آخرین قطعه جهان شاید وقتی دیگر...

بامدادجنوب- الهام بهروزی:

«بزرگ بود/ و از اهالی امروز بود/ و با تمام افق‌های باز نسبت داشت/ و لحن آب و زمین را چه خوب می‎فهمید/ صداش/ به شکل حُزن پریشان واقعیت بود/ و پلک‌هاش/ مسیر نبض عناصر را / به ما نشان داد/ و دست‎هاش/ هوای صاف سخاوت را/ ورق زد/ و مهربانی را/ به سمت ما کوچاند./ به شکل خلوت خود بود/ و عاشقانه‎ترین انحنای وقت خودش را/ برای آینه تفسیر کرد/ و او به شیوه باران پر از طراوت تکرار بود... » (سهراب سپهری».

همیشه مرگ تلخ است و هرچه ایمانت هم قوی باشد، باز نمی‏توان مقابل زهر هجری که ارمغان نیستی جسمانی است، صبور بود؛ حقیقتی که همه ما آن را روزی تجربه خواهیم کرد. روز یکشنبه خبری در فضای رسانه‎ای کشور به سرعت پیچید که تمام شادی‏های جنوبی را ماتم‎زده کرد. خبر، کوچ مردی را روایت می‏کرد که سال‎ها بغض‎ها و دردهایش را فرو خورده بود ‎تا روی صحنه با اجرای نواهای شاد و هیجان‎اگیزی چون «هله دان‎»، «ای واله»، «یاد کارون»، «سبزه‌قبا»، «پریای دریا» و... غم‏ها را از دل‎ها بزداید و تنها و تنها بذر عشق، امید، شادابی، مهربانی را در وجودها بکارد و لبخند بر لب‎ها بنشاند. آری، محمود جهان‌ موسیقی جنوبی برای همیشه خاموش شد اما او هیچ‎گاه نمی‎میرد، چراکه جهان پیش از این با هنرش یاد و خاطرش را جاودانه ساخته بود.

این هنرمند در سال 1330 در کوی احمدآباد آبادان دیده به جهان گشود. پدر وی از اهالی تنگستان و شروه‏خوان بود که به خوزستان مهاجرت کرده بود. محمود جهان‎پولادی هیچ‎گاه خود را از بوشهری‎ها جدا ندانست او سال‎ها با بوشهری‎ها ‏زیست و با اجرای طرب‎انگیز و شاد خویش خاطرات ماندگار و خوشایندی را برای اهالی جنوب به یادگار گذاشت. محمود جهان خواننده‎ای محبوب، بااخلاق و صاحب‎سبک بود و یکی از پیشکسوتان و چهره‏های بنام موسیقی جنوب به‎شمار می‎رفت که اینک فقدانش برای موسیقی فولکور جنوب ضایعه‎ای دردناک است. 

این هنرمند که از بیست سال پیش برای زندگی به همراه خانواده خود به تهران کوچ کرد، سال‏ها بی‏مهری‏ها را به جان خرید. البته نفس هنر این است که هر چه موفق‎تر شوی، بیشتر آزارت می‏دهند ولی هیچ‏گاه دلسرد نشد اما دلگیر چرا!!! او همچنان به شاد کردن مردم اندیشید و با عشق بدون ایجاد حاشیه‎ای به کارش ادامه داد تا این‏که این خواننده نام‏آشنا با گروه جوان «آوای موج» آشنا شد و کم‏کم در اجراها به‏عنوان خواننده میهمان این گروه را همراهی کرد. گروه موسیقی «آوای موج» که تا حدودی وامدار تجربیات این هنرمند محبوب بود، تصمیم گرفت قدرشناسی خود را از وی به طریقی دیگر به نمایش بگذارد. محمود جهان که به‎دلیل برخی از غرض‎ورزی‎ها سال‎ها از بوشهر دور مانده بود، با رایزنی‎های محسن آقایی، سرپرست این گروه سرانجام بعد از بیست سال در بوشهر به روی صحنه رفت. اتفاقی که خیلی هم با استقبال روبه‎رو شد. او در این اجرا زمانی که به روی سن آمد و با مخاطبان بوشهری رو در رو شد، نتوانست بغضش را فرو بخورد و اشک‎های دلتنگی خویش را پنهان کند و چه نجیبانه گریست و اما این تشویق‎ها و «دوستت داریم‏»های حاضران در سالن بود که او را آرام کرد. پس از آن اجرا گفت‏وگویی را با او صورت دادیم که از جنس دلتنگی برای بوشهر و قدرشناسی از اهالی آن بود. این خواننده مطرح موسیقی جنوب قرار بود 19 مردادماه در تالار وحدت گروه «آوای موج» را همراهی کند اما مرگ این بار به او مهلت شادی‎آفرینی نداد و هر چند اجرا در تالار وحدت برای گروه «آوای موج» از ارزش فراوانی برخوردار بود ولی به احترام مقام هنری محمود جهان این کنسرت را لغو کردند و به جای آن مراسم یادبودی برگزار خواهند کرد. در خصوص همکاری محمود جهان با گروه آوای موج، گفت‎وگویی را به بهروز فرح‎شیرازی روابط عمومی این گروه موسیقی انجام دادیم که در ادامه می‎آید.

