادرکنندگان ایرانی در بازار را عامل مخرب دیگری برشمرد که سبب می‌شود خریدار بخواهد کالای ایرانی را با قیمت بسیار پایین‌تر از ارزش واقعی آن بخرد.

این موضوع البته در مورد بازار قیر در کشورهایی همچون قزاقستان و عراق نیز صدق می‌کند و بنا به گفته یحیی آل اسحاق عضو اتاق بازرگانی ایران متاسفانه تجار ایرانی به جای آن‌که از یکدیگر حمایت کنند، فقط برای آن‌که بتوانند جنس خود را بفروشند به‌راحتی کالای رقیب ایرانی خود را از لحاظ کیفیت و قیمت تخریب می‌کنند که در نهایت به ضرر تراز تجاری کشورمان است.

از دو سال پیش مدام سخن از فعالیت بانک مشترک بین ایران و روسیه با عنوان میربیزینس بانک به میان آمد که به دلیل تحریم‌ دلار برای تجارت بین ایران و روسیه از واحد ملی پول دو کشور یعنی روبل و ریال استفاده شود.

موضوعی که تا به امروز در حد حرف باقی مانده و در نهایت قدیر قیافه نائب‌رئیس اتاق ایران و روسیه در مورد این موضوع می‌گوید: میربیزینس بانک همان شعبه‌ای از بانک ملی ایران است که از گذشته در مسکو بر طبق مقررات روسیه فعالیت می‌کرده اما ساختار و سازوکارهای لازم برای مبادله پول بین دو کشور به‌دلیل نوسان قیمت ریال و روبل فراهم نشده است و اجرای آن نیز دور از انتظار به‌نظر می‌رسد.

همین مساله سبب شده تا تجار ایرانی برای ارسال محموله خود به روسیه همواره دچار نگرانی باشند و گفته می‌شود برگشت‌پذیری پول صادرکنندگان در برخی موارد با مشکلات جدی مواجه شده است.

تعرفه بالای گمرکی به‌عنوان مانع جدی صادرات محصولات ایرانی نکته دیگری است که از سال گذشته با امضای توافق‌نامه کریدور سبز بین گمرکات دو کشور به‌نظر می‌رسید که حل شده است.

نائب رئیس اتاق ایران و روسیه می‌گوید: تنها چند ماه پس از امضای این توافقنامه رئیس گمرک روسیه تغییر کرد و موضوع همچنان بر روی کاغذ باقی ماند اگر چه کشورهایی همچون ترکیه، مصر، تونس و صربستان هم از این سیستم استفاده می‌کنند و سال‌ها زمان برده است تا توافقنامه آنها اجرائی شود.

وی می‌گوید: قرار است تا ظرف هفته آینده تیمی از گمرک ایران برای اجرای زیرساخت‌های لازم در حوزه کریدور سبز عازم روسیه شوند تا این موضوع نیز به‌زودی برطرف شود.

در سیستم کریدور سبز طرفین شرکت‌های معتبر خود را معرفی کرده و گمرک روسیه قیمت درج شده بر روی کالای صادراتی را طبق فاکتور همان شرکت می‌پذیرد. در غیر این صورت کالاها باید طبق قانون جهانی گمرک قیمت‌گذاری شوند که ممکن است مشمول تعرفه بالاتری نسبت به ارزش خود باشند.

ضعف در بسته‌بندی و سورتینگ (درجه‌بندی) یکی از پاشنه‌های آشیل ورود محصولات کشاورزی ایران به روسیه است.

کاوه زرگران عضو کمیسیون کشاورزی اتاق تهران در این مورد به خبرنگار فارس گفت: «‌ترک‌ها به‌دلیل بسته‌بندی مناسب،‌ رعایت درجه‌بندی کیفیت توانسته‌‌اند در سال 2015 ، چهار میلیارد دلار محصولات کشاورزی به روسیه صادر‌کنند. اما متاسفانه کشمش، سیب و پرتقال ایرانی با وجود کشش بازار و نیاز روسیه به‌دلیل رعایت نکردن همین موضوع به سختی و در حد چند کانتینر به روسیه صادر می‌شود.»

توسعه کشت گلخانه‌ای برای تولید محصول باکیفیت و قابل درجه‌بندی از جمله نکاتی است که بیشتر باید به آن توجه کرد، چرا‌که طبق آمار معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی سطح زیرکشت گلخانه‌ای کشور رقمی بین 500 تا 9 هزار هکتار است که کشوری مانند ترکیه فقط در منطقه آنتالیا 45 هزار هکتار فضای کشت گلخانه‌ای دارد.

تشکیل شرکت‌های کنسرسیوم صادراتی یکی از موضوعاتی است که از همان دو سال پیش بسیار راجع‌به آن صحبت به میان آمد اما کسی برای ایجاد آن پیش‌قدم نشد. در نتیجه بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی که الفبای ورود به بازارهای صادراتی را نمی‌دانند با شکست روبه‌رو شدند.

این در حالی است که ترکیه با فعال کردن شرکت‌های بازرگانی در قالب 18 تا 20 شرکت محصولات تولیدکنندگان خرد را گرفته و از همین طریق در شبکه بازار صادراتی روسیه با قیمتی یکسان و کیفیتی یکسان توزیع می‌کند.

در عین حال ماهی و میگوی ایرانی توانسته است با دریافت پروتکل‌های دامپزشکی دو کشور امکان صادرات به روسیه را داشته باشد و جالب اینجاست که در این حوزه صادرکنندگان بنابر اذعان حجتی وزیر جهاد کشاورزی چندان تمایلی از خود نشان نداده‌ است.

ضعف در سیستم حمل و نقل برای جابه‌جایی کالاهای صادراتی از جمله مسائلی است که نمی‌توان از آن عبور کرد. باوجود آن‌که قیمت گازوئیل در ایران یک هفتم کشورهای دیگر است اما ساختار فرسوده حمل و نقل جاده‌ای و کمبود خطوط هوایی سبب شده تا قیمت تمام شده حمل و نقل در کشور ما 30 تا 50 درصد نسبت به کشورهایی همچون ترکیه یا همان روسیه بالاتر باشد.

در پایان باید گفت در زمانی که دسترسی به بازارهای صادراتی اروپا  چندان سهل الوصول نیست چرا باید بازار مهیایی همچون روسیه را از دست بدهیم. مگر نه آن‌که با افزایش صادرات زمینه ارزآوری به کشور افزایش تولید و اشتغال فراهم می‌شود. و جای این پرسش همچنان باقی است که چرا تفاهمنامه‌ها، راه‌اندازی بانک مشترک،‌ راه‌اندازی شرکت‌های کنسرسیوم صادراتی به‌عنوان یک ضرورت همچنان مغفول مانده است.