خبرنویسی را مرحوم استاد قندی به من آموخت

بامدادجنوب- الهام بهروزی:

حدود سه سال پیش به پیشنهاد یک دوست وارد دنیای روزنامه‌نگاری شدم، البته در ماه‌های نخست به‌عنوان ویراستار مشغول به کار بودم و بعد از رفتن دبیر صفحه ادب و هنر به‌دلیل تجربه‌ای که در این حوزه داشتم، ترجیح دادم برای مدتی دبیری این صفحه‌ را عهده‌دار شوم و با توجه به این‌که در دانشگاه گزارش‌نویسی را تدریس می‌کردم، احساس می‌کردم در نگاشتن گزارش‌های روزنامه‌ای هم می‌توانم موفق ظاهر شوم. هرچند در اوایل کار واقعا نوشتن چندان برایم راحت نبود، چون این کار از حساسیت بسیار زیادی برخوردار بود و باید به بسیاری از حوزه‌ها اشراف می‌داشتی و با هنر و هنرمندان به‌خوبی آشنا می‌بودی اما در کنار حمایت‌ها و تشویق‌های سردبیر روزنامه، یکی از بخت‌های من در این مسیر وجود بانویی بود که به‌ تمام‌معنا خبرنویسی را به من آموخت. سلیمه کهنسال آن زمان کارشناس تائید خبر روزنامه بود که با مهر و محبت وافر خود بسیاری از تجربیات باارزش و مفید خویش را در اختیار ما می‌گذاشت. به‌راستی وی مرا در این مسیر به‌خوبی هدایت کرد، به‌ویژه در لید نوشتن و مرتبط‌کردن بخش‌های مختلف گزارش با یکدیگر. این کارشناس خبر در نوشتن گزارش و خبرهای کوتاه توجه و تاکید ویژه‌ای به درست‌نویسی و استفاده از واژگان فارسی به‌جای اصطلاحات و واژگان بیگانه داشت، چیزی که شوربختانه برخی از خبرنویسان و مجریان تلویزیون کمتر به آن توجه دارند و می‌پندارند که به‌کار بردن واژگان بیگانه به کلاس کاری آنها می‌افزاید. در واقع وجود خانم کهنسال باعث شد که من خیلی سریع جذب دنیای خبر شوم و هر روز بیشتر از قبل برای نوشتن از کاستی‌ها، دغدغه‌ها و موفقیت‌های حوزه فرهنگ و هنر استان بوشهر دلگرم‌تر شوم. امروز تصمیم گرفتم گزارشم را در مورد دنیای خبر و فردی که سال‌هاست در این وادی تلاش می‌کند، بنگارم. خبرهایی که تهیه آنها نیاز به دقت و توجه زیادی دارد.

در حقیقت، واحد خبر صدا و سیما همواره یکی از بخش‌های خبری است که پرمخاطب است و افرادی که در این بخش مشغول به فعالیت هستند، در واقع رسالت بسیار سنگینی برعهده دارند، چراکه خبرهایی که از سوی این مرکز بیان می‌شود، باید صحیح و به‌دور از هر گونه جبهه‌گیری و بیطرفانه بیان شود و با توجه به این‌که این اخبار در ساعت‌های خاصی پخش می‌شود، باید همواره از تازگی برخوردار باشد، متناسب با نیاز جامعه و در همه حوزه‌ها تولید شود و مهم‌ترین و جدید‌ترین رویدادهای طبیعی و انسانی و یافته‌های علمی و پژوهشی سراسر جهان را در کوتاه‌ترین زمان به مخاطب انتقال بدهد. در مجموع نوع خبرهایی که از واحد خبر صدا و سیما پخش می‌شود، با خبرهای رسانه‌های مکتوب تفاوت دارد، چراکه این خبرها به‌دلیل این‌که عموم مردم (از بیسواد گرفته تا باسواد) مخاطب آن هستند، باید روان، ساده، قابل فهم و به‌دور از تکلف باشند. در این خصوص با سلیمه کهنسال، دبیر خبر معاونت خبر صدا و سیمای مرکز بوشهر که سال‌هاست با خبرها و گزارش‌های تاثیرگذارش میهمان خانه‌های ماست، گفت‌وگوی مفصلی صورت دادیم که در ادامه می‌آید.

