به هنرمندان معلول به چشم ابزار نگاه نکنیم

بامدادجنوب- الهام بهروزی:

تئاتر هنری است که می‎توان به کمک آن معلولان را به جامعه بازگرداند. این هنر این قابلیت را دارد که بخش اعظم مشکلات، نیازها و خواسته‏های بحق این قشر را به مسوولان و مردم بیشتر نشان بدهد. بیش از یک دهه است که تئاتر معلولان در بوشهر فعالیت می‎کند و توانسته است در این سال‏ها افتخارات متعددی را برای استان کسب کند. اکنون هنرمندان این عرصه با موفقیت‏های خویش ثابت کرده‏اند که معلولیت محدودیت نیست، بلکه این اراده و خودباوری است که استعدادها و توانایی‎ها را به‎منصه ظهور می‎رساند. 

یکی از نقاط قوت تئاتر معلولان بوشهر فعالیت هنرمندان توان‎یابی است که به این سطح از خودباوری و توانمندی رسیده‎اند که اکنون در جشنواره‏های معتبر بین‏المللی پا‌به‌پای هنرمندان سالم ظاهر می‎شوند و هنر خود را به رخ دیگران می‏کشند. یکی از این هنرمندان امین چاه‌شوری است که سال گذشته در جشنواره بین‎المللی تئاتر فجر به‌دلیل ایفای نقش در نمایش «هر چی سنگه مال پای لنگه» نوشته علی‌اکبر کنعانی‎طریق و کارگردانی مارال ایزدبخش در بخش بازیگری مرد شایسته تقدیر شد و این موفقیت موید این حقیقت است که استعدادهای شگرفی در میان معلولان وجود دارد، فقط نیاز است که این استعداد‎ها شناسایی و بستر مناسب برای فعالیت آنها از سوی دستگاه‏های ذی‏ربط فراهم شود. 

این هنرمندان با وجود این‎که چندین سال است که مشغول فعالیت هستند اما به‎شدت با کمبود امکانات و بی‎‌توجهی‌ها مواجه هستند. کمبودهایی که گاه باعث سرخوردگی این قشر می‎شود. این حق طبیعی یک هنرمند توان‎یاب است که در یک سالن مناسب و استاندارد به تمرین یا اجرا بپردازد اما اکنون این سوال مطرح است که دستگاه‎های مرتبط نظیر شهرداری، اداره‎کل بهزیستی و ... برای فعالیت فرهنگی-هنری هنرمندان معلول چه زیرساخت‎هایی را در استان ایجاد کرده‎اند؟! وقتی خوب تامل می‎کنیم، می‏بینیم که متاسفانه در بوشهر کمترین امکانات و زیرساخت‎ها برای فعالیت این قشر وجود دارد، آیا این وضعیت شایسته استانی است که اکنون در تئاتر معلولان در سطح کشور حرف نخست را می‎زند؟! شایسته است که همان‎قدر که مسوولان از موفقیت‎‌های این هنرمندان بهره‎برداری می‎کنند، اندکی هم به فکر فراهم کردن بسترهای مناسب برای ادامه فعالیت آنها باشند. پیش از این یکی از معاونت‎های سازمان بهزیستی در سفری که به بوشهر برای حضور در جشنواره استانی تئاتر معلولین (مهرآیین) داشت، گفته بود که در پی این هستیم که بوشهر را به‎عنوان قطب تئاتر معلولان در جنوب کشور تبدیل کنیم و از این رهگذر امکانات خوبی وارد این استان خواهد شد. اینک بیش از چند ماه از این وعده می‎گذرد ولی شوربختانه شاهد اقدام نویدبخشی در حوزه زیرساخت‎های فرهنگی برای هنرمندان توان‎یاب نبوده‎ایم. 