حقیقت اين است كه انرژي‌ها همديگر را جذب مي‌كنند. محمود جهان بوشهري بود و ما هم بوشهري هستيم، از آنجایی که گروه موسيقي «آواي موج» به سرپرستی محسن آقایی بعد از كنسرت و آلبوم تصويري «عروسي بوشهري» در سال ٩٣ مقيم تهران شد و این گروه طي قرارداد همكاري با موسسه فرهنگي هنري «فروغ فلق» با مديريت زهرا همتي تمرينات خودش را در اتاق تمرين موسسه شروع كرد تا این‏که بعد از نخستين كنسرت گروه «آواي موج» در شهريور ١٣٩٤ در برج آزادي بود كه به پيشنهاد موسسه هنري «فروغ فلق» و با موافقت محسن آقایی همکاری گروه آوای موج استاد جهان شكل گرفت و بعد از نخستين تمرين مشترك این همکاری به قرارداد بلندمدت تبدیل شد. 

ویژگی‌های اخلاقی و هنری محمود جهان در این مدت که با وی همکاری داشتید، کدام بودند؟

«راهي است راه عشق كه هيچش كناره نيست»؛ با وجود این‏که بعضي جمله‌ها كليشه شدند اما جايگزيني نمی‎توان برای آنها یافت. محمود جهان عاشق بود؛ او عاشق مردم ایران بود و مثل خيلي از هنرمندان و شاید بیشتر از آنها دردهاي زيادي در دلش بود كه ما از او مي‎شنيديم اما روي سن كه مي‎رفت فقط مردم را شاد مي‎كرد. جهان این تريبون را مقدس مي‎دانست و آن را آلوده گله و شکایت نمی‏کرد، زیرا معتقد بود که بي‎مهري مسوولان به مردم مربوط نمي‎شود. او در یک کلام، هنرمندی بااصالت و بااخلاق حرفه‎اي بود.

پس از اتفاق اين ضايعه گروه «آوای موج» جلسه فوري تشكيل داد و با پیشنهاد محسن آقایی، سرپرست گروه و صدور اطلاعيه‌اي از سوی موسسه فرهنگي-هنري «فروغ فلق» به احترام خانواده داغدار زنده‎یاد محمود جهان و مردم بوشهر اين كنسرت لغو شد.

امروزه در دنيا يك استراتژي فروش فرا مرزي مطرح است كه «اگر مي‎خواهي فروش خوبي داشته باشي، ابتدا فرهنگت را صادر كن و بعد محصولاتت را». اين جمله اهميت فعاليت‎هاي فرهنگي را در دنيا نشان می‏دهد. حفظ آثار موسيقي بدون نت كه سينه‎به‎سينه به ما رسيده، نشر 33 آلبوم موسیقی در زمينه هنري و انتقال فرهنگ فاخر مردم خونگرم بوشهر ارزنده‏ترین خدمات وی به موسيقي بوشهر به شمار می‏روند.

با توجه به محدودیت‎هایی که برایش ایجاد کردند و با وجود این‎که سال‎ها از شهر و دیار خود دور بود اما هیچ‌وقت اصالت خود را فراموش نکرد و همیشه جنوبی و بوشهری ماند. فراموش نکنیم که محمود جهان نخستین فردی بود که با لباس محلی بوشهر در صدا و سیما مرکزی ظاهر شد و موسیقی بوشهر را به نمایش گذاشت. 

