پارس جنوبی؛ تبلور تحقق اهداف سیاست‌های مقاومتی

بذر امیدی که سال‌ها پیش در زمینی خشک و برهوت با آرزوی دستیابی به آینده‌ای بهتر و روشن‌تر کاشته شد، در فروردین ماه 1396 به بار نشست و سرانجام پس از سال‌ها تلاش و همت و غیرت بزرگ‌مردان این سرزمین، فازهای 17، 18، 19، 20 و 21 میدان گازی پارس جنوبی به طور رسمی و با حضور رئیس‌جمهوری افتتاح شد.

پارس جنوبی نماد واقعی سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و تحقق رویایی 20 ساله است که با فکر پیشی گرفتن از قطر در برداشت گاز از مخزن مشترک پارس جنوبی، ذهن ایران و ایرانی را به چالش کشید تا سرانجام در روزی فرخنده، رنگ واقعیت را به خود ببیند و ملتی غیور و بزرگوار را شاد سازد. جشن ملی ملتی که «توسعه اقتصادی» در این منطقه را با واژه‌‌هایی هرچند گرم و سوزان اما باصلابت در دل خروارها آهن به تماشا نشست تا بار دیگر به دنیا بگوید که با دست خالی نیز می‌توان فعل «خواستن» را صرف کرد. اراده‌هایی آهنین که تأسیسات فلزی را به سر خم کردن در برابر خود وامی‌دارند.

مقصد عسلویه بود، عروس گازی منطقه. کم‌کم به یکی از مهم‌ترین میادین گازی جهان یعنی بندر عسلویه و میدان پارس جنوبی نزدیک می‌شویم. چهره منطقه به ناگاه عوض می‌شود و تأسیسات عظیم و دودکش‌های بلند گازی از دور نمایان می‌شوند. جاده از ساحل دور شده و به بزرگراه مبدل می‌شود و دودی غلیظ و دائمی منطقه را می‌پوشاند.

با خود فکر می‌کنی چگونه می‌شود در چنین هوایی تنفس کرد و زیست ولی تأسیسات عظیم و خیل مهندسان و کارگران نشان از آن دارد که اقتصاد در زندگی خیلی‌ها از همه چیز مهم‌تر است حتی سلامتی! بندر و اسکله و فرودگاه عسلویه انگار شهری متفاوت است با فرهنگ و تفکراتی متفاوت. عسلویه و نایبند را می‌توان نقطه تقابل میراث صنعتی و طبیعی منطقه دانست.

پارس جنوبی، عروس گازی خلیج فارس، این‌بار میزبان رئیس‌جمهور و برخی از اعضای هیئت دولتی است که افتتاح فازهای پارس جنوبی را افتخاری ملی می‌دانند و بر دستان غیورمردانی که شبانه‌روز زحمت کشیده و می‌کشند تا ایرانی سرافراز داشته باشند، بوسه می‌زنند.

تاکنون در تاریخ کشور سابقه نداشته که بتوانیم در یک روز قریب به ۲۰ میلیارد دلار طرح افتتاح کنیم و این افتخار بزرگی برای کشور محسوب می‌شود.

بیژن زنگنه در جمع خبرنگاران با بیان این مطلب و ضمن اشاره به اقدام تاریخی افتتاح همزمان 5 فاز استاندارد، چندین مجتمع پتروشیمی و تولیدی و طرح برداشت از لایه نفتی پارس جنوبی اظهار داشت: «افتتاح این حجم از پروژه افتخار بزرگی است که تاکنون در تاریخ کشور بی‌سابقه بوده و این افتخار برای جمهوری اسلامی و ملت ایران است. باید آن را فراتر از دولت‌ها دید زیرا در زمان اوج تحریم‌ها توانستیم چنین دستاورد بزرگی را کسب کنیم.»

او با بیان اینکه با افتتاح این فازها، در مجموع ۱۱ فاز در دولت یازدهم به بهره‌برداری می‌رسد، گفت: «تولید گاز ما نسبت به ۵ ماهه اول 1392 نزدیک به 2.4 برابر شده و جای افتخار است که تولید ما به تعادل با کشور همسایه یعنی قطر رسیده که این موضوع آرزوی من بود. این آرزو با صادرات گاز به عراق که از اردیبهشت آغاز می‌شود، تکمیل می‌شود.»

