حسین دلشب:
شهرستان عسلویه به سبب برخورداری از زیست‌بوم‌های مختلف از جمله کوهستان، دشت، ساحل و دریا یکی از متنوع‌ترین شهرستان‌های کم‌وسعت استان بوشهر از نظر تنوع زیستی و با در اختیار داشتن پارک ملی دریایی نایبند اجتماع بی‌نظیری از زیست‌بوم‌های حساس و زیستمندان منحصر به فرد را در خود جای داده است. پارک ملی دریایی نایبند با وسعت 48000 هکتار در این شهرستان قرار گرفته است. این منطقه به دلیل وجود منابع بیوفیزیکی حساس ساحلی شامل خلیج‌های کوچک ساحلی، تنوع ساختارهای ساحلی از جمله سواحل ماسه‌ای، صخره‌ای و گلی، حضور ارزشمند رویشگاه حرا، محل تخم‌گذاری لاکپشتان دریایی، آبسنگ‌های مرجانی، زیستگاه پستانداران و پرندگان دریایی و خورهای زیبا که همگی در برگیرنده گونه‌های کمیاب نیز هستند، پشتوانه اکولوژیک بسیاری از گونه‌های آبزی و فرایندهای اکولوژیک به شمار می‌آید و در کمتر منطقه‌ای مانند این منطقه، یک سیستم یکپارچه و منسجم با بالاترین تنوع محیط آبی و خشکی در وسعتی کوچک، فراهم آمده است.
علاوه بر این، این منطقه به دلیل دارا بودن زیستگاه ارزشمند و شرایط مناسب جهت زاد ولد گونه‌های مهم و حمایت شده جانوری مانند جبیر، جیرفتی، پلیکان پاخاکستری، هوبره و انواع لاکپشتان دریایی دارای ارزش‌های حفاظتی منحصر به فرد است. منطقه جزر و مدی آن دارای عرصه‌هایی است که در جزر و مد از آب دریا پر و خالی میشود و این مکان محل تمرکز کف‌زیانی است که بزرگ‌ترین تولید کنندگان زنجیره غذایی دریا و حیات آبزیان است. درختان زیبای حرا به صورت نیمه‌شناور در بین ساحل و دریا قرار گرفته و در هنگام مد تا تاج آن زیر آب فرو رفته و در هنگام جزر ریشه‌ها که سر از زمین بالا آورده تنفس می‌کنند. مانگروها از نظر چرخه زادآوری آبزیان خلیج فارس بسیار مهم بوده و از مهم‌ترین مناطق زایشگاهی و تغذیه‌ای در دریاهاست.
این منطقه زیبا در گذشته‌ای نه چندان دور به دلیل توسعه بدون در نظر گرفتن ملاحظات محیط زیستی و بدون توجه به ارزش‌های حفاظتی آن مانند ساخت اسکله در سواحل شکننده این شهرستان تحت تاثیر دخالت بشر قرار گرفت. با وجود این‌که اداره کل محیط زیست و شیلات استان با ساخت و مکان‌یابی این نوع اسکله‌ها مخالفت کرده‌اند، اما اسکله هاله ساخته شد که هم‌اکنون نیز دارای بهره‌برداران بسیار کمی است. با عنایت به چرخش آب و رسوب در خلیج نایبند و قرارگیری اسکله و موج‌شکن هاله به عنوان مانعی برای گردش آب و رسوب، در آینده شاهد تغییر شکل و تغییر در تنوع جانداران آبزی این ناحیه خواهیم بود. نشت مواد نفتی از تاسیسات و شناورها در منطقه نیز باعث آلودگی دریایی شده و تا کنون چندین بار موجب آلودگی سواحل شده است. این آلودگی در جنگل‌های حرای نایبند باعث آلوده شدن ریشه‌های هوایی و تنه درختان شده و خشکیدگی بخشی از آنها را موجب شده است. گیر افتادن آبزیان شاخص دریایی در تاسیسات برداشت آب پتروشیمی و پالایشگاه‌های گازی نیز از دیگر تهدیدات زیست‌محیطی منطقه است، به‌طوری که لاکپشت‌های دریایی (از گونه‌های به شدت در معرض خطر انقراض) چندین بار تا کنون به صورت جمعی از این آبگیرها صید و دوباره به دریا رهاسازی شده‌اند و این تهدید هنوز ادامه دارد. آلودگی حرارتی ناشی از آب خنک کننده‌های تاسیسات منطقه باعث بالا رفتن موضعی آب در مناطق مجاور میشود. این پدیده به خصوص در تابستان که دمای آب دریا در بالاترین حد خود و در مرز تحمل آبزیان منطقه است باعث مرگ و میر آبزیان بدون تحرک و مهاجرت آبزیان دیگر و پراکندگی آنها میشود. زیستگاه‌های مرجانی نیز در برابر تغییرات دمایی بسیار حساس بوده و پدیده سفید شدگی و مرگ مرجان‌ها بر اثر این عامل به وجود می‌آید. قاچاق سوخت نیز به عنوان یکی از مهم‌ترین موضوعات آلوده کننده دریایی مطرح است. قاچاقچیان متخلف در حین تعقیب و گریز مبادرت به تخلیه سوخت قاچاق کرده و آلودگی دریایی به وجود می‌آورند.
