نگاهی به سفر پر زرق و برق ملک سلمان به شرق آسیا

بامدادجنوب- سیدعلی موسوی:

سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی از روز یکشنبه هفته جاری سفرهای دوره‌ای خود به کشورهای آسیایی را آغاز کرد. سلمان در اولین گام از سفر آسیایی خود وارد مالزی شد. وی همچنین پس از دیدار با مقامات مالزیایی به منظور دیدار با مقامات اندونزی، وارد فرودگاه «جاکارتا» شد. 

ملک سلمان همچنین قرار است از برونئی، ژاپن، چین، مالدیو هم بازدید کند. طبق اعلام قبلی، قرار است سلسله سفرهای دوره‌ای ملک سلمان به کشورهای آسیایی حدود یک ماه به طول بیانجامد. نکته قابل تامل در سفر آسیایی ملک سلمان این است که وی با خدم و حشم هزار و 500 نفره عازم این سفر شده است. در این سفر همچنین ۱۰ وزیر و ۱۵ شاهزاده سعودی، ملک سلمان را همراهی می‌کنند.

یکی از محورهای اصلی سفر بلندمدت ملک سلمان به کشورهای آسیایی و به‌ویژه مالزی و اندونزی، سرمایه‌گذاری اقتصادی در این کشورهاست. واقعیت این است که سیاست‌های جنگ‌طلبانه رژیم جنگ‌افروز سعودی در طول سال‌های گذشته به‌ویژه در کشورهایی نظیر سوریه، عراق و یمن هزینه‌های هنگفتی را به این رژیم تحمیل کرده است. در حال حاضر، عربستان سعودی با مصرف چنین هزینه‌های گزافی در راه ایجاد جنگ‌های خانمان‌سوز در منطقه با مشکلات گسترده اقتصادی روبه‌رو شده است؛ مشکلاتی که اخیرا مقامات آل سعود را به اتخاذ سیاست‌های ریاضت اقتصادی واداشت. از سوی دیگر، تازه‌ترین داده‌های آماری در عربستان سعودی حاکی از آن است که کسری بودجه این کشور با ثبت یک رکورد جدید به بالاترین سطح خود طی ۱۶ سال گذشته رسیده است. طبق آمار ارائه شده از سوی وزارت دارایی عربستان سعودی در این زمینه، سعودی‌ها در سال ۲۰۱۵ با کسری بودجه ۳۶۲ میلیارد ریال (صد میلیارد دلار) بالاترین سطح کسری طی ۱۶ سال اخیر را تجربه کرده‌اند که مهم‌ترین دلیل این بحران، کاهش ۵۱ درصدی درآمدهای نفتی ریاض اعلام شده است. علاوه بر این، آمار کسری بودجه عربستان سعودی در سال ۲۰۱۶ با بیش از ۷۹ میلیارد دلار برای سومین سال پیاپی به ثبت رسید که خود، یکی از ناکامی‌های بزرگ دوران پادشاهی ملک سلمان‌بن عبدالعزیز محسوب می‌شود.

همانگونه که گفته شد، بخش عمده‌ای از دلایل مواجهه آل سعود با یک بحران اقتصادی گسترده به کاهش قیمت نفت بازمی‌گردد، مساله‌ای که البته ریاض خود به تنهایی، با هدف ضربه زدن به اقتصاد دیگر کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران، نقش تعیین کننده‌ای در تحقق آن داشته و دارد. بخش دیگری از این مشکلات اقتصادی نیز به‌دلیل هزینه‌های جنگی بیهوده برای کشتار غیرنظامیان بی‌گناه در کشورهای مختلف منطقه، ظهور و بروز پیدا کرده‌اند. عربستان سعودی تاکنون میلیاردها دلار برای کشتار مردم یمن صرف کرده است. بنابراین، کاملا طبیعی است که مقامات سعودی برای جبران مشکلات و بحران‌های اقتصادی خودساخته خود به کشورهایی که در عرصه اقتصادی حرفی برای گفتن دارند، سفر کنند. مالزی و اندونزی از اعضای اتحادیه جنوب شرق آسیا (آ سه آن) هستند. اندونزی در جمع ۱۰ اقتصاد برتر نوظهور قراردارد. مالزی نیز دارای یکی ازموفق‌ترین اقتصادهای جنوب شرق آسیا است. عربستان سعودی درصدد فروش ۵ درصد از سهام شرکت آرامکو است و به اقتصاد جنوب شرق آسیا ازجمله اندونزی و مالزی، نگاه ویژه‌ای دارد. پادشاه عربستان درصدد است بانک‌‌ها و شرکت‌های اندونزیایی و مالزیایی را برای سرمایه‌گذاری در صنایع غیرنفتی عربستان تشویق کند و وابستگی کشور به درآمدهای نفتی را کاهش دهد.