زنگنه با اشاره به اینکه با بهره‌برداری از این فازها، افزایش برداشت ۱۷۰ میلیون مترمکعب گاز ترش در روز از پارس جنوبی محقق شده، گفت: «از این میزان، برداشت ۱۵۰ میلیون مترمکعب گاز شیرین در روز، نیم میلیون تن اتان و نیم میلیون تن ال‌پی‌جی و ۳۵ الی ۴۰ هزار بشکه میعانات گازی در روز محقق می‌شود.»

او همچنین به برداشت نفت از لایه نفتی اشاره کرد و گفت: «در این افتتاحیه برای نخستین بار در تاریخ، برداشت رسمی نفت از لایه نفتی با تجهیزات بر روی دریا آغاز می‌شود.»

وزیر نفت با اشاره به اینکه آورده دولت یازدهم برای پارس جنوبی تدبیر بود،‌ به طولانی شدن برخی از پروژه‌ها در پارس جنوبی به دلیل تحریم‌ها نیز اشاره کرد و گفت: «فشار تحریم‌ها به ویژه در ۲ سال و نیم دولت یازدهم در بحث دسترسی به درآمدها، بانک‌ها، تجهیزات و کالا بسیار بالا بود، در واقع، این دوران، دوران اوج تحریم‌ها با شرایطی بسیار سخت و طاقت‌فرسا بود که البته ایران و به ویژه طرح پارس جنوبی، سربلند از آن بیرون آمدند.»

او با بیان اینکه پارس جنوبی نماد تمام نمای تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است، گفت: «تولید درون‌زا، توسعه برون‌گرا و دانش‌بنیان و تکمیل زنجیره ارزش در توسعه صنایع پالایشی و پتروشیمی در منطقه‌ای کوچک، همه با اتکا به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی بوده است.»

زنگنه در پاسخ به پرسش خبرنگاری درخصوص فروش نفت، با بیان اینکه دلیلی برای تخفیف نفت به خریداران آن وجود ندارد، گفت: «در حال حاضر تقاضا برای نفت ایران از تولید ما بیشتر است ولی هر زمان که لازم باشد برای حفظ بازار براساس اصول بازرگانی اقدام می‌کنیم.»

وزیر نفت در پاسخ به پرسشی دیگر، با اشاره به اینکه تا 1392 تولید گاز در پارس جنوبی سالیانه 570 میلیون مترمکعب بود، اما در پایان سال گذشته تولید گاز ایران در این منطقه به هزار و 60 میلیون متر مکعب افزایش یافت، گفت: «ایران در تمامی قراردادهای نفتی به تعهدات خود پایبند است.»

او در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران مبنی بر ادامه روند کار کشورها در اوپک، با اشاره به پایبندی کشورهای عضو اوپک به سهمیه‌های تعیین شده خاطرنشان کرد: «تثبیت قیمت نفت 55 دلاری برای هر بشکه نفت نشان می‌دهد اوپک تصمیم خوبی گرفته و مهم‌تر اینکه اکثریت اعضای اوپک نیز به آن پایبند هستند. ایران نیز همانند دیگر کشورها به این سهمیه‌بندی وفادار است و اگر تمامی کشورهای عضو آن را رعایت کنند، ما هم این روند را ادامه خواهیم داد.»

شاید ابتدای دولت یازدهم، زمانی که وزیر نفت در لابه‌لای سخنان خود از این موضوع به‌عنوان اولویت‌های توسعه صنعت نفت یاد می‌کرد، کسی تصور نمی‌کرد که این وعده روزی تحقق یابد، اما سرانجام این مهم و آرزوی دیرینه در فروردین 1396 رنگ واقعیت به خود گرفت؛ روزی که 5 فاز پارس جنوبی به‌طور همزمان با حضور رئیس‌جمهوری افتتاح ‌شد. فازهایی که از سال گذشته تاکنون یکی پس از دیگری وارد مدار تولید گاز شده و در واپسین روزهای سال گذشته تولید روزانه ایران از این میدان مشترک را با قطر برابر کردند.

سرانجام انتظار به پایان رسید و در مراسمی با حضور دکتر حسن روحانی رئیس‌جمهوری، بیژن زنگنه وزیر نفت، محمدرضا نعمت‌زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه و سورنا ستاری، معاون علمی- فناوری ریاست جمهوری، فازها به طور نمادین افتتاح شدند.

