در جشنواره قصه‎گویی تاکید روی اخلاق است

بامدادجنوب- الهام بهروزی:

«ای برادر قصه چون پیمانه‌ای ‌است/ معنی اندر وی مثال دانه‌ای‌ است/ دانه معنی بگیرد مرد عقل/ ننگرد پیمانه را گر گشت نقل» (مولانا).

رد پای «تخیل» در قصه‎ بسیار پررنگ است؛ تخیلی که به کودک امکان اندیشیدن درباره چیستی و ماهیت هر آنچه که وجود خارجی دارد و ندارد، می‏‌دهد. دنیای قصه‎ها لبریز از تصویرسازی و آموزه‌‏های تربیتی است. تصویرهایی که کودک را به رویاپردازی و ایده‌‏پروری سوق می‌‏دهد و در سایه همین رویاپردازی‎، کودک آرزوها و آمال خود را در ذهن پرورش می‌‏دهد و سعی می‏‌کند در عالم واقع به آنها جامعه بپوشاند. 

هر چه به عقب‎تر می‏‌رویم به‏‌دلیل بافت و شرایط حاکم بر جوامع در گذشته، قصه‎ها در زندگی افراد پررنگ‎تر بوده‌اند اما امروز به‎علت پیشرفت روزافزون تکنولوژی، قصه‎ها به‎خصوص قصه‎های کهن و فولکور در آستانه فراموشی هستند، از این رو، یکی از راهکارهایی که قصه‏‌ها را از خطر فراموشی می‏‌رهاند، برگزاری جشنواره قصه‎گویی است. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که یکی از موثرترین و کارآمدترین مجموعه‏‌های فرهنگی کشور در حوزه کودک و نوجوان به‎شمار می‏رود، متولی برگزاری جشنواره بین‏المللی قصه‎گویی است؛ جشنواره‎ای که مالامال از قصه‏‌های رنگارنگ و جذاب است و کودکان را به وجد می‏‌آورد.

روز گذشته (شنبه 15 مهرماه) بوشهر میزبان بیستمین جشنواره قصه‎گویی استانی بود. این جشنواره با استقبال پرشور کودکان روبه‎رو شد؛ جشنواره‏ای که سرشار از قصه‏‌ها و نقل‎های شنیدنی و جذاب بود. یکی از ویژگی‏‌های منحصربه‎فرد این رویداد هنری، انتخاب قصه‏‌هایی بود که ریشه در فرهنگ و ادبیات بومی منطقه جنوب داشتند؛ برخی از قصه‎گوها افزون بر بیانی شیوا، با استفاده از زبان بدن قصه‏‌هایی را روایت می‏کردند که بسیار آموزنده و پندآموز بودند و ناخودآگاه مخاطب را به تفکر و تامل وامی‏داشت. به‏راستی قصه‏‌ها آیینه عبرت هستند، چراکه به‏کمک تمثیل و تصویرسازی بسیاری از ارزش‏‌ها و باید و نبایدهای اخلاقی را می‎شکافند و در پایان با گرهگشایی مناسب به مخاطب تلنگر می‌زنند. 

در بیستمین جشنواره استانی قصه‎گویی که با حضور الهام دارابی کارشناس واحد آفرینش‎های فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کشور و زهره‏ عالی‎‏نسب مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان برگزار شد، 22 قصه‏گو و نقال از سراسر استان در دو بخش اعضا و مربیان مراکز فرهنگی-هنری کانون و آزاد با یکدیگر به رقابت پرداختند که عبارتند از: سوسن حیاتی با قصه «مش‎سلیمان و مهمون جانگرفته» و «النگوی طلا» (رضوی) از دیلم، مکیه موسوی‎نژاد با قصه «راز چشمه جواهر» از وحدتیه، فرزانه بوشهری با قصه «جام زرین» از مرکز فرهنگی-هنری شماره یک، عبدالوحید بهزادی با قصه «سفر تجربه» از سیار برازجانی، ملیحه کرمی با قصه «گرگ نقاش» از مرکز فرهنگی-هنری شماره دو، نگار مکاریان با نقل «رستم و اشکبوس» از بوشهر، سیده‏لیلا موسوی با قصه «این همه تلق و ملق» از وحدتیه، قمر غلامیان با قصه «بز چاق» از دیلم، محبوبه نخعی با قصه «سکو حراف» از گناوه، لیلا منصوری‌نژاد با نقل «بزم رزم» از بوشهر، طوبی شیرکانی با نقل «خالوحسین دشتی» از خورموج، فاطمه ارشادی با قصه «کلوچه خدا» از گناوه، زینب احمدی با قصه «راز دعای مروارید» از اهرم، فاطمه اسماعیلی با قصه «دعای موش کوچولو» از خورموج و فاطیما لشکری با قصه «هدیه گرانبها» از شبانکاره. در بخش مادربزرگ‏ها و پدربزرگ‏ها هم فاطمه شاکر به قصه‎گویی برای کودکان حاضر در سالن پرداخت. داوری این جشنواره برعهده سمیه رسولی، مهشید جهازی و محسن حلوایی بود. 

مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان در آیین پایانی این جشنواره گفت: چرا قصه و قصه‎گویی اینقدر مهم و پراهمیت است؟ داستان‏‌ها و قصه‎های مختلف نقش بسیار مهمی را در تکوین شخصیت کودک ایفا می‎کند. از طریق قصه‎ها و داستان‏های خوب و از راه همین یکی بود و یکی نبود‏های که به ظاهر ساده به‎نظر می‎رسند، کودک به بسیاری از ارزش‏‌های اخلاقی پی خواهد برد، چراکه به قول شاعر: «در حقیقت نقش حال ماست آن». خوب که نگاه می‏کنیم می‏بینیم شجاعت، ایمان، پایداری، ایستادگی، مقاومت، تمرین، محبت و نوع‌دوستی، امیدواری، رادمردی، مقابله با دروغ و خودپسندی، طرفداری از حق و حقیقت، ایستادگی در برابر زور و ستم و... ارزش‎هایی هستند که هسته مرکزی بسیاری از قصه‎ها و داستان‎ها را تشکیل می‏دهند و بدون‎شک فرزندان ما از قصه‌ها خواهند آموخت.

زهره عالی‏نسب در ادامه با بیان این‎که کودکان از طریق قصه و قصه‎گویی با حقایق و تجربه‏‌های مختلف زندگی آشنا می‏شوند، افزود: هر قصه با سلاح دانایی به مقابله با ضعف آگاهی کودک برمی‏خیزد. قصه می‎تواند از نظر تربیت فردی، اجتماعی، عاطفی و اخلاقی در کودک موثر واقع شود. همچنین تاثیرپذیری از شخصیت و دریافت پیام نهفته در قصه می‏تواند در تقویت فهم و بیان، پرورش خلاقیت، آموزش زبان و افزایش گنجینه واژگان کودکان تاثیر بسزایی داشته باشد.

در حاشیه این آیین به سراغ مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان رفتیم و گفت‌‏وگوی اختصاصی با وی صورت دادیم که در ادامه می‏‌آ‌ید. 

هدف از برگزاري جشنواره‌هاي قصه‌گويي حرفه‌اي كردن قصه‌گوها، پرباركردن و غني كردن هرچه بيشتر قصه‌ها و اهميت دادن هرچه بيشتر به اين گونه ادبي و فرهنگي است كه زبان گوياي وجدان جمعي ملت يك سرزمين است. در حقیقت قصه‎گویی يكي از بهترين شيوه‌هاي آموزشي و تربيتي كودكان و نوجوانان به‌شمار مي‌آيد. در هر قصه‎ای تخیل وجود دارد، به‎خصوص قصه‎ها و افسانه‌‏های فولکوریک یا عامیانه. کودک در این قصه‎ها با تخیل آشنا می‏شود و همین قوه تخیل به او کمک می‏کند تا خود را جایگزین شخصیت اصلی قصه کند و به جنگ با بدی‏‌ها برود. با شنیدن قصه، نیروی بیان و قدرت سخنوری کودک رشد می‏‎کند. بهترین روش برای آشنا کردن کودک با مهارت‌های اجتماعی و اخلاق صحیح شهروندی قصه و قصه‎گویی است. کودک از طریق قصه‎های مناسب با مشکلات و مسائل زندگی آشنا می‏شود و مهارت‏های اجتماعی را بیشتر و بهتر فرا می‏گیرد و از این رهگذر برای حضور در جامعه آماده می‏شود.

در بیستمین جشنواره استانی قصه‎گویی، 25 قصه‎گو به رقابت با یکدیگر پرداختند كه برگزیدگان این دوره با عبور از اين مرحله به مرحله منطقه‌اي و بعد كشوري راه می‌یابند. خوشبختانه استقبال از این جشنواره چشمگیر بود.