از سوی دیگر، عربستان سعودی به مالزی و اندونزی به‌عنوان دو کشور مسلمان دارای اکثریت اهل سنت می‌نگرد. مالزی ۳۲ میلیون و اندونزی ۲۵۶ میلیون نفر جمعیت دارد که بیش از نیمی از جمعیت مالزی را مسلمانان اهل تسنن و حدود ۹۰ درصد از جمعیت اندونزی را نیز اهل تسنن تشکیل می‌دهند. رژیم آل سعود تاکنون میلیاردها دلار در مراکز دینی، اجتماعی و اقتصادی مالزی و اندونزی هزینه کرده است که از جمله می‌توان به توزیع کتب و مجلات با محوریت وهابیت، تاسیس و نوسازی مدارس و مساجد و همچنین ساخت مراکز اجتماعی اشاره کرد. از همین روی، می‌توان به‌خوبی به این واقعیت پی برد که یکی از اهداف اصلی سعودی‌ها در کشورهایی نظیر مالزی و اندونزی نهادینه کردن ایدئولوژی وهابیت است.

البته این نکته را نیز نباید فراموش کرد که مالزی و اندونزی از جمله کشورهای عضو ائتلاف نظامی به اصطلاح اسلامی مبارزه با تروریسم هستند؛ ائتلافی که سعودی‌ها در سال ۲۰۱۵ آن را به بهانه مبارزه با تروریست‌های تکفیری تشکیل داده‌اند. با توجه به انزوای بیش از پیش سعودی‌ها در منطقه به‌دلیل پافشاری بر سیاست‌های جنگ‌طلبانه، ریاض قصد دارد نفوذ خود در کشورهای آسیایی را برای روز مبادا بیش از پیش تقویت سازد. سعودی‌ها تاکنون موفق به تحقق هیچ یک از اهداف مهم خود در کشورهایی نظیر سوریه، یمن و عراق نشده‌اند و به‌خوبی می‌دانند که تداوم این وضعیت تحت هیچ شرایطی به‌نفع آنها نخواهد بود. در این میان، کشورهای آسیایی بهترین گزینه‌هایی هستند که ریاض می‌تواند با آنها از در دوستی وارد شود تا در هنگام نیاز، به‌خوبی از آنها بهره‌برداری کند. طبق آخرین اخبار، ملک سلمان و هیات عریض و طویل پس از دیدار با رئیس‌جمهور اندونزی، انبوهی از قراردادها را با مقامات این کشور به امضا رسانده است. سران دو کشور عربستان و اندونزی با امضای چندین توافقنامه متعهد شدند تا در زمینه رفع موانع بازرگانی و نیز مطابق با طرح ۶ میلیاردی کنونی به گسترش بزرگ ترین پالایشگاه اندونزی با یکدیگر به همکاری متقابل بپردازند. در همین راستا، سفیر عربستان در اندونزی اعلام کرد که دو کشور درخصوص مبارزه با تروریسم و آموزش متقابل افسران دو کشور در راستای مقابله با تروریست ها داعش به توافق رسیده اند.

امضای توافقنامه‌های متعدد اقتصادی میان اندونزی و عربستان سعودی نشان‌دهنده میزان تلاش و تقلای سعودیها برای سرمایه گذاری اقتصادی در کشورهای آسیایی است. در صورتی که عربستان سعودی نتواند مشکلات اقتصادی و بحران‌های مالی به وجود آمده در این کشور را مرتفع سازد، بی شک با موجی از اعتراضات مردمی در داخل مواجه خواهد شد. مقامات آل سعود خود به‌خوبی به این واقعیت واقف هستند و می‌دانند مشکلات کنونی که در نتیجه سیاست‌های نادرست و ناپخته خودشان، بروز پیدا کرده‌اند. از سوی دیگر، برخی اخبار ضد و نقیض حاکی از آن هستند که سعودی‌ها در سفر به عراق از تمایل خود برای پایان هرچه سریع‌تر جنگ یمن خبر داده و به‌نوعی از مقامات بغداد خواسته‌اند تا برای تحقق این مهم، تلاش‌ها و رایزنی‌هایی را صورت دهند. این مساله اگر صحت داشته باشد، حاکی از آن است که سعودی‌ها به ناکارآمدی سیاست‌های جنگ‌طلبانه خود در منطقه و کشتار هزاران انسان بی‌گناه و بی‌دفاع پی برده‌اند و اکنون در صدد بازسازی اقتصادی برآمدند که پیشتر خودشان، آن را تخریب کرده‌اند. باید منتظر ماند و دید که آیا هیات سعودی پس از پایان سفر یک ماهه خود به کشورهای آسیایی آیا حاضر به تغییر سیاست‌های منطقه‌ای خود در راستای بهبود شرایط کنونی، برخواهد آمد یا به ایفای همان نقش مخرب و منفی خود سرعت خواهد بخشید.