نخست‌وزیری که به خانه نرسید...

بامداد جنوب:

مدت طولانی از حصر نخست‌وزیر لبنان در ریاض سپری شده است، این اتفاق اقدامی بی‌سابقه در تاریخ سیاسی معاصر کشورهای منطقه و حتی جهان است که با هیچ یک از قوانین دیپلماتیک موجود در عرف بین‌الملل تناسبی ندارد. این اقدام نشان می‌دهد که عربستان سعودی با عربده‌کشی دیپلماتیک می‌خواهد منافع خود و رژیم‌ صهیونیستی را محقق کند. این رفتارها البته در دنیای امروز جایی ندارد و تنها چیزی که از این اتفاقات عاید ریاض می‌شود، خشم و نفرت مردم لبنان مانند سایر ملت‌های منطقه از جمله یمن و سوریه ضد عربستان است. 

سیدحسن ‌نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان اقدام نابخردانه اخیر عربستان سعودی در محدود ساختن آزادی‌ها و حصر سعد‌حریری را به‌علت شکست‌های پی‌درپی در پرونده‌های مختلف منطقه‌ای دانست. اطلاعات غیرقابل‌انکاری وجود دارد که نشان می‌دهد موضوع حصر حریری در عربستان و استعفای وی اقدامی ناگهانی برگرفته از سیاست ریاض بوده و حریری در جریان این موضوع قرار نداشته است. نگاهی به اظهارات و مواضع و سخنرانی‌های روزهای پایانی حضور سعد حریری در لبنان را می‌توان بهترین شاهد بر این مدعا دانست که در آن هیچ صحبتی از ناامیدی و یاس او در قبال مسائل مختلف ادعا شده در بیانیه استعفا وجود نداشته و حریری از برنامه‌های آتی خود در پست نخست‌وزیری صحبت کرده است.

یکی از ارکان سیاست خارجی عربستان سعودی، ابراز و تکیه کردن عمدی بر میزان وابستگی مهره‌های این کشور در نقاط مختلف جهان جهت فشار به افکار عمومی برای هم‌سو‌سازی آنها با سیاست‌های خود است. در اقدام اخیر نیز ردپای این سیاست دیده می‌شود. سعودی‌ها بر خلاف رویکرد قدرت‌های استعماری عادت به خوار کردن متحدان و زیردستان خود در کشورهای مختلف دارند و سعی دارند قدرت سخت‌افزاری خود برای تاثیرگذاری بر سیاست‌های کشورهای دیگر را بزرگنمایی کنند. دقت نظر در موازنه‌های منطقه‌ای در سال‌های اخیر نشان‌دهنده بحران سیاسی ریاض در پرونده‌های مختلف از سوریه گرفته تا عراق و یمن و بحرین و ترکیه و قطر و مصر و کشورهای دیگر است. مداخله عربستان در حمایت از گروه‌های تروریستی منطقه منجر به فروپاشی دولت مردمی سوریه نشده و در حال حاضر تنها بخش‌هایی از این کشور در اختیار گروه‌های تروریستی وابسته به ریاض قرار دارد. همچنین ریاض با گذشت دو سال از حمله به یمن نتوانسته دولت مردمی این کشور را سرکوب کرده و افراد مزدور خود را بار دیگر به عرصه قدرت بازگرداند. حضور نظامی عربستان در بحرین نیز با گذشت شش سال همچنان دامنه‌های انتفاضه مردمی آن را خاموش نکرده است. عربستان حتی در سیاست‌های متنوع و متغیر خود در قبال کشورهایی نظیر عراق و مصر نیز ناکام مانده است. اینها علاوه بر معضلات جدیدی است که میان ریاض با تعدادی دیگر از کشورهای منطقه از جمله قطر و لبنان به وجود آمده است. همچنین، امارات، عمان، اردن و دیگر کشورهای منطقه‌ای و عربی نیز دل خوشی از سعودی‌ها ندارند.

در حالی که عربستان از مصاحبه ضبط شده از سعد حریری نتوانست اهداف مورد نظر خود را در وانمود کردن به حصر خانگی نبودن وی محقق کند، این روزها صحبت از بازگشت قریب‌الوقوع سعد حریری به لبنان مطرح شده است. حریری در روز مصاحبه نیز اعلام کرد که به‌زودی به لبنان باز خواهد گشت اما از آنجا که خودش نیز اطلاع دقیقی از برنامه‌ریزی عربستان برای بازگشتش نداشت، از اشاره به زمان دقیق بازگشت خودداری کرد. این در حالی است که یک روز بعد از مصاحبه، اخباری منتشر شده که از احتمال بازگشت حریری به لبنان طی 48 ساعت آینده خبر می‌دهد. صحنه‌سازی مربوط به مصاحبه تلویزیونی حریری نتوانست فشارهای افکار عمومی و جامعه جهانی را از روی دوش عربستان بردارد، از سویی ‌دیگر ریاض مصمم است که حریری را به‌عنوان فردی ناکارآمد در روند مقابله با حزب‌الله و ایران از عرصه سیاسی لبنان حذف کند. از این رو گرچه حریری از بازگشت در روزهای اخیر خبر داده، سناریوهای متعددی در رابطه با آینده این گروگان‌گیری بین‌المللی مطرح است.