پیشینه‌ای از پارس جنوبی

بزرگ‌ترین میدان مستقل گازی جهان در ایران به عنوان پارس جنوبی و در بخش قطری به نام گنبد شمالی North Dome)) شناخته می‌شود. این ماموت گازی با برخورداری از 51 تریلیون مترمکعب ذخایر گازی و حدود 50 میلیارد بشکه ذخایر میعانات گازی، سهمی معادل 27 درصد از مجموع ذخایر اثبات شده گاز دنیا را در خود جای داده است.

این حوزه در مساحتی به وسعت 9 هزار و 700 کیلومتر مربع گسترده شده که از این میزان 3 هزار و 700 کیلومتر در آب‌های سرزمینی ایران و مابقی در حوزه دریایی کشور قطر در خلیج فارس واقع شده و براساس مرزبندی‌های بین‌المللی، دو سوم میدان متعلق به قطر و یک‌سوم سهم ایران است. بنابراین وقتی تولید ایران به آنها می‌رسد بدین معناست که تولید ما بیشتر از آنها خواهد شد. 

این همه در حالی است که قرارداد بخشی از فازهایی که رسماً افتتاح ‌شد، مربوط به دولت اصلاحات است اما به دلیل تحریم و همین‌ طور سوءمدیریت تا ابتدای دولت یازدهم پیشرفت چندانی حاصل نشد. این سخنان بخشی از اظهارات علی کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران و غلامرضا منوچهری، معاون امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران، با خبرنگاران است.

کاردر در بخشی از سخنانش اظهار کرد: «پس از سال‌ها همچنان حجم قابل توجهی از کار توسعه 6 فاز استاندارد که معادل 5 فاز اسمی است، باقی مانده بود تا آنکه دولت یازدهم روی کار آمد. خوشبختانه با وجود کاهش درآمدهای دولت از 1392 تاکنون، فازها مرحله به مرحله و آرام آرام وارد مدار تولید شدند. این 5 فاز اسمی که در اصل 6 فاز استاندارد محسوب می‌شوند، عبارتند از فازهای 17، 18، 19، 20 و 21 که فاز 19 معادل 2 فاز استاندارد است.»

به گفته منوچهری، هر یک فاز استاندارد پارس جنوبی می‌تواند یک درصد تولید ناخالص ملی را افزایش دهد. این در حالی است که زنگنه نیز در پاسخ به پرسش خبرنگاری در همین ارتباط، گفته بود: «ارزش تقریبی تولیدی هر 2 فاز از فازهای افتتاح‌شده بالغ بر 4 میلیارد دلار است و بدین معناست که هر 2 فاز پارس جنوبی که در مدار تولید قرار می‌گیرد، تقریباً یک درصد تولید ناخالص داخلی را بالا می‌برد. ضمن اینکه در کمتر از 2 سال، هزینه سرمایه‌گذاری شده در این فازها، به اقتصاد ملی بازمی‌گردد.»

به گفته بیژن زنگنه، مصرف 15 میلیارد لیتری مازوت در نیروگاه‌ها در 1392 با جایگزین شدن گاز برداشت‌شده از پارس جنوبی، سال گذشته به 5.4 میلیارد لیتر کاهش یافت که مابه‌التفاوت آن صادر شده است. بنابراین در سال گذشته 18 میلیارد لیتر نفت کوره و 4 میلیارد لیتر نفت گاز صادر شده در حالی‌که پیش از این، بیش از 5.4 میلیارد لیتر نفت گاز به کشور وارد می‌شد.

در واقع به این ترتیب، آخرین گام‎های توسعه فازهای 20 و 21 با بهره‌برداری از سکوی فاز٢٠ با ظرفیت برداشت یک میلیارد فوت مکعب گاز از میدان پارس جنوبی نیز برداشته شد. ظرفیت برداشت گاز ترش غنی از بخش فراساحل فازهای٢٠ و ٢١، 2 میلیارد فوت مکعب معادل ٥٦ میلیون متر مکعب در روز است.

مطابق وعده بیژن زنگنه، در راه‌اندازی ٦ سکوی گازی در سال گذشته، سکوی ٢٠ به عنوان آخرین سکوی فازهای ٢٠ و ٢١ پارس جنوبی به بهره‌برداری رسید. این سکو، اوایل اسفند ماه با تلاش متخصصان ایرانی راه‌اندازی شده بود. پیش از این و از آذرماه 1395 نیز با راه‌اندازی سکوی فاز ۲۱، ارسال منابع گازی این سکو به بخش پالایشگاه طرح توسعه فازهای ٢٠ و ٢١ آغاز شده بود.

