ترامپ، از تهدید تا مذاکره

دونالد ترامپ روز دوشنبه هشتم مردادماه در کنفرانس خبری مشترک با نخست‌وزیر ایتالیا در پاسخ به سوالی گفت اگر ایرانی‌ها بخواهند او هم حاضر به ملاقات با آنهاست و تاکید کرد که هیچ شرطی برای چنین دیداری ندارد. بنابراین به ملاقات اعتقاد دارم، البته آنها کمی مشکل دارند، من به تعهد خودمان در برجام پایان دادم، اگر رهبران ایران بخواهند دیدار کنند، هیچ پیش شرطی هم ندارم و هر وقت بخواهند با آنها دیدار می‌کنم. 

این در حالی است که مایک پمپئو، وزیر امور خارجه امریکا ساعاتی پس از اظهارات ترامپ، بر انجام مذاکره با تهران با پیش شرط اصرار ورزید. ناهماهنگی در دولت جدید ایالات متحده موضوع تازه‌ای نیست و بارها در مسائل داخلی و سیاست‌گذاری خارجی خود را نشان داده است. برای مثال آبان‌ماه پارسال پس از آن‌که رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه وقت امریکا از آمادگی امریکا برای مذاکرات بدون پیش شرط با کره شمالی خبر داد، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید اظهار کرد که اکنون زمان مناسبی برای مذاکره نیست!

در این میان اما مقامات جمهوری اسلامی ایران موضعی کاملا متفاوت دارند و بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه دیروز در مورد مذاکره بین تهران و واشنگتن تصریح کرد: امریکا هر روز نشان می‌دهد که غیر قابل اعتماد است.

وی با اشاره به سیاست‌های خصمانه امریکا علیه ایران و خروج این کشور از برجام افزود: با این‌که امریکا و سیاست‌هایی که در پیش گرفته قطعا امکان تعامل و گفت‌وگو وجود نخواهد داشت. استقبال امریکا از مذاکره با تهران در حالی مطرح شده که در روزهای گذشته شاهد جدال لفظی مقامات دو کشور بودیم.

قضیه از انجا شروع شد که طی هفته‌های گذشته ترامپ نفت ایران را هدف قرار داد و کشورهای عرب منطقه را تشویق به افزایش صادرات نفت کرد تا بلکه نقشه بعدی خود را عملی سازد، نقشه‌ای مبنی بر جایگزین‌سازی نفت ایران در آستانه از سرگیری تحریم‌ها. 

رئیس‌جمهوری کشورمان، امریکا و صادرکنندگان نفت منطقه را به بستن تنگه هرمز تهدید کرد و چند روز بعد در همایش روسای نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور گفت «کسی که اندکی سیاست بفهمد، نمی‌گوید جلوی صادرات نفت ایران را می‌گیریم، تنگه‌های زیادی داریم؛ تنگه هرمز فقط یکی از آنهاست». همچنین رئیس‌جمهوری در سخنان هشدار‌آمیزی گفت: آقای ترامپ! ما مرد شرف و ضامن امنیت آبراه منطقه در طول تاریخ هستیم؛ با دم شیر بازی نکن، پشیمان‌کننده است.

پس از انعکاس سخنان روحانی از رسانه‌های جهان، ترامپ در توئیتی به آن واکنش نشان داد و نوشت «دیگر هرگز، هرگز امریکا را تهدید نکنید، وگرنه با پیامدهایی روبه‌رو خواهید شد که کمتر کسی در تاریخ دیده است.» سخنانی که ما را یاد خاطرات مذاکرات هسته‌ای و موضع محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه می‌اندازد که در تقابل با زیاده‌خواهی نماینده امریکا با صدای بلند فریاد زد «یادتان باشد هیچ‌گاه یک ایرانی را تهدید نکنید!». بسیاری از ناظران سخنان ترامپ را کپی‌برداری از مواضع چند سال پیش ظریف دانسته‌اند.

مواضع اخیر مقامات ایران و امریکا، خاطره سال گذشته روابط واشنگتن و پیونگ یانگ را زنده کرده است. ترامپ و کیم‌جونگ اون، رهبر کره شمالی پس از شدیدترین موضع‌گیری‌ها علیه یکدیگر در نهایت پشت یک میز مذاکره نشستند. با چنین تجربه‌ای، ناظران از امکان‌سنجی وقوع چنین رخدادی در قبال روابط تهران و واشنگتن سخن به میان می‌آورند. به‌ویژه این‌که چند روز پیش ترامپ از آمادگی امریکا برای مذاکره با ایران به منظور رسیدن به توافق واقعی خبر داد.

در مقابل دیدگاه نخست که رفتاری یکسان برای امریکا در برابر ایران و کره شمالی قائل است اما برخی نظری عکس داشته و معتقدند که این دو کشور؛ چه از لحاظ ساختار درونی و چه شرایط منطقه‌ای در شرایط یکسانی قرار ندارند. روزنامه واشنگتن‌‌پست در تحلیلی نوشت که اجرای تئوری «مرد دیوانه» و رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی و تنش‌زایی که ترامپ از آن برای به نرمش واداشتن رهبران جهان بهره می‌گیرد، در قبال مقامات ایران جواب نمی‌دهد؛ تئوری که ریچارد نیکسون سی و هفتمین رئیس‌‌جمهوری امریکا در جریان جنگ سرد علیه بلوک شرق به‌کار می‌گرفت.

یکی از سنجیده‌ترین راه‌ها، تخریب بیش از پیش وجهه ایالات متحده در پهنه جهانی است. البته چنین اتفاقی پس از ورود ترامپ به کاخ سفید تا حدی اتفاق افتاده و شماری از سازمان‌ها و بازیگران بین‌المللی از سازمان ملل گرفته تا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مقابل سیاست‌های ستیزه‌جویانه او صف‌آرایی کرده‌اند؛ رخدادی که به احتمال قوی در روزهای آینده دیگربار تکرار خواهد شد و دیوان بین‌‌المللی داوری لاهه نتیجه شکایت ایران از عهدشکنی امریکا را بررسی و انعکاس خواهد داد.