در این مدت‎زمانی که با گروه «آوای موج» همکاری داشت، چه تاثیری بر روند کار این گروه گذاشت؟

استاد جهان بیش از این‎که خواننده گروه باشد، یک مشاور بسیار باتجربه برای ما بود. بارها و بارها پیش می‎آمد که محسن آقایی برای کنسرت‎ها و اجراها از وی مشاوره می‎گرفت یا این‎که دیگر خوانندگان گروه دائم از تجربیات مفید او در گرداندن صحنه اجرا استفاده می‎کردند، چراکه جهان به‎طور مسلم به‎واسطه سال‎ها تجربه‎اندوزی، در اجرا مسلط‎تر بود. در مجموع حضور وی در کنار گروه «آوای موج» بسیار باارزش و موثر بود. 

استاد جهان در شب قبل از درگذشتش دو قطعه را به‌صورت پیام صوتی خصوصی به محسن آقایی پیشنهاد داد که در تمرین‌ها گنجانده شود و در کنسرت 19 مرداد تالار وحدت اجرا شود. این نخستین باری بود که استاد قطعه‎ای به این سنگینی را پیشنهاد می‎کرد اما دلیل این‎که چرا استاد این قطعه را پیشنهاد داد، آن هم یک شب قبل از مرگش را ما هم نمی‎دانیم ولی شاید بدون‎ارتباط با احوال وی نبوده است. ما از چندین ماه پیش از بیماری استاد مطلع بودیم و متاسفانه وی چند مدتی بود که از بیماری قلبی رنج می‎برد، حتی یک بار در سال جاری بستری هم شد اما چون او همیشه با آمادگی کامل و شور و شوق فراوان در تمرینات حاضر می‎شد اصلا چنین اتفاقی را پیش‎بینی هم نمی‎کردیم.

«سلام عرض می‎کنم خدمت همشهری‏های عزیز خودم. داع همتون رو نبینم. دوستتون دارم. من همیشه در کار هنری خودم ممنون شما هستم. این شهرتی که به‎دست آوردم از حمایت شما عزیزان بوده... . تشویق شما عزیزان بوده که من رفتم تهران شدم خواننده ایران» اینها عین گفته‎های استاد بود، زمانی که پس از بیست سال با مردم بوشهر در کنسرت «آوای موج» روبه‎رو شد، بر زبان جاری کرد اما بغض شکسته‎اش به او اجازه ادامه سخن را نداد. حضور استاد محمود جهان در کنسرت بوشهر بسیار سخت و پرحاشیه بود. محسن آقایی، سرپرست گروه «آوای موج» وقتی تصمیم به اجرای این کنسرت گرفت، تقریبا همه مخالفت کردند، چون تابوها چیزهایی هستند که شکستنشان بسیار سخت است و حضور استاد محمود جهان در کنسرت بوشهر به یک تابوی اجتماعی تبدیل شده بود که شکستن آن برای گروه موسیقی «آوای موج» به‏خصوص محسن آقایی بسیار گران تمام شد. 

البته در اینجا نباید زحمات و فشارهایی را که به حسین لاله‎رخ برگزار کننده این برنامه وارد شد، نادیده گرفت . هرچند هنوز هم ناراحت هستیم از این‎که شب دوم این کنسرت در بوشهر لغو شد اما اگر همراهی و درایت حمیده ماحوزی، مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر نبود، همان یک شب هم کنسرت محمود جهان در بوشهر برگزار نمی‏شد. ما به این‏که سرانجام توانستیم دست دوستی مردم بوشهر را به دستان استاد برسانیم، افتخار می‎کنیم اما کاری که محسن آقایی برای بوشهر و استاد محمود جهان کرد، کوچک‎ترین پاسخ یک شاگرد به استاد خود بود. این چیزی است که خود محسن آقایی همیشه آن را می‎گوید. نتیجه آن حرکت همین بس که محمود جهان بوشهری بود و بوشهری هم ماند. او گنجینه هنر استان ما بود که عده‎ای این را نمی‎خواستند... . از سیدعلی‏اکبر بهزادی (مدیر تولید سیمای بوشهر) و تمام عزیزانی که زمینه حضور استاد جهان را در صدا و سیمای بوشهر فراهم کردند، به‎طور ویژه تشکر می‎کنم. 

استاد محمود جهان، ناخدای موسیقی جنوب و گنجینه صدای بوشهر بود که از میان ما رفت. او در زمان حیاتش دل بسیاری از مردمان ایران را شاد کرد. روحش شاد باد و درگذشت وی را به خانواده داغدارش و جامعه هنری ایران تسلیت عرض می‏کنم.