گفتنی است در پالایشگاه فازهای٢٠ و ٢١ پارس جنوبی، ٤ ردیف شیرین‌سازی، گاز ترش غنی از سکوهای حوزه فراساحلی این فازها را پالایش کرده و از طریق واحد ارسال گاز به شبکه سراسری تزریق می‌کنند. این فازها جزو فازهای موسوم به طرح‌های 35 ماهه بودند که قرار بود تا پایان دولت دهم به بهره‌برداری برسند! با بهره برداری از این 2 فاز، 50 میلیون مترمکعب گاز شیرین به تولید کشور افزوده می‌شود.

بهره‌برداری از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری کشور در حوزه انرژی، مایه افتخار است.

دکتر حسن روحانی با بیان این مطلب در مراسم افتتاح فازهای پارس جنوبی گفت: «افتتاح همزمان چندین فاز در پارس جنوبی و بهره‌برداری از لایه نفت پارس جنوبی در کنار افتتاح چند پروژه پتروشیمی در این منطقه، روزی تاریخی، بی‌نظیر و فراموش‌نشدنی است. اینکه ایران قدرتمند می‌تواند در یک روز طرح‌هایی با بیش از 20 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری را در منطقه پارس جنوبی به بهره‌برداری برساند، افتخار بزرگی برای همه ایرانیان و روزی به یادماندنی برای تاریخ صنعت نفت کشور محسوب می‌شود.»

دکتر روحانی با تاکید بر اینکه بزرگ‌ترین هدف ما ایرانیان، ایران پیشرفته و پیشرو است، اظهار داشت: «یادمان باشد بزرگ‌ترین هدف ما این است که ایران را به نقطه اوجی برسانیم که همه ایرانیان در تاریخ در انتظار آن بودند.»

رئیس‌ جمهوری در بخش دیگری از سخنان خود گفت: «امروز شاهد افتخار دیگری هستیم، زیرا روز تحقق اقتصاد مقاومتی است. صنعت نفت و مدیران نفتی کشورمان در 1395 و 1396 روزهای پرافتخاری را خلق کرده‌اند. آنان در طول چند ماه توانستند قدرت صادرات نفت خام و میعانات را به 2 برابر افزایش دهند و وزیر و مدیران نفت کشورمان در اوپک توانستند حق غصب شده ملت ایران را بازپس بگیرند و تولید نفت را در بازار جهانی همزمان با کاهش دیگر تولیدکنندگان نفت به مرز قبل از تحریم برسانند. بنابراین 27 فروردین 1396، روز ماندگاری برای صنعت نفت و گاز کشور محسوب می‌شود.»

پارس جنوبی را هیچ‌وقت پول نساخت بلکه این عشق، تدبیر، مدیریت، دلسوزی، فداکاری و عقلانیت بود که پارس جنوبی را ساخت.

وزیر نفت در مراسم افتتاح فازهای استاندارد پارس جنوبی با بیان این مطلب ضمن تشکر از مدیران نفتی در دولت‏های قبل و تمام افرادی که در پیشبرد و تکمیل این پروژه‏ها نقش داشتند تأکید کرد: «مراحل تکمیل این فازها در شرایط تحریم عملیاتی شد و در این مسیر همه زحمت کشیدند. ما باید ملی نگاه کنیم و همه با هم برای آینده کشور تلاش کنیم.»

او در سخنان خود به برخی از مشکلات از قبیل فشار کم‌پولی، نبود جاده آسفالت در 3 سال و نیم گذشته، فشارهای سیاسی و ... اشاره کرد و گفت: «با تمام مشکلاتی که وجود داشت و قرار گرفتن اوج فشار تحریم‏ها در 2 سال و نیم نخست دولت یازدهم، با همت متخصصان، مهندسان، کارکنان صنعت نفت، مدیران عامل شرکت‌های نفت و صندوق توسعه ملی که کمک زیادی در این زمینه انجام دادند، توانستیم 11 فاز پارس جنوبی را به بهره‏برداری برسانیم.»

عضو کابینه حسن روحانی با اشاره به اینکه «حرف زدن و شعار دادن ساده است و مالیات ندارد» ادامه داد: «علاوه بر 11 فازی که در این مدت به نتیجه رسید، دستاوردهای دیگری نیز حاصل شد از جمله ایجاد ناوگان قوی حفاری در پارس جنوبی به‌دست متخصصان ایرانی و نصب همه تاسیسات که از سوی مهندسان داخلی انجام شد. البته مشکل بهره‏وری در اجرای پروژه‏ها همچنان وجود دارد و هزینه‏ها را بیشتر می‏کند اما این مسئله را نیز باید به مرور حل کنیم.»

