آنکارا راهی جز قبول شکست ندارد

بامدادجنوب- سیدعلی موسوی:

ترکیه حکومت کنونی در سوریه را به‌عنوان بازیگری کلیدی پذیرفته است و معتقد است که جنگ داخلی در این کشور تنها از طریق مذاکره حل خواهد شد.

پس از آن‌که ترکیه در مذاکرات صلح سوریه با ایران و روسیه به توافق رسید، به‌نظر می‌رسد که فصل جدیدی از سیاست‌های خود در قبال سوریه را آغاز کرده است. در حالی که پذیرش و قبول دولت بشار اسد یکی از مهم‌ترین فاکتورهای کلیدی دستیابی به صلح است، ترکیه معتقد است جنگ داخلی در این کشور که از سال 2011 آغاز شده، تنها از طریق مذاکره خاتمه خواهد یافت. یک مقام ارشد وزارت امور خارجه ترکیه اخیرا در اظهاراتی ضمن تاکید بر اهمیت جلسه سه کشور ایران، روسیه و ترکیه در 20 دسامبر در مسکو عنوان کرد: از این منظر، ما مذاکرات با ایران و روسیه را آغاز کردیم. جلسه میان سران سه کشور نشست بسیار مهمی بود. اگر ما به توافقی نمی‌رسیدیم آن‌گاه تمام امیدها برای برقراری صلح در سوریه از دست می‌رفت. در حقیقت، نشست مسکو راه را برای توافق آتش‌بس در سوریه هموار کرد. مذاکرات صلح از 23 ژانویه با حضور سران و مقامات ترکیه، ایران و روسیه در شهر آستانه قزاقستان آغاز خواهد شد. دولت سوریه در 15 ژانویه و مخالفان سوری نیز در 16 ژانویه، هیات اعزامی خود را برای حضور در این مذاکرات اعلام خواهند کرد.

ترکیه پیش از شروع مذاکرات تماس‌های دیپلماتیک خود با روسیه و ایران را انجام خواهد داد. بزرگ‌ترین تشویش و نگرانی آنکارا به احتمال نقض آتش‌بس اعلامی در 30 دسامبر بر می‌گردد. این نقض آتش‌بس که درست کمی پس از اعلام آن صورت گرفت، تشویش‌های موجود را به یک نگرانی جدی تبدیل کرد. آنکارا به وضوح نگرانی‌های خود را در این زمینه ابراز کرده و معتقد است که این نقض عمدتا از جانب حزب‌الله، گروه‌های شیعه و نیروهای اسد صورت گرفته است. 

در حالی که مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه اخیرا خواستار آن شد تا ایران کنترل موثرتری بر شبه نظامیان شیعه و نیروهای بشار اسد داشته باشد، ایران اعلام کرد که آتش‌بس از سوی گروه‌های مسلح مخالف نقض شده بود. این موضوع خود به‌خوبی نشان می‌دهد که گفت‌وگو میان آنکارا و تهران برای موفقیت مذاکرات و دستیابی به صلح تا چه حد مهم و حیاتی است. مقامات وزارت امور خارجه ترکیه در مصاحبه با دویچه وله عنوان کردند: هشدارهای لازم به شیوه‌ای صریح و ملایم به تهران داده شده است. ما در تلاش هستیم تا اطمینان یابیم که در طول این فرایند هیچ‌گونه تنشی وجود نداشته باشد. ما تلاش خواهیم کرد نظر تهران را در این موضوع جلب کنیم، چراکه اگر صلحی نباشد همه ما شکست خواهیم خورد. ترکیه معتقد است که مذاکرات صلح به تقویت مبارزه علیه داعش خواهد انجامید. به‌نظر می‌رسد موفقیت ادامه عملیات سپر فرات در سوریه به موفقیت مذاکرات صلح بستگی دارد. مقامات وزارت امور خارجه ترکیه همچنین بر اهمیت همکاری با ایالات متحده امریکا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ نیز تاکید کرده‌اند.