در این جشنواره بیشتر تاکید روی قصه‌هايي است كه حامل پيام مثبت اخلاقي و انساني و در راستای تقويت هويت ملي و مذهبي در كودكان باشند. قصه‌ها اگر حرفه‌اي نوشته و حرفه‌اي گفته شوند، گامي پرقدرت براي تقويت تخيل است كه لازمه ايجاد نيروي خلاقيت و ابتكار است. مخاطب به همذات‌پنداري و همانندسازي با قهرمان داستان مي‌پردازد و جريانات داستان را دنبال مي‌كند. همين باعث ايجاد نظم و تفكر منطقي در ذهن او مي‌شود. نكات اخلاقي را نه به‌صورت دستوري، بلكه به شكل ملموس مي‌آموزد. به همين دليل ماندگارتر مي‌ماند و در باورهاي او نهادينه مي‌شود. همچنين باعث لذت و سرگرمي کودک مي‌شود و هرچه بيشتر از كودكي خود لذت مي‌برد، چه بسا كه ما وقتي به‌ ياد دوران كودكي‌مان مي‌افتيم داستان‌هاي معلمان و مادربزرگ‌ها اولين چيزي است كه به ذهنمان می‌آيد.

صددرصد استفاده از اساطير و قصه‌‏های كهن در تربيت نكات اخلاقي و هويت‌يابي کودکان نقش بارزي دارد. آنها علاوه بر اين‌كه با قهرمانان و تاريخ وطن خود آشنا مي‌شوند، نكات اخلاقي و تربيتي نهفته در این قصه‎ها را در می‏یابند، با وطن و تاريخ ملت خود بيشتر آشنا می‎شوند و حس افتخاري كه از شناخت بزرگان و تاريخ سرزمینشان به آنها دست مي‌دهد، از آنها انسان‌هايي عاشق وطن مي‌سازد كه بايد در آبادكردن سرزمينشان نهايت تلاش را به‌خرج دهند. 

قصه‌ها بايد متناسب با نيازها و علايق مخاطب و سلايق آنها باشد. توجه به سن مخاطب كمك زيادي به مربيان مي‌كند كه چه پيامي را به چه شكل و با چه زبانی و به چه صورت به کمک قصه به بچه‌ها انتقال دهند. بدون شک یکی از چیزهایی که در مطلوب بودن قصه ما را یاری می‏دهد، یک قصه‏گوی خوب و ماهر است، زیرا قصه‎گوی خوب به کلمه‏ها تسلط دارد و از ارزش آنها باخبر است. او از محتوای قصه و پیامی که قصه حامل آن است، اطلاع دارد و می‏تواند روی شنونده اثر بگذارد.

بدون‌شک نقش بسيار مثبتي دارد و مربيان ما به نكات ظريف موجود در فن قصه‌گويي بيشتر آشنا مي‌شوند. اين آموزش‌ها هرچه بيشتر در به‌روزكردن و پويايي مربيان ما كمك كرده و باتوجه به اين‌كه مربيان بوشهري هميشه در اين زمينه آفتخار آفريده‌اند و سال گذشته نيز در جشنواره بين‌المللي دو قصه‎گوی ما برگزيده و صاحب مقام شدند، بايد از این پس بيشتر به اين موضوع اهميت داده تا شاهد افتخارآفريني هرچه بيشتر اين عزيزان باشیم. هرچقدر هنرمندانه‌تر در زمينه‌هاي تربيتي گام برداريم، نتيجه و خروجي برنامه‌هاي تربيتي ما ماندگارتر خواهد شد.

نقشي كه كتاب در دانايي، روشنگري، قدرت تمييز و تشخيص خوب و بد دارد با هيچ چيز ديگر قابل مقايسه نيست. اعتماد به‌نفس و غناي انديشه، گنجينه گسترده لغات، داشتن قدرت تحليل بالا و تفكرمنطقي، تربيت تفكر انتقادي، ضعيف شدن احتمال فريب خوردن و جذب عوامل منفي محيطي، تربيت و تقويت نه گفتن به مسائل منفي، تقليد نکردن كوركورانه و همرنگ جماعت نشدن، تقويت حس استقلال و پختگي فكري همه و همه از مواهب مطالعه و كتاب خواندن است. اگر توجه كرده باشيد بچه‌هاي كتابخوان آمال و آرزوها و خواسته‌هايشان متمايز از بقيه است و حس مسووليت‌پذيري فردي و اجتماعي بيشتري دارند.

در پایان یادآوری می‎شود، هیات داوران برگزیدگان این دوره از جشنواره را به این شرح اعلام کرد: ملیحه کرمی، قمر غلامیان و عبدالوحید بهزادی (راه‌یافته به جشنواره منطقه‏ای قصه‎گویی)، طوبی شیرکانی (برگزیده بخش آزاد) و سوسن حیاتی (برگزیده بخش رضوی). همچنین در این جشنواره از فاطمه بحرینی‏نسب (در بخش داستان‏نویسی رضوی)، لاله شایان‎فر (مربی راهنمای عضو برگزیده در جشنواره بین‏المللی نقاشی بلغارستان)، لیلا منصورنژاد (مربی راهنمای عضو برگزیده جشنواره ملی نقالی غدیر) و احسان رضایی (طراح پوستر) تقدیر شد.