بندری ثروتمند اما تهیدست در ساختارهای گردشگری
الهام بهروزی
نوروز 1401 برای بندر گردشگرپذیر گناوه، نوروز متفاوتی بود؛ نوروزی بود که پس از دو سال به یکباره با خیل عظیمی از مسافران و گردشگران مواجه شد ولی فقر ساختارهای گردشگری این شهر باعث شد که بسیاری از مسافران نوروزی با گلهمندی این بندر زیبا را ترک کنند!
بدیهی است بهدلیل شیوع کرونا و اعمال محدودیتها و ممنوعیتها، استان بوشهر و بهویژه بندر تجاری گناوه در دو سال گذشته، نوروزهای خلوتی را پشت سر گذاشته بود؛ اما در سال جدید (1401) در پی افزایش واکسیناسیون عمومی و رعایت پروتکلهای بهداشتی، این استان شرایط نسبتا نرمال و پایداری را برای پذیرش مسافران نوروزی پیدا کرد، بهطوری که مسوولان استانی (با مشاهده وضع موجود) در پایان سال 1400، پیشبینی کردند که در نوروز 1401 احتمال ورود شش میلیون نفر به استان وجود دارد که البته این پیشبینی درست از آب درآمد و تقریبا جمعیتی نزدیک به پنج میلیون و 900 هزار نفر به استان بوشهر سفر کردند.
شاید در نگاه اول، ورود این تعداد مسافر و گردشگر به این استان هیجانانگیز باشد و نوید توسعه گردشگری را در این منطقه بدهد؛ اما آیا ظرفیت تحمل فیزیکی، زیستمحیطی، بیولوژیک، خدماتی، اکولوژیکی، روانی، اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی استان آمادگی پذیرش و رویارویی این شمار از مسافر و گردشگر را داشت؟! قطعا پاسخ خیر است؛ چون با یک بازدید میدانی در سطح استان مشخص شد که ما خارج از ظرفیتهای مذکور با سیل مسافران نوروزی مواجه شدیم و نتیجه این ازدحام هم چیزی جز نارضایتی مسافران و همچنین ناخرسندی بومیان استان نبود.
طبق تعریف سازمان جهانی جهانگردی (UNWTO)، ظرفیت تحمل یا همان carrying capacity به ظرفیت یک مقصد گردشگری یا هر مکان دیگری که افراد به دلایلی در آنجا حضور پیدا میکنند، گفته میشود. به عبارتی، ظرفیت تحمل به حداکثر تعداد جمعیت بازدیدکننده اشاره میکند که در یک زمان معین بدون ایجاد تغییر و آشفتگی در محیط زیست فیزیکی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، در کیفیت رضایتمندی بازدیدکنندگان کاهش غیرقابل قبول ایجاد نکند. علاوه بر این، ظرفیت تحمل با ماکسیم تغییرات قابل پذیرش در یک محیط ارتباط مستقیم دارد. بدین معنا که تعیین ظرفیت قابل تحمل، میتواند منجر به تغییر در اماکن منتخب برای گردشگری و جایگزینی یک مکان در معرض فشار با مکانی جدید شود.
جالب است بدانید در تعریف گردشگری پایدار نیز تلاش بر بهبود کیفیت زندگی جامعه میزبان است؛ بهطوری که این کیفیت بر تجربه بازدید و رضایتمندی جامعه گردشگر هم تاثیر مثبت بر جای بگذارد. طبیعتا گردشگری پایدار نیازمند جلوگیری از تخریب و انحطاط سیستمهای اجتماعی، فرهنگی و اکولوژیکی جامعه میزبان است. توسعه گردشگری ویژگیهای اجتماعی مقصد را تغییر میدهد؛ اما جهت (خواه مثبت و خواه منفی) و شدت این تغییرات به ظرفیت تحمل مقصد در ارتباط با حجم و تعداد فعالیتهای گردشگر بستگی دارد. هر مقصدی سطح خاصی از پذیرش و توسعه گردشگری را تحمل میکند که توسعه بیشتر از آن به زوال اجتماعی و فرهنگی یا کاهش کیفیت تجربه حاصلشده برای گردشگران منجر میشود.