کانون تئاتر معلولان بوشهر که دو سال پیش به‎عنوان نخستین کانون تئاتر معلولان کشور کار خود را در مرکز استان آغاز کرد، کوشیده است در حوزه استعدادیابی و ترغیب معلولان به تئاتر موثر ظاهر شود. فرید میرشکار، مدرس و پژوهشگر هم‎استانی در حوزه تئاتر، اینک ریاست هیات‏مدیره کانون تئاتر معلولان را برعهده دارد، وی که سال‎ها مسوولیت واحد نمایش حوزه هنری و ریاست انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر و داوری جشنواره‏های متعدد و معتبر تئاتری را در کارنامه هنری خود دارد، سعی کرده در این یکی دو سال اخیر با همراهی شاهرخ قاسمی، مدیرعامل کانون تئاتر معلولان و مسعود صیادی، معاونت توانبخشی اداره‌کل بهزیستی استان بوشهر گام‏های استواری در حوزه تئاتر معلولان بر دارد‎. میرشکار که سال‏‎ها خاک صحنه تئاتر را خورده، دردها را به‎خوبی شناسایی کرده است، منتها این روزها گوش‎های شنوا برای شنیدن این دردها وجود ندارد و شوربختانه مدیران و مسوولان مرتبط بیشتر به بیان وعده می‎پردازند تا عمل. این هنرمند مطرح هم‎استانی تاکنون نمایشنامه‏هایی نظیر «بن‌بست»، «ماه سیمین»، «باورها»، «دریایی‌ها»، «گرگ جهل و نادانی»، «بازگشت» و «همین‌جوری» را نوشته و کارگردانی کرده است. اینک مدیریت فرهنگسرای بافت بوشهر را عهده‎دار است. وی در حوزه تئاتر معلولان نقدهایی را به برخی از دستگاه‏ها و مدیران دارد. بدون‌شک کسی که سال‏هاست به آموزش هنر ارزشی تئاتر می‎پردازد، در نظرات و نقدهایش تمام جوانب در نظر گرفته است. میرشکار نقش زیادی در پیشرفت هنرمندان تئاتر معلول دارد و بیش از هر مسوولی مشکلات این قشر را لمس کرده است. 

رئیس هیات‌مدیره کانون تئاتر معلولان استان بوشهر در خصوص وضعیت فعلی تئاتر معلولان بوشهر به بامداد جنوب گفت: تئاتر معلولین در هر دوره و هر سال جهشی رو به جلو و بسیار مناسبی داشته است. البته باید در نظر بگیریم که این حرکت به‌خاطر مداومت در تولید و اجرا و از همه مهم‌تر برگزاری جشنواره تئاتر معلولین بوده و هست. چون در تئاتر معلولین حضور هنرمندان همراه (سالم) تئاتر استان همواره کمک شایانی به این قشر کرده و می‌کند. در وضعیت فعلی هنر کشور، تولید هنری به‌خصوص تئاتر هزینه‌های زیادی دارد. برای همین جشنواره‌ها انگیزه خوبی برای این مهم هستند و خوشبختانه استان بوشهر در طی این 13 سال توانسته بدون وقفه جشنواره تئاتر معلولین را برگزار کند و اکنون تئاتر بوشهر با کسب مقام‌های برتر منطقه‎ای و ملی، جایگاه اول را در کشور از آن خود کرده است.

فرید میرشکار در ادامه در پاسخ به این پرسش که کانون تئاتر معلولان تاکنون چه اقدامات موثری در حوزه تئاتر معلولان انجام داده است، توضیح داد: با توجه به این‎که این کانون خودگردان بوده و وابستگی مالی به جایی ندارد، با همه مشکلاتی که گاهی برای ما به‌وجود می‌آید از بدو تاسیس این کانون تا الان اقدامات موثری را در زمینه کشف استعدادهای معلولین، آموزش، مشاوره در تولید آثار، برگزاری جشنواره، خوانش و تصحیح متون نویسندگان، تشکیل گروهی از کارشناسان و اساتید تئاتر برای کمک به معلولینی که دوست دارند تئاتر کار کنند، انجام داده است. در حال حاضر هم یکی از مطالبات جدی کانون تئاتر معلولان ایجاد یک سالن مناسب و استانداراد برای تمرین و اجرای هنرمندان توان‏یاب است.

وی درخصوص مشکلات هنرمندان معلول تئاتر استان هم بیان کرد: هر چند این هنرمندان خودشان توانمند بوده و مشکلی برای تولید آثار و اجرا را ندارند اما بزرگ‌ترین و اساسی‎‌ترین مشکل این است که دیگران به توانمندی‎های آنها باور ندارند. مسوولان اینها را نمی‌بینند، چون قدرت تئاتر را نمی‌شناسند و متاسفانه تا الان برای یک بار هم نشده که بنشینند و یک تئاتر با خود معلولین ببینند. نداشتن یک سالن مناسب برای این هنرمندان یک آرزو شده است. باور نداشتن دستگاه‌هایی که وظیفه ذاتی آنها خدمت و تسهیل کار هنری معلولان است، به این هنرمندان پیشرفت آنها را کند کرده است. همین‎طور کشاندن درگیری‌های باطل و بازی‎های درون مجموعه‎ای به تئاتر معلولین و... دردساز شده است. همه دستگاه‌ها دوست دارند به پیشرفت تئاتر معلولین کمک کنند ولی از چگونگی آن اطلاع ندارند. ما در کانون تئاتر معلولین حاضر هستیم به آنها مشاوره بدهیم. در این میان دستگاه‌هایی که وظیفه سازمانی و ذاتی‌شان ارتباط مستقیم با جامعه معلولین است، می‎توانند بیشترین کمک را داشته باشند البته منظورم تنها کمک مالی نیست، بلکه حمایت‌هایی از قبیل در اختیار قرار دادن امکاناتی است که دارند و به درد هنرمندان معلول می‌خورد.