در این میان، رویایی دیگر نیز به واقعیت پیوست و سرانجام پس از ۱۳ سال، برداشت نفت از لایه نفتی پارس جنوبی که در پایان اسفند 1395 به طور جدی آغازشده بود، در همین مراسم و با حضور ریاست‌ جمهوری به بهره‌برداری رسید.

لایه نفتی پارس جنوبی که تا پیش از این تنها از سمت قطر برداشت می‌شد، از 29 اسفند سال گذشته به تولید رسید و در حال حاضر روزانه 25 هزار بشکه نفت از آن تولید می‌شود. این در حالی است که به منظور تسریع در برداشت نفت از لایه پارس جنوبی، سازمان مستقلی برای انجام این کار مهم در 1393 در نظر گرفته شد. طرح توسعه لایه نفتی پارس جنوبی در فاز نخست با هدف تولید ٣٥ هزار بشکه در روز مد نظر قرار گرفت که به گفته وزیر نفت باید زودتر از آنچه انتظار می‌رود، این مهم نیز به نتیجه برسد.

گفتنی است برای بهره‌برداری از لایه نفتی پارس جنوبی، نخستین شناور پالایشی نفت نیز وارد ایران شده است. قرارداد ساخت شناور پالایشی در زمان محدودیت‎های سیاسی و تجاری در ١٣٩٢ منعقد شد؛ زمانی که یاردهای کشتی‌سازی محدودی حاضر به همکاری با این پروژه و به طور کلی با ایران بودند. 

با باز شدن فضای سیاسی و مدنظر گرفتن پروژه‌های اولویت‌دار، یکی از مهم‌ترین تصمیم‎های این پروژه، یعنی تغییر یاردکشتی‌سازی از شرق دور به منطقه که دارای شرایط کیفی به مراتب بهتری بود، گرفته شد. در حال حاضر، ظرفیت ذخیره‌‌سازی و صادرات نفت خام از این شناور نیز امکان‌پذیر است.

به گفته زنگنه، ایران با مطالعات فنی و مالی با شرکت‌های خارجی به دنبال آن است تا برداشت از لایه نفتی پارس جنوبی را به 140 هزار بشکه در روز افزایش دهد.

براساس مطالعات انجام ‌شده، این لایه نفتی بزرگ‌تر از پیش‌بینی‌هاست و امکان افزایش برداشت نفت از آن نیز وجود دارد.

افتتاح فازهای پارس جنوبی و 4 طرح پتروشیمی روزی به یاد ماندنی برای مردم دلاور بوشهر است.

در آخرین گام از این سفر، دکتر روحانی فاز دوم طرح پتروشیمی کاویان، طرح‌های پتروشیمی تخت‌جمشید، MEG پتروشیمی مروارید و واحد پلی‌استایرن گروه صنعتی انتخاب را افتتاح کرد.

رئیس جمهور یادآور شد: «دولت ما، دولت عمل و نه شعار است و در تاریخ ایران قبل و بعد از پیروزی انقلاب، 1394 و 1395 نخستین سال‌هایی در تاریخ کشور به شمار می‌آیند که صادرات غیرنفتی بر واردات پیشی گرفت.»

رئیس‌جمهوری در بخشی از سخنان خود خاطرنشان کرد: «هر یک از این افتتاح‌ها به معنای دستیابی به دُر گرانبهایی محسوب می‌شود زیرا امروز فعالیت چندین مجتمع پتروشیمی به ثمر رسیده و فعالیت چند مجتمع و شرکت دیگر نیز در هفته‌های آینده به ثمر خواهد نشست. این به معنای استعداد ملت ایران و تأکیدی بر این موضوع است که مسیر پیشرفت برای ملت ایران آماده‌تر شده است.»

این اتفاق بی‌نظیر در عسلویه و مهد اتفاق‌های گازی ایران باعث شد تا آیندگان بدانند این سازه‌های فلزی بی‌رحم در دل مجتمع‌های نفتی، گازی و پتروشیمی، خاطراتی ناگفته از تلاش و سخت‌کوشی‌های مردانی از جان‌گذشته برای اعتلای ایرانی آباد با خود دارند.