بامداد جوب: یوزپلنگ ایرانی یکی از گونه‌های مهم حیات‌وحش است که در سال‌های اخیر به‌واسطه عوامل متعددی از تغییر اقلیم گرفته مداخله انسان در طبیعت در معرض خطر انقراض است. تلاش برای حفظ گونه‌های در معرض خطر همچون یوزپلنگ، از نظر بسیاری موضوعی غیرضروری و در اولویت بسیار پایین است.
داستان انقراض گونه‌ها، معمولاً یک نقطه آغاز ندارد؛ اما نقطه پایان آن همیشه یکسان است. آغاز روند انقراض یک‌گونه با تغییر شرایط محیطی آغاز می‌شود؛ تغییر اقلیم، تغییر شرایط زیستگاه، کاهش غذا، شیوع بیماری و کاهش نرخ زادوولد، ورودی‌های این داستان هستند. هر یک از این تغییرات محیطی می‌توانند در اثر عوامل انسانی به وجود بیایند یا آنکه عوامل طبیعی بدون دخالت انسان در آن نقش داشته باشند. پیش از حضور انسان بر کره زمین، تقصیر این انقراض‌ها بر گردن عواملی چون تغییر اقلیم بود.
طی شش سال گذشته اقدامات زیادی برای تکثیر در اسارت بر روی دو یوز ایرانی در پارک پردیسان انجام شد؛ اما باوجود هوای آلوده و انواع استرس‌ها در اطراف پارک پردیسان این طرح نتیجه نداد و فقط شش سال این فرصت از این حیوانات گرفته شد، البته آمارها نشان می‌دهد که در ۶۰ سال گذشته ۱۰ یوزپلنگ زنده گیری شدند؛ اما هیچ‌وقت به زادآوری نرسیدند. بااین‌وجود همچنان سازمان محیط‌زیست به این روند ادامه داده است.
در همین زمینه معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان حفاظت از محیط‌زیست در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: حفاظت از گونه‌های مختلف جانوری از جمله اصلی‌ترین وظایف سازمان حفاظت محیط‌زیست است. این سازمان در طول سالیان گذشته تلاش کرده تا بتواند بخشی ازاین‌گونه‌های در معرض خطر را حراست کند، از جمله این گونه‌ها می‌توان به یوزپلنگ آسیایی یا یوزپلنگ ایرانی اشاره کرد.
کیومرث کلانتری با بیان اینکه اولویت سازمان حفاظت محیط‌زیست حفظ گونه در زیستگاه است تاکید کرده است: اما اگر در جایی به این نتیجه برسیم که گونه‌های جانوری در معرض خطر انقراض هستند، حتماً نیازمند مدیریت مداخله‌ای هستیم و باید بتوانیم این گونه‌ها را به صورت تکثیر در اسارت و یا تکثیر در زیستگاه‌های محدود حفظ کنیم و توسعه دهیم تا از انقراض قطعی آن‌ها جلوگیری کنیم و نگذاریم سرنوشت شیر ایرانی و ببر مازندران برای گونه‌های دیگر تکرار شود، لذا در این راستا اقدامات خوبی صورت گرفته است و اولین اقدام درباره گونه‌های در معرض انقراض، برای یوزپلنگ آسیایی انجام شد.
به گفته وی در سال‌های گذشته سه فرد یوز در پارک طبیعت پردیسان تهران نگهداری می‌شدند، اما آنجا زیستگاه اصلی‌شان نبود، به همین دلیل به استان سمنان و زیستگاه زادآور تهران، منتقل شدند تا بتوانیم یوزپلنگ را از خطر انقراض قطعی نجات دهیم.
معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان حفاظت از محیط‌زیست درباره وضعیت یوزپلنگ‌ها گفت: اکنون یوزپلنگ‌های در اسارت و یوزپلنگ‌هایی که در طبیعت هستند در وضعیت مناسبی قرار دارند. از ابتدای سال ۹۹ تا امروز در حدود پنج خانواده یوزپلنگ توسط مردم و محیط‌بانان مشاهده شدند و این نشان‌دهنده استعداد زیستگاه‌های موجود برای توسعه و افزایش جمعیت یوزپلنگ‌ها است.
وی با بیان اینکه اگرچه در حال حاضر از نظر کمی تعداد یوزیلنگ‌ها چندان زیاد نیست و جمعیت آن‌ها به کمتر از ۵۰ قلاده می‌رسد، تاکید کرد: اما همین هم برای ما افتخار خیلی بزرگی است چراکه نشان می‌دهند ایران برای گونه‌های جانوری چقدر ارزش قائل است.
کلانتری در خصوص حفاظت ازاین‌گونه نادر تصریح کرد: از سوی دیگر برای حفاظت از گونه‌ها باید به حفاظت از زیستگاه‌ها هم بپردازیم، زیرا گونه‌های جانوری و گیاهی نیازمند حفاظت در برابر اقدامات توسعه‌ای هستند و در کل دنیا هم همین‌طور است. ایران کشوری مستعد و دارای تنوع اقلیمی، اکوسیستمی و زیستی مناسبی است، به همین دلیل سازمان حفاظت محیط‌زیست حفظ زیستگاه‌ها را هدف خود می‌داند و در این راستا تلاش می‌شود که زیستگاه‌های گونه‌های جانوری و گیاهی که بعضاً منحصربه‌فرد و اندومیک هستند، حفظ شوند.