در روزهایی که کمی دور هستند اما وقتی فکر می‌کنی مثل چشم بر‌هم زدنی گذشته‌اند، وقتی خواستم مثل همه دانش‌آموزان، پیش‌دانشگاهی را به دانشگاه پیوند بدهم، در میان گزینه‌هایی که روی میز انتخاب رشته‌ام بود، رشته علوم ارتباطات اجتماعی را انتخاب کردم و آن را اولویت اولم گذاشتم. رتبه‌ کنکورم خوب بود و می‌دانستم کد هر رشته‌ای را اول قرار دهم، از اول مهر دانشجوی همان رشته خواهم بود. علوم ارتباطات اجتماعی آن وقت‌ها دو گرایش داشت؛ یکی روزنامه‌نگاری و دیگری روابط عمومی. فقط گرایش روزنامه‌نگاری را انتخاب کردم و مهر 75 سر کلاس این گرایش در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی نشستم. بعد از کارشناسی مسیرم را در کارشناسی ارشد علوم ارتباطات همان دانشگاه ادامه دادم. در روزهایی که فقط پایان‌نامه‌ام مانده بود، سرانجام نتیجه آزمون استخدامی صدا و سیمای مرکز بوشهر اعلام شد و من از 16 اردیبهشت 1382 به‌عنوان «دبیر خبر» واحد خبر این مرکز مشغول به کار شدم و البته الان چند سالی است که واحد خبر به معاونت خبر تغییر جایگاه داده است. آن زمان که مشغول به کار شدم، هنوز شبکه استانی سیما راه نیفتاده بود و ما دو بخش خبری کوتاه و یک بخش مشروح رادیو و یک بخش تلویزیون داشتیم. در پاسخ به قسمت دوم سوالتان باید بگیوم که چون دانش‌آموخته این حوزه بودم با اصول کار آشنا بودم اما از یک طرف من در دانشگاه در حوزه رسانه‌های چاپی آموزش دیده بودم و حالا با رادیو و تلویزیون سروکار داشتم و از سویی دیگر باید سیاست‌ها و چارچوب‌های مورد نظر سازمان را یاد می‌گرفتم که آشنایی با هر دو مورد به همت مدیر مجموعه و همکاران پیشکسوت خیلی زود میسر شد و چون به کارم علاقه داشتم زود توانستم با محیط کارم ارتباط برقرار کنم، البته دشواری‌هایی هم بود که بخشی از آن به علت تفاوت‌های دانشگاه و محیط کار اداری بود.

کار در حوزه خبر در هر بخش آن که باشی دشوار است. خبر زمان ندارد؛ هر لحظه باید منتظر اتفاقی باشی. بعضی وقت‌ها نمی‌توانی خودت باشی و زمانی را برای برخی کارها تعیین کنی. از سوی دیگر اکنون با توجه به گسترش شبکه‌های اجتماعی، بحث سرعت در اطلاع‌رسانی برای اهالی رسانه اهمیت بیشتری پیدا کرده است، هرچند با توسعه فعالیت این شبکه‌ها بررسی صحت اطلاعات منتشر شده در این فضا به یک مساله اساسی برای فعالان رسانه‌ای تبدیل شده است. اکنون رسانه‌ها رقیب زیاد دارند و برای ماندن در عرصه باید بازوان پرقدرتی داشته باشند و زمانی بازوان رسانه‌ای پرتوان است که بتواند محتوای خوب تولید کند و همین‌طور خوب محتوا تولید کند. تولیدکنندگان محتوا همه کسانی هستند که در این حوزه کار می‌کنند و همه افراد به سهم خود در تاثیر رسانه بر مخاطب موثر هستند.

موضوعات خبری در اطراف ما کم نیستند. برخی موضوعات را سازمان‌های مرتبط اطلاع می‌دهند، برخی پیشنهاد همکاران است، پاره‌ای از موضوعات مناسبتی هستند و البته باید به این نکته نیز اشاره کنم که برخی موضوعات را هم مردم به ما پیشنهاد می‌دهند، آنها تماس می‌گیرند و موضوعاتشان را می‌گویند. برای تامین خبرها بیشتر تلاش می‌کنم که از منابع دست اول خبر بگیرم. البته باید در نظر گرفت که رسانه‌ها نیز برای همدیگر منبع خبر هستند و در خصوص خبرهای درست هم، خبرها را از رسانه‌هایی که مورد اعتماد هستند، پیگیری می‌کنم و تلاشم بر این است که از طریق منابع مرتبط، از صحت و جامع بودن خبر اطمینان پیدا کنم.