اکنون نیز راه‌اندازی فازهای جدید گازی به دلیل نبود طراحی‌های نامناسب دارای کارایی لازم جهت مدیریت تصفیه پساب‌های صنعتی و همچنین انتشار گازهای آلاینده نبوده و باعث اثرات غیر قابل جبران بر این پارک ملی دریایی خواهد بود.
طرح مدیریت مشارکتی حفاظت پارک ملی دریایی نایبند با جوامع محلی و وزارت نفت تنها یکی از طرح‌های محیط زیست برای حفظ این منطقه است. همچنین همه‌ساله جهت پایش و حفاظت بهتر، هچری سایت لاکپشتان دریایی در سواحل پارک ملی دریایی نایبند احداث میشود که بازده خوبی را نیز داشته است. پارک ملی دریایی نایبند به عنوان سپر حفاظتی و ریه تنفسی منطقه عسلویه عمل می کند که در آینده با برنامه ای مدون بازسازی توسعه و احیای گونه‌های بومی درختی اعم از انجیر معابد و جنگل‌های حرا در دستور کار قرارداد و در سال‌های 93 و 94 ،95 هزاران نهال حرا در این منطقه کشت شد. خلیج نایبند به دلیل پشتوانه اکولوژیکی و ارزش‌های تنوع زیستی و وجود مناطق مولد از جمله خورها و سواحل می‌تواند تامین کننده امنیت غذایی و شیلاتی بخش‌های شمالی خلیج فارس باشد که این موضوع باعث تداوم اقتصاد معیشتی مردم بومی، اقتصاد تجارتی و امنیت میشود، بنابراین باید توجه شود که این ارزش‌ها غیر قابل جزیره‌ای شدن (تکه‌تکه شدن) مدیریت یکپارچه است، بنابراین هر گونه توسعه و دسترسی به دریا در این محدوده اعم از شمال و جنوب آن‌که وابستگی زادآوری گونه‌های جانوری و گیاهی در فصول مختلف را در بر دارد، توجیه‌شدنی نیست و باعث اثرات غیر قابل جبران خواهد شد.
در دنیای امروز با توجه تخصصی شدن امور و امکان دسترسی سریع به همه نقاط دنیا، مناطق می‌توانند به صورت زنجیره‌ای و مکمل یکدیگر عمل کرده و کمبودهای هم را جبران کنند. پراکنده‌سازی فعالیت‌ها و تصرف اراضی و تخصیص مالکیت زمین به بهانه نوع دسترسی چیزی جز ناپایداری زیستی و تخریب محیط زیست نیست، از همین رو اگر منطقه‌ای در حاشیه دریا قرار دارد با امکانات گردشگری، تجاری، اقتصادی و صنعتی می‌تواند به عنوان حلقه‌ای از توسعه دیگر مناطق و همسایگان قرار گیرد. به عنوان مثال گمرک و بنادر و دریانوردی بوشهر همان نقشی را برای استان بوشهر ایفا می‌کند که تجار و سرمایه‌گذاران دیگر مناطق کشور نیز از این امکانات به همان اندازه بهره‌مند می‌شوند. بدین منظور جهت جلوگیری از تصرف اراضی و یا تخریب اکوسیستم‌های حساس اعم از کوه، جنگل، دریا و غیره با دیدگاه صرفا سیاسی به جز ایجاد اختلال در محیط طبیعی و تداخل فرهنگی–قومیتی با مردم بومی و تخریب اراضی چیزی را به دنبال نخواهد داشت.
همان‌طور که 98 درصد نفت کشور از جزیره خارگ صادر میشود و درآمد آن مربوط به مملکت است و یا حافظ و سعدی و فردوسی متعلق به ایران است، نایبند نیز بخشی از استان بوشهر و هرمزگان و مربوط به کشور است، بنابراین با این تفاسیر همه استان‌های همسایه به عنوان پسکرانه منطقه‌ای استان بوشهر، هرمزگان و خوزستان می‌توانند نقش مهمی در توسعه تجارت الکترونیک، بازارهای پشتیبان، تامین نیروی کار و ارائه خدمات مربوط به هم ایفا کرده و فعالیت‌های خود را در سازمان فضایی منطقه تعریف کنند. امروزه جغرافیا مفهوم فضایی و غیر انتزاعی پیدا کرده است.
از دید اجتماعی نیز با توجه به این‌که سکونت و فعالیت جوامع محلی در مناطق مرزی استان بوشهر و استان همجوار پارک ملی –دریایی نایبند (هرمزگان) دارای اشتراکات فرهنگی، مذهبی، قومی و تاریخی هستند، از همین رو حفاظت از مدیریت یکپارچه اجتماعی آن نیز باعث پایداری و ادامه زندگی جمعیتی به عنوان یکی از موارد اصلی پدافند غیر عامل در مناطق ساحلی (مرزی) است.
لینک کوتاه:
گزارش خطا
پسندها: ۰
نظرات بینندگان