بدیهی است در ادبیات گردشگری به تعیین میزان محدودیتهایی که باید بهمنظور توسعه گردشگری در یک منطقه اعمال شود، ظرفیت تحمل میگویند؛ شاخصهای که بیتوجهی به آن میتواند منجر به تخریب برجستهترین جاذبه گردشگری استان یعنی «مهماننوازی» شود.
متاسفانه در دو سال گذشته، بهدلیل شرایط خاصی که کرونا بر کشور حاکم کرده بود، ظرفیت پذیرش مسافران نوروزی در سطح استان دگرگون شد و این مساله در سال نو تاثیر سوئی بر خدماتدهی به مسافران نوروزی گذاشت. در این میان، اما بندر گناوه وضعیت حادتری داشت. این بندر که رتبه اول را در استان در پذیرش مسافران نوروزی داشت و پذیرای بیش از چهار میلیون و پانصد هزار نفر در ایام عید بود، در زمینه ساختارهای گردشگری و سرویسدهی نتوانست رضایت مهمانان را جلب کند؛ زیرا ازدحام جمعیت بیش از ظرفیت تحمل فیزیکی، روانی، اجتماعی- فرهنگی، زیستمحیطی و خدماتی این شهر بود.
هرچند پیش از این، ستاد نوروزی استان بوشهر در جلسات مکرر با حضور استاندار بر برنامهریزی و خدماترسانی مطلوب به مسافران نوروزی تاکید ویژه داشت اما ضعف مدیریت شهری و فقط زیرساختها و ساختارهای گردشگری در بندر تجاری گناوه موجب شد که بسیاری از مسافران و گردشگران که اغلب از استانهای دور به این بندر سفر کرده بودند تا در کنار لذتبردن در سواحل ماسهای این بندر و تماشای خلیج فارس، از بازار پرآوازه آن نیز اقلام مورد نظر خود را خریداری کنند؛ ولی اغلب بهدلیل شلوغی بیش از حد شهر و کمبود ساختارهای اقامتی سفر خود را خلاصه و راهی شهرهایی مثل شیراز، دلوار و ... شدند. بیشک این مساله نقش پررنگی را در کمفروغ شدن بازار گناوه ایفا کرد.
شوربختانه نبود کمترین امکانات رفاهی مثل سرویسهای بهداشتی و آب در مراکز عمومی، قیمت بالای خانههای مبله و غیراستاندارد و نبود هتل و اقامتگاههای کافی در این بندر، آه از نهاد مسافران نوروزی در آورد و این مشکلات آنها را از سفر به گناوه مایوس کرد ولی اغلب آنها از مهماننوازی اهالی این بندر رضایت داشتند و بر این باور بودند که اگر مسوولان شهری نتوانستند شهر را برای پذیرش مسافران آماده کنند ولی مردمان این بندر میزبانان مهربانی برای آنها بودند.
پدر یک خانواده یزدی که در این ایام به بندر گناوه آمده بودند، به بامداد جنوب گفت: برای اولین بار است که به گناوه میآییم. پیش از این زیاد توصیف سواحل ماسهای و بازار آن را شنیده بودیم و از همین روی تصمیم گرفتیم که امسال به جنوب و آن هم بندر گناوه سفر کنیم و قرار بود که چهار روز اینجا باشیم؛ اما هتلها و مراکز اقامتی شهر پر یا رزرو شده بود، خانههای مبله هم دو، سه تا دیدیم اما قیمت اجاره شبانه با کیفیت آن نمیخواند، از اینرو، ترجیح دادیم که با خانواده در ساحل چادر بزنیم ولی متاسفانه کمبود سرویسهای بهداشتی و همچنین قطعی آب در پارکی که در ساحل قرار داشت، باعث شد که سفرمان را خلاصه کنیم و ناچار شیراز را برای مقصد بعدیمان انتخاب کنیم.
وی که معلم بود، در خصوص زیباییهای طبیعی و جاذبههای گردشگری این شهر توضیح داد: بندر گناوه یکی از بکرترین سواحل کشور را دارد و من و خانوادهام واقعا از ساحل و دریای آن لذت بردیم. ولی حیف است شهری با این همه زیبایی طبیعی اینگونه با کمبود امکانات مواجه باشد. بههر حال، گناوه بیش از دو دهه است که آوازهاش در کشور پیچیده؛ هم بازار خوب و ارزانی دارد و همه جاذبههای گردشگری منحصربهفردی در خود جای داده اما مدیریت شهری آن نتوانسته ظاهر و مبلمان شهری باکیفیت و درخوری را برای این بندر ایجاد کند. واقعا انتظارمان از این شهر چیز دیگری بود. حیف است که این ساحل ماسهای را ندید و ایکاش تعداد هتلها و اقامتگاههای این شهر بیشتر بود.