تلاش‌های دیپلماتیک آنکارا شامل مواردی چون حفظ تمامیت ارضی سوریه، ایجاد صلح پایدار و برقراری دولتی است که پذیرای تمامی اقوام و فرقه‌های سوری است. آیا این اهداف محقق خواهند شد؟ چه کسی در این زمینه از ترکیه حمایت و پشتیبانی خواهد کرد؟ اویتان اورهان، کارشناس مسائل سوریه در مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه (اورسام) در این‌باره به دویچه وله گفت: ترکیه حکومت کنونی در سوریه را به‌عنوان بازیگر کلیدی پذیرفته است و معتقد است که جنگ داخلی در این کشور تنها از طریق مذاکره حل خواهد شد. وی در بخش دیگری از گفته‌های خود به این موضوع اشاره کرد که اولویت ترکیه در سوریه مبارزه با تروریسم است و این کشور برای به سرانجام رساندن عملیات سپر فرات به سربازان بیشتری در ارتش آزاد سوریه (FSA) نیاز دارد. اورهان همچنین افزود: اما در این برهه از زمان، ترکیه باید پیشنهادی برای ارائه به مخالفان سوری در دست داشته باشد. به همین دلیل است که ترکیه تلاش می‌کند، آنها نیز در توسعه سیاسی در نظر گرفته شوند. با گسترده شدن هر چه بیشتر منطقه تحت کنترل سپر فرات، نیاز ترکیه و ارتش آزاد سوریه به مبارزان و نیروهای بیشتر، افزایش پیدا می‌کند. پس از حلب، دو دسته از نیروها در شمال سوریه حضور دارند: گروه‌های افراطی تحت رهبری فاتح‌الشام در ادلب و نیروهای ارتش آزاد سوریه که عملیات سپر فرات در جبهه اعزاز ـ جرابلس را به عهده گرفته‌اند.

اورهان معتقد است که در روزهای آتی نکته و هدف اصلی توافق یعنی حفاظت از تمامیت ارضی سوریه به یک معضل تبدیل خواهد شد. بر اساس این توافق اجازه تشکیل منطقه فدرال تحت کنترل یگان‌های مدافع خلق کرد سوریه (YGP) در شمال سوریه داده نشده است؛ این امر بدان معناست که جبهه جدیدی علیه سیاست امریکا در قبال یگان‌های مدافع خلق کرد، سوریه تشکیل می‌شود. این جبهه شامل ایران، ترکیه و روسیه خواهد بود. اورهان در این خصوص به دویچه وله گفت: به همین دلیل سیاست اتخاذی از سوی ترامپ بسیار مهم خواهد بود. برخی از نشانه‌های موجود حاکی از آنند که دولت ترامپ روی مبارزه با داعش تمرکز خواهد کرد و این امر موجب تقویت جایگاه ترکیه خواهد شد. اما با این حال رویکرد مثبت امریکا در قبال یگان‌های مدافع خلق کرد سوریه موجب اعمال فشار به ترکیه شده و این کشور را در تنگنا قرار خواهد داد.

با برگزاری مذاکرات آستانه، دوران جدیدی از سیاست‌های ترکیه در قبال سوریه آغاز خواهد شد و ترکیه  سیاست خود را در زمینه سرنگونی حکومت بشار اسد تغییر داده و آن را به یک سیاست عقب‌نشینی محترمانه تبدیل کرده است. 

ترکیه در سیاست خود بسیار منعطف است و شرکت در این توافق گام بسیار مهمی در راستای دستیابی به صلح در منطقه است. وی در این خصوص نیز عنوان کرد: روسیه رهبری این مذاکرات و سیاست‌گذاری در خلال آن را به عهده خواهد داشت. موافقت ترکیه با حضور در این مذاکرات در کنار بشار اسد اگرچه خود اسد حضور ندارد و هیات او به این مذاکرات فرستاده خواهد شد تغییرات بزرگی را برای منطقه به ارمغان خواهد آورد.