میرشکار با تاکید بر این‎که خوشبختانه در این چند سال اخیر هنرمندان توان‏یاب بوشهری در تمامی جشنواره‌ها حضوری موفق و افتخارآفرین داشته‎اند، افزود: تا جایی که الان امکان ندارد که گروه نمایشی از بوشهر در جشنواره‌ای حضور داشته باشد و دست خالی برگردد. در سالی که گذشت سه اثر نمایشی از بوشهر به جشنواره بین‌المللی معلولین (اصفهان) راه یافتند که خوشبختانه هر سه آنها در این جشنواره به‎خوبی درخشیدند. نکته قابل توجه این جشنواره این بود که تنها از استان‏های بوشهر و اصفهان -که میزبان جشنواره بود- سه نمایش حضور داشت که این دستاورد خوبی برای تئاتر استان به‎شمار می‎رود.

رئیس هیات‏مدیره کانون تئاتر معلولان استان بوشهر در پاسخ به این سوال که چه راهکارهایی برای ارتقای کیفیت آثار تولیدی هنرمندان معلول دارید، گفت: اول باید زیرساخت‌ها را برای هنرمندان آماده کنیم، البته این زمان‌بر است تا یک سالن مناسب درست بشود. اما اگر می‌خواهیم به ارتقای کیفیت در تئاتر معلولان برسیم، باید به کشف استعداد، آموزش، کمک به تولید آثار و ایجاد امکان اجرا به‌ویژه اجراهای عموم توجه کنیم. البته الان دو سال است که کانون تئاتر معلولان در این زمینه ‌طرحی را به اداره‎کل بهزیستی استان ارائه کرده است که فکر می‏کنم هنوز مشغول بررسی آن هستند. 

فرید میرشکار در بخشی دیگر از گفته‏هایش با بیان این‏که در حال حاضر آموزش در تمامی زمینه‌ها اعم از فنی، هنری، فرهنگی، اجتماعی و... حرف اول را می‌زند و تئاتر معلولین نیز از قضیه مستثنی نیست، تاکید کرد: اما نباید فراموش کنیم که برای آموزش به معلولین نیاز به دانش و تخصص خاص است و شاید هر استادی نتواند در این عرصه موفق باشد. تئاتر هنری است که با روند و جریان زندگی در حال پیشرفت و تغییر است، پس لازم است که همه تئاتری‌ها برای به‌روز بودن آموزش ببینند.

وی همچنین در خصوص تئاتر درمانی توضیح داد: تئاتر درمانی یک مقوله بسیار علمی و تخصصی است که در اصل برای درمان افرادی پایه‌ریزی شد که از مشکلات روحی روانی رنج می‌بردند و بعدها با پیشرفت علم روانشناسی جایگاه ویژه‌تری نیز یافت. تئاتر برای به باور رساندن معلولان و کشف توانایی‌هایشان از سوی خود آنها بسیار مناسب و تاثیرگذار است. وقتی که تئاتر درمانی صورت می‎گیرد؛ یعنی صرفا جنبه درمان به خود بگیرد، چنانچه با تشخیص درست روانشناس و انتخاب دقیق نمایش اتفاق بیفتد، تاثیر زیادی روی شخص دارد.

میرشکار در پایان با تاکید بر این‌که کانون تئاتر معلولان یکی از مهم‌ترین اهدافش کشف استعداد‌های معلولین در عرصه تئاتر است. خوشبختانه با تلاش کانون تئاتر معلولان در سال گذشته پنج نفر به جمع بازیگران این هنر اضافه شد، گفت: خدمت به جامعه معلولین را در هر شکل و هر امکانی وظیفه خودمان می‌دانیم و به نظر می‌رسد که همه اقشار جامعه باید دست در دست هم این مهم را انجام دهند. هر چقدر که می‌توانیم حتی اگر یک قدم کوچک باشد. ما در کانون تئاتر معلولان این کار را وظیفه خود می‌دانیم و دلی حرکت می‌کنیم. امیدوارم آنهایی که وظیفه ذاتی‌شان است و از قبل معلولین گرامی ارتزاق می‌کنند، پویاتر از پیش از این قشر حمایت کنند و معلولین تنها را ابزاری برای رسیدن به خواسته‌های خودشان نکنند.