مسافر دیگری که از استان کهگیلویه و بویراحمد به این بندر سفر کرده بود، مهماننوازی مردم گناوه را تحسین کرد و گفت: پیش از اینکه به گناوه بیاییم، به اهواز و آبادان رفتیم ولی آنجا افزون بر اینکه امکانات کم بود، ساکنان آن نیز خونگرم نبودند ولی مردم اینجا خونگرم و مهماننواز هستند، با اینکه ما را نمیشناختند ولی با روی باز با ما روبهرو شدند و این برخورد آنها، کمکاری مسوولان این شهر را تا حدودی جبران کرد.
وی در ادامه از کمبود هتل در این شهر گلایه کرد و افزود: متاسفانه نه تنها هتلهای گناوه پر بودند، بلکه مدارس و سایر مراکزی که برای اسکان مسافران آماده شده بودند یا پر بودند یا عاری از امکانات لازم. برای مثال، در بیشتر مدارس این شهر تنها یک حمام وجود داشت و این باعث شده بود که صف طویلی برای حمام تشکیل شود. طبیعتا برای مسافری که با ذوق به گناوه آمده تا در دریای آن شنا کند و در ساحل ماسهای آن قدم بزند، ایجاد حمام عمومی در کنار توالت عمومی در سواحل امری ضروری است اما نه تنها حمام عمومی در گناوه وجود ندارد، بلکه برای دستشویی هم بایستی ساعتها در صف بایستیم تا نوبتمان شود.
این مسافر در پایان از مسوولان این شهر خواست تا آنگونه که شایسته نام گناوه است، در راستای توسعه آن حرکت کنند و با توجه به اینکه گناوه در اغلب ایام سال پذیرای مسافران و گردشگران زیادی است، میطلبد که فقر ساختارهای گردشگری و همچنین کیفیت خدماترسانی آن را بهبود ببخشند.
مسافر دیگری که از تهران به همراه دوستان خود به گناوه آمده بود تا با گشت و گذار در سواحل شهر و بازار آن، لحظات ماندگاری را برای خود بیافریند، از کثیفی جوهای شهر و نبود امکانات رفاهی کافی در این بندر شکایت کرد و گفت: چندین بار است که به گناوه سفر میکنم، این شهر بزرگتر شده ولی معضلات محیطی آن همچنان به قوت خود باقی است. نمیدانم مسوولان شهری چکار میکنند که نمیرسند دستکم پیش از عید، فضای شهری را پاکیزه و از وجود زباله و گندابها خالی کنند.
وی ادامه داد: در ساحل گناوه شهرداری طرحهای خوبی اجرا کرده است ولی هنوز جای کار بسیار دارد. این شهر پتانسیل تبدیل شدن به قطب گردشگری دریایی جنوب کشور را دارد. چون هم ساحل ماسهای بینظیری دارد و هم غروب چشمنواز و هم دریای آرامی. این ساحل جان میدهد برای فعال کردن کافهلنجهای دریایی یا بازیهای دریایی ولی بهجز تعداد معدودی لنج و قایق تفریحی، خبر دیگری نیست! این در حالی است که در هرمزگان شما با انواع بازیهای دریایی هیجانانگیز مواجه میشوید. امیدوارم سفر آینده که به گناوه میآیم با تحول بارزی در مبلمان شهری، بهداشت محیط و بازیهای تفریحی در ساحل آن روبهرو شوم.
یادآوری میشود، بندر گناوه یکی از پررونقترین و ثروتمندترین بنادر جنوبی کشور در سالهای اخیر بهشمار میرود که با وجود رشد اقتصادی، همچنان کُمیتش در حوزه ایجاد و احداث ساختارهای گردشگری لنگ میزند و این کوتاهی موجب شده که جایگاهش در حوزه گردشگری همواره زیر سوال برود. امید میرود که مسوولان امر از این پس اهتمام ویژهای برای تکمیل و توسعه زیرساختهای گردشگری در این بندر تجاری داشته باشند تا بتوان این بندر را به روزهای اوج خود نزدیک کرد.