چیزی که سعودی‌ها به آن نیاز دارد، این است که حریری بدون سر و صدا و بدون ارائه جزئیات از حضور دو هفته‌ای خود در ریاض به بیروت بازگردد و به‌صورت رسمی و قانونی استعفا دهد. او حتی نمی‌داند، برنامه بعدی عربستان در این مرحله چیست؟ ریاض البته برای اجرای دقیق این طرح به تضمین‌هایی از حریری نیازمند است. ماهیت بخشی از این تضمین را سعد در پیام توئیتری خود به‌صورت ضمنی اعلام کرده و خبر داد که با وجود بازگشت وی به بیروت، خانواده‌اش در ریاض حضور خواهند داشت. قطعا در صورت تحقق این سناریو، این اتفاق به‌عنوان یک گروگان‌گیری سیاسی در سوابق سیاه ریاض در سال‌های اخیر درج خواهد شد. سناریوی دیگری که در این رابطه مطرح شده، تبعید سعد حریری به فرانسه است. منابع فرانسوی به روزنامه الاخبار لبنان اعلام کردند که امانوئل مکرون پیام جبران باسیل، وزیر خارجه لبنان در رابطه با بازگرداندن سعد حریری و افراد خانواده‌اش را به مسوولان ریاض تحویل داده است. محمدبن سلمان، ولیعهد عربستان چند ساعت برای بررسی این پیام از فرانسه مهلت گرفته و از موافقت خود با پایان حصر حریری خبر داده است، به شرطی که وی به فرانسه برود و مدتی را در پاریس زندگی کند، نه بیروت.

یک منبع فرانسوی در ریاض در این رابطه به روزنامه الاخبار گفت که تضمین‌هایی که سعودی‌ها در زمینه جزئیات پایان دادن به حصر حریری خواستار آن هستند، در جریان دیدار صورت گرفته بین محمد‌بن سلمان و ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه در معرض مذاکره بوده است. یک منبع دولتی نیز به الاخبار تاکید کرد، که مکرون از حریری برای یک نهار در پاریس دعوت کرده و این اتفاق روز یکشنبه رخ خواهد داد. از سوی دیگر امریکایی‌ها نیز که در ابتدا از اقدام عربستان در حصر سعد حریری برای تامین مطالبات واشنگتن و ریاض حمایت کردند، به‌تازگی از خطرات این اقدام نسبت به منافع خود در لبنان اطلاع پیدا کرده‌اند. آنها به این نتیجه رسیده‌اند که این اتفاق باعث تقویت حضور و نفوذ جریان هشت مارس و تضعیف بیش از پیش 14 مارس شده است. آنها از همبستگی موجود با حریری در میان جریان‌های مخالف دخالت‌های سعودی امریکایی در لبنان ابراز نگرانی می‌کنند. به همین علت مدتی بعد مواضع خود را تغییر داده و خواستار پایان دادن به این بحران هستند. ریاض در پایان این سناریو به‌دنبال دستیابی به دولت موقتی متناسب با اهداف و برنامه‌های خود است که بتواند التهاب سیاسی و هجمه گسترده تبلیغاتی و امنیتی ضد حزب‌الله و متحدان آن را در دستور کار قرار دهد. فشارها و تهدید به آغاز جنگ در لبنان نیز به‌عنوان چماقی برای پیشبرد همین هدف دنبال می‌شود. این در حالی است که سیگنال‌های متعددی حکایت از آن دارد که ریاض جز در صورت ارتکاب یک حماقت، قبل از خروج از باتلاق یمن هیچ موقعیت و فرصتی برای آغاز جنگ جدید در منطقه ندارد.

سعودی‌ها قانون اساسی لبنان را که بعد از اصلاحات اخیر به قانونی نسبتا واقع گرایانه‌تر تبدیل شده، مخالف منافع خود می‌دانند و معتقدند که با وجود اعتبار و همگرایی بالایی که در جامعه لبنان نسبت به حزب‌الله وجود دارد، انتخابات برگرفته از این قانون در اردیبهشت سال آینده باعث افزایش وزنه حزب‌الله در لبنان شده و برای آنها فاجعه‌بار خواهد بود. آنها معتقدند که برای انجام اقدامات ریشه‌ای در لبنان قبل از برگزاری انتخابات چند ماه بیشتر زمان ندارند، اما اگر تمهیدات آنها مانند اقدامی باشد که دو هفته پیش در مورد حریری انجام شد، نتیجه‌ای جز سرخوردگی بیشتر سعودی‌ها و نفرت حداکثری مردم لبنان از ریاض و گروه‌های لبنانی وابسته به این کشور نخواهد داشت.