مشاغل خانگی، ضرورت توسعه پایدار

بامداد جنوب- جواد شکریان:

مساله بیکاری یکی از مهم‌ترین و بحث‌انگیزترین مسائل در جوامع جهان سوم و یا حتی جوامع در حال پیشرفت است که از نبود تعادل بین عرضه و تقاضای نیروی کار رخ می‌دهد. ایران نیز از جمله کشورهایی است که در سال‌های اخیر با این موضوع درگیر بوده و سبب نارضایتی زیادی در میان مردم شده است، با این حال، انتظار از دولت برای ایجاد اشتغال در کل جامعه، انتظار نابه‌جایی است.

نگاهی به روند روبه‌رشد کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد یکی از عواملی که سبب دگرگونی شرایط اقتصادی، اجتماعی و صنعتی یک کشور می‌شود، فعالیت‌های کارآفرینانه، و توسعه کارآفرینی است. توسعه کارآفرینی در کشور ضمن فراهم آوردن زمینه رشد و توسعه پایدار، مسائل و مشکلات جاری از جمله فقر، نابسامانی اجتماعی و فرهنگی، بیکاری دانش‌آموختگان دانشگاهی و معضل انبوه سایر بیکاران را مرتفع خواهد کرد؛ در همین راستا، امروزه کسب و کارهای خانگی به بخش‌های حیاتی و ضروری فعالیت‌های اقتصادی کشورهای پیشرفته تبدیل شده‌اند. 

در این زمینه، نگاهی به آمار کسب و کارها و مشاغل خانگی کشور نشان می‌دهد که کارنامه دولت‌های یازدهم و دوازدهم در این خصوص قابل قبول بوده و پیشرفت‌های مناسبی در روند ایجاد اشتغال‌های گروهی و فعالیت‌های جمعی در خانواده‌ها رخ داده است.

این آمارها نشان می‌دهد، در حالی که در سال ۹۲ فقط 4/0 درصد از مشاغل خانگی به‌صورت گروهی ایجاد می‌شد، این سهم در سال ۹۶ به ۶۲ درصد رسید.

آمارها نشان می‌دهد که طی پنج سال گذشته و در بازه زمانی سال‌های ۹۲ تا ۹۶، ۷۵۶ هزار نفر در سامانه مشاغل خانگی ثبت کرده‌اند که برای ۳۱۳ هزار و ۵۰۰ نفر مجوز ایجاد کسب و کار از سوی ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی صادر شده است.

با این حال، از آنجا که سیاست دولت برای اشتغالزایی، تمرکز بر تسهیلات صِرف نیست، از مجموع ۳۱۳ هزار ۵۰۰ مجوز صادر شده برای ایجاد کسب و کارهای خانگی، با تشخیص ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی ۱۹۸ هزار نفر برای دریافت تسهیلات به بانک معرفی شدند و در نهایت ۱۷۷ هزار نفر پس از تکمیل مدارک تسهیلات دریافت کردند.

نکته قابل توجه، افزایش سهم فعالیت‌های پشتیبان و کاهش فعالیت‌های مستقل در مشاغل خانگی طی پنج سال گذشته بوده است؛ یکی از سیاست‌های توسعه و رونق کسب و کارهای خانگی تشویق و حمایت از این نوع مشاغل در صورت انجام فعالیت‌های گروهی و ارجحیت نسبت به فعالیت‌های فردی و مستقل است. فعالیت‌های پشتیبان به نحوی است که فرد متقاضی ایجاد کسب و کار متعهد می‌شود تا علاوه بر خود، به‌عنوان پشتیبان برای چند نفر اشتغال ایجاد کند. در همین راستا، آمارهای مربوط به نحوه فعالیت افراد در قالب کسب و کارهای خانگی نشان می دهد در سال ۹۲ تنها 4/0 درصد از مشاغل خانگی به‌صورت پشتیبان راه‌اندازی شده است در حالی که در همان سال 6/99 درصد از کسب و کارهای خانگی ایجاد شده به‌صورت فردی و مستقل بوده است.

بر اساس آمار ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی، این آمار با توجه به سیاست‌های حمایت از فعالیت‌های پشتیبان، به‌تدریج در جهت حمایت از ایجاد مشاغل گروهی بهبود یافت؛ به این ترتیب که در سال ۹۳ فعالیت‌های مستقل از 4/0 درصد به دو درصد و در مقابل فعالیت‌های فردی در این نوع کسب و کارهای از 6/99 درصد در سال ۹۲ به ۹۸ درصد رسید.

در سال ۹۴ ایجاد کسب و کارهای خانگی به‌صورت پشتیبان به 5/3 درصد افزایش و سهم مشاغل فردی به 5/96 درصد کاهش یافت. در سال ۹۵ نیز فعالیت‌های فردی به ۹۳ درصد کاهش یافت در حالی که مشاغل پشتیبان از 5/3 درصد در سال ۹۴ به هفت درصد در سال ۹۵ رسید. در سال ۹۶ به یکباره سهم مشاغل پشتیبان و فردی جابه‌جا شد، به‌گونه‌ای که 62 درصد از مشاغل خانگی به‌صورت پشتیبان و ۳۸ درصد از مشاغل به‌صورت مستقل و فردی ایجاد شد.

در بخش ایجاد مشاغل خانگی به تفکیک جنسیت نیز در سال جاری، ۸۰ درصد دریافت‌کنندگان تسهیلات برای ایجاد مشاغل خانگی از بانوان و ۲۰ درصد از مردان بوده‌اند.

در بخش تسهیلات در سال ۹۲، معادل ۸۸ درصد از اعتبارات مصوب یعنی ۴۴۰ میلیارد تومان در قالب تسهیلات به متقاضیان پرداخت شده است که این میزان در سال ۹۳ به ۱۹ درصد رسید. به این ترتیب که در این سال، ۹۶ میلیارد تومان پرداخت شده است.

در سال ۹۴ نیز ۴۱ درصد از اعتبارات مصوب به میزان ۱۲۳ میلیارد تومان، در سال ۹۵، ۸۰ درصد اعتبارات به میزان ۸۰ میلیارد تومان و در سال ۹۶ به میزان ۲۴ درصد از کل اعتبارات مصوب معادل ۱۹۰ میلیارد تومان پرداخت شده است. به این ترتیب سهم تسهیلات پرداختی از ۴۴۰ میلیارد تومان در سال ۹۲ به ۱۹۰ میلیارد تومان با هدف کاهش وابستگی و اتکا به تسهیلات کاهش یافته است.

گفتنی است، متقاضیان راه‌اندازی مشاغل خانگی برای ارائه طرح خود باید به سامانه مشاغل خانگی مراجعه کنند تا فرایند بررسی طرح‌ها آغاز شود.