با توجه به کمبود نیرو، در همه حوزه‌ها دستی بر آتش دارم، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، ورزشی، فرهنگی و هنری اما به حوزه اجتماعی، فرهنگی و هنری بیشتر علاقه دارم.

یکی از خوشبختی‌های من این است که در کلاس درس استادان ممتاز کشور در حوزه روزنامه‌نگاری نشسته‌ام. هر چند معتقد هستم آن‌طور که باید و شاید از محضرشان بهره نبرده‌ام اما خبرنویسی را مرحوم استاد‌حسین قندی به من آموخت. گزارش‌نویسی را دکتر فرقانی، مصاحبه را دکتر ادیب هاشمی و سردبیری و مدیریت اخبار را دکتر حسن نمکدوست‌تهرانی به من آموختند. البته شاگرد استادان دیگری هم در سایر حوزه‌های خبر بودم، از جمله مرحوم دکتر کاظم معتمدنژاد، دکتر مهدی محسنیان‌راد، دکتر رویا معتمد‌نژاد، دکتر افخمی، دکتر نقیب‌السادات، استاد مختاریان، دکتر مهدخت بروجردی و... که همگی از استادان بنام حوزه رسانه در کشور بودند یا هستند. مدیون همه استادانم هستم و خیلی نکات از آنها آموختم اما درس‌هایی که دکتر نمکدوست با روش تدریس فوق‌العاده‌اش به دانشجویان می‌آموخت، هیچ‌گاه از ذهنم بیرون نمی‌رود. همین‌طور اعتماد به نفسی که دکتر ادیب هاشمی به من و همکلاسی‌هایم منتقل کرد و ما را به سراغ مصاحبه با کسانی فرستاد که خودشان استاد مصاحبه بودند.

برای نوشتن خبر خوب، باید ابتدا از منابع خوب اطلاعات خوب بگیریم و بعد آن را با زبان ساده و با توجه به ظرفیت رسانه‌ای که در آن کار می‌کنیم، تنظیم کنیم. سرعت، صحت، دقت و جامع بودن اطلاعات نکات مهمی است که هیچ‌گاه نباید آن را فراموش کرد.

درباره این‌که اخبار صدا و سیمای مرکز بوشهر چقدر توانسته مورد توجه مخاطبان باشد، می‌توان به نظرسنجی‌های صورت گرفته اشاره کرد که خوشبختانه میزان رضایت مردم خوب بوده است. هر چند که من و همکارانم معتقد هستیم باید برای بهبود جایگاهمان نزد هم‌استانی‌های عزیز بیشتر تلاش کنیم و به محتواهایی که مورد نظر آنهاست بیشتر توجه داشته باشیم. در اینجا خوب است به این نکته اشاره کنم که اگرچه مدت زمان کوتاهی است که از ایجاد صفحه استانی بوشهر در پایگاه اینترنتی خبرگزاری صداوسیما می‌گذرد و با وجود این‌که برای آن اطلاع‌رسانی هم نکردیم اما بازدید از صفحه استانی ما بسیار خوب بوده است.

گوینده خبر نقش مهمی در ارائه خبر دارد، چراکه او حاصل تلاش همه عوامل را به مخاطب منتقل می‌کند. بنابراین گوینده باید خبر را بشناسد، ادبیات فارسی بداند، از مسائل روز باخبر باشد، بتواند با لحن مناسب خبر را برای مخاطب روایت کند و بتواند مخاطب را به شنیدن و دیدن خبر هدایت کند.

خبرهایی که در رادیو و تلویزیون استفاده می‌شوند، به‌علت گستردگی مخاطبان باید زبانی ساده‌تر نسبت به خبرهای رسانه‌های مکتوب داشته باشند. از سوی دیگر شما در رادیو عنصر صدا و در تلویزیون تصویر را دارید که به کمکتان می‌آیند تا بهتر مطلب را به مخاطبانتان منتقل کنید. بنابراین جذابیت‌های تصویری مخاطب را به سمت دیدن خبرهای تلویزیون بیشتر جلب می‌کند. علاوه بر این، مردم ترجیح می‌دهند برخی خبرها را از تلویزیون پیگیری کنند. از سوی دیگر ما ایرانی‌ها بیشتر دوست داریم بشنویم تا بخوانیم، بنابراین برای اطلاع از اخبار هم بیشتر به سمت رادیو و تلویزیون می‌رویم.

امیدوارم کسانی که در حوزه خبر کار می‌کنند، واقعا «خبر» کار کنند، ارزش کار خود را بشناسند و به خود و کارشان احترام بگذارند.