کلانتری با اشاره به اینکه در کشور تا به امروز ۸۲۰۰ گونه گیاهی شناخته و ثبت‌شده و حدود ۱۳۰۰ گونه جانوری مهره‌دار شناسایی‌شده است، افزود: از مجموع ۱۳۰۰ گونه جانوری مهره‌دار در کشور، حدود ۱۰ درصد گونه‌ها به دلایل مختلف در معرض تهدید هستند. از جمله این موارد می‌توان به تخریب زیستگاه‌ها، شکار غیرقانونی و بی‌رویه، خشک‌سالی‌ها، چرای بی‌رویه دام در عرصه‌ها، کوه خواری و زمین‌خواری و ... اشاره کرد. در کنار این وضعیت حدود ۱۰ گونه جانوری این سرزمین هم در معرض خطر انقراض قرار دارند و نیازمند مدیریت مداخله‌ای هستند.
به گفته وی به این دلیل سازمان حفاظت از محیط‌زیست به حفاظت مشارکتی روی آورد و مردم هم خوشبختانه در حفاظت شریک سازمان هستند و ما تمام تلاشمان را برای توانمندی جوامع محلی به کار گرفتیم تا هم آن‌ها را در حفاظت مشارکت دهیم و هم بتوانیم مناطق را به شکلی حفظ کنیم.
کلانتری با تاکید بر حفظ زیستگاه‌ها با بهره‌برداری اصولی تصریح کرد: دیدگاه سازمان حفاظت محیط‌زیست در حفظ مناطق، صرفاً حفاظتی نیست، بلکه بر حفظ زیستگاه‌ها با بهره‌برداری اصولی، پایدار و منطقی تمرکز دارد تا بتوانیم در کنار حفاظت از این مواهب الهی، شاهد بهره‌برداری پایدار نیز باشیم و در ادامه به نسل‌های بعد واگذار کنیم.
معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان حفاظت از محیط‌زیست گفت: حیات‌وحش، محیط‌زیست و عرصه‌های طبیعی سرمایه‌های ملی کشور هستند، بنابراین آحاد مردم در حفاظت محیط‌زیست نقش دارند، چراکه حفظ محیط‌زیست فقط وظیفه سازمان حفاظت محیط‌زیست نیست، بلکه همه در برابر محیط‌زیست مسئولیت شرعی و قانونی دارند.
بااین‌وجود ایمان معماریان، دامپزشک نسبت به تصمیمات سازمان محیط‌زیست در خصوص زادآوری یوز ایرانی انتقاد دارد.
وی درباره اقدام اخیر سازمان محیط‌زیست برای جفت‌گیری یوز نر با یوزپلنگ ماده (ایران) در منطقه توران گفت: یوزپلنگی که در اسارت یا نیمه اسارت تشکیل می‌شود، نمی‌تواند به طبیعت بازگردد و در آفریقا روش تکثیر یوزپلنگ‌ها در اسارت انجام‌شده است که هیچ‌کدام از آن‌ها نتوانستند به طبیعت بازگردند.
به گفته معماریان در این کشور طبق طرحی که داشتند از سال دو هزار نزدیک به ۳۵۰ یوزپلنگ از طبیعت گرفته شدند که اکنون برای تکثیر در اسارت زندگی می‌کنند، اما در ایران شرایط تکثیر با این کشور تفاوت زیادی دارد.
وی با اشاره به اینکه در ایران یک زیستگاه زایا (توران) بیشتر وجود ندارد، گفت: یوزپلنگ نری که در حال حاضر از طبیعت گرفته‌شده، در سال‌های اخیر بیشترین تکثیر را داشته است و جدا کردن آن از طبیعت، شانس تولیدمثل این‌گونه را در طبیعت گرفته است.
این دامپزشک با بیان اینکه این اقدام می‌تواند آسیب‌های زیادی برای جمعیت یوزپلنگ داشته باشد، تصریح کرد: یکی از مشکلات یوزپلنگ‌ها تنوع ژنتیکی بسیار کم آن‌هاست، اگر قرار باشد با دو یوزپلنگ نر و ماده جمعیت این‌گونه را از انقراض نجات دهیم، بسیار ساده‌لوحانه است.
معماریان با بیان اینکه در سال ۲۰۲۰ برای اولین بار با وجود لقاح خارج از رحم و سایر تکنیک‌های علمی از دو یوزپلنگ جنین یوز به وجود آمد تاکید کرد: بنابراین وقتی این تکنیک‌ها پیداشده است، دیگر نیازی نیست که یک حیوان را از طبیعت به اسارت منتقل کنیم.
به گفته این دامپزشک در مجموع این اقدام صورت گرفته از سوی سازمان محیط‌زیست موفقیتی در آینده نخواهد داشت و می‌تواند آسیب جدی برای جمعیت یوزپلنگ‌های ایرانی داشته باشد.
