ارتش ژاپن مسلح‌تر و تهاجمی‌تر می‌شود

ارتش ژاپن مسلح‌تر و تهاجمی‌تر می‌شود

کریم جعفری

برای سال‌ها، اینگونه تبلیغ می‌شد که ژاپن ارتش ندارد و مانند آلمان، ملت در حال عشق و حال هستند، نه کسی دنبال ساخت موشک است و نه توپ و تانک، نه اینکه ژاپنی‌های «مظلوم» حاضر هستند یک ین بی‌جهت برای مسائل نظامی هزینه کنند! آن‌ها همه تلاش خود را برای توسعه اقتصادی در پیش گرفته و سعی کرده‌اند دنیا را با قدرت اقتصادی تصرف کنند و در ایرانِ ما نیز این تحلیل‌گرهای حرفه‌ای در عرصه سیاست و اقتصاد معمولا از حضور تلفن پاناسونیک ساخت ژاپن روی میز رئیس‌جمهور امریکا مثال می‌آوردند که ژاپنی‌های «باهوش» بدون اینکه یک گلوله شلیک کنند و حتی ارتشی داشته باشند، موفق به ورود به کاخ سفید و اتاق رئیس‌جمهور این کشور شده‌اند!.

این جماعت سال‌های درازی است که بدون حتی یک خط مطالعه در مورد بودجه نظامی و ارتش ژاپن این دروغ‌های شاخدار را می‌نویسند و هنوز هم در گوشه‌کنار دست به چنین تحلیل‌های! آبکی می‌زنند چون با مخاطب کم‌دانشی روبه‌رو بوده‌اند که دروغ‌های آن‌ها را باور کرده‌اند، دیگر نیازی به توضیح در این مورد نمی‌بینند. اما پیش از آنکه به ادامه این گزارش که نگاهی است به افزایش سرسام‌آور بودجه نظامی ژاپن، بهتر است چند نکته را در مورد ارتش ژاپن و اینکه چرا پس از جنگ جهانی دوم آنچنان که باید و شاید رشد نکرد و چرا امروز قرار است تا دو درصد از تولید ناخالص ملی به این حوزه اختصاص پیدا کند، عرض کنیم.

ژاپن پس از اشغال توسط امریکا در سال 1945 به‌عنوان یک کشور اشغالی تحت الحمایه امریکا بود و عملا امریکا دفاع از مرزهای این کشور را رتق‌وفتق می‌کرد، اما اینگونه هم نبود که هیچ ارتشی نداشته باشد. ارتش داشت، نیروی کافی هم داشت، اما زهرش گرفته شده بود و به یک ارتش تحت‌الحمایه امریکا و تجهیزات ساخت امریکا مجهز شده بود و ژاپنی که تمام تجهیزات و تسلیحاتش را در طول جنگ جهانی دوم خودش می‌ساخت با تعطیلی همه کارخانه‌ها روبه‌رو شد و ارتش شروع به استفاده از سلاح‌های امریکایی کرد. در بهترین حالت، صنایعی مانند میتسوبیشی یا کاوازاکی اقدام به تولید تحت لیسانس تجهیزات امریکایی می‌کردند.

حضور نظامی امریکا به‌عنوان پیروز جنگ جهانی دوم و یکی از دو ابرقدرت پس از جنگ، به ژاپن تضمین امنیتی کافی را می‌داد و این مساله تا ابتدای هزاره جدید ادامه پیدا کرد. در همه این نیم‌قرن عملا ژاپن با هیچ تحت وجودی روبه‌رو نبود و حضور امریکا برای حمایت از این کشور کفایت می‌کرد. اما در ابتدای هزاره جدید تهدیدها شکل جدیدی به‌خود گرفتند و امریکا که در آسیای غربی خود را درگیر دو جنگ بزرگ و زیانبار کرده بود، در حوزه دفاع از ژاپن در برابر قدرت‌های نوظهوری مانند چین و حتی کره شمالی که یک قدرت موشکی بلامنازع با توان هسته‌ای بود، دچار مشکل شد. این درست زمانی بود که پس از نیم‌قرن در سال 2005 طرف امریکایی به ژاپنی‌ها اجازه توسعه نظامی را داد.

بنابراین از 17 سال پیش توسعه نظامی ژاپن و تلاش برای ساخت تسلیحات و تجهیزات به شکل بومی یا تحت لیسانس ناتو شروع شد و بودجه دفاعی ژاپن که کمتر از نیم‌درصد از تولید ناخالص ملی این کشور بود، آرام آرام به یک‌درصد رسید. نیروی دریایی طرح‌های بزرگی برای ساخت رزمناو در کلاس‌های مختلف و با ماموریت‌های گوناگون ارائه کرد و همزمان تولید ناوهای بالگردبر و ساخت زیردریایی‌ها نیز شروع شد. در حوزه هوایی نیز علاوه بر تداوم به‌کارگیری نسخه‌های تحت لیسانس اف16 و اف15، طرف ژاپنی شروع به طراحی یک جنگنده بومی کرد، اما همچنان بزرگ‌ترین خریدار خارجی جنگنده اف35 به‌شمار رفت، در این میان تولید هواپیماهای ترابری و خرید و ساخت بالگردها نیز ادامه یافت.

این اتفاقات در حالی روی می‌داد که در ایران آن‌هایی که از الگوی ژاپن می‌نوشتند، یا از این مسائل خبر نداشتند یا اگر داشتند، برای فهم مخاطب ارزشی قائل نبودند. در طول پنج سال گذشته و با افزایش تنش‌ها در شرق آسیا، روند تجهیز ارتش ژاپن روند تصاعدی به خود گرفت. اگر گزارش‌هایی که در ماه‌های گذشته در مورد پیمان «آکوس» و «کواد» را که منتشر کردیم خوانده باشید متوجه این مساله شده‌اید که ژاپن به همراه کره جنوبی به‌عنوان متحدان آسیایی ناتو، بخشی از پازل طراحی‌شده برای مهار چین، کره شمالی و روسیه به‌شمار می‌روند. به همین دلیل همه قیدوبندهایی که امریکایی‌ها بر ژاپن بسته بودند به پایان رسید.

در دوران نخست‌وزیری شینزو آبه، طرح گسترش ارتش با جنجال بسیار در پارلمان این کشور تصویب شد. در حقیقت مردم ژاپن مخالف اختصاص بودجه بیشتر برای ارتش هستند و بر این باورند که چین و کره شمالی فی‌النفسه مشکلی با کشورشان ندارند و اگر امریکا از ژاپن برود، تهدیدها نیز به پایان می‌رسد. به باور آن‌ها، تخصیص بودجه نظامی باعث برداشت از ردیف‌های دیگر به‌ویژه بخش‌های رفاهی خواهد شد که برای کشور پیر و پا به سن گذاشته‌ای مانند ژاپن حیاتی به‌شمار می‌رود. اما حکام ژاپن هم مانند آلمان اختیاری از خود ندارند. درست است که تلفن‌های پاناسونیک در اتاق رئیس‌جمهور امریکا وجود دارد، اما با همان تلفن هم ژاپن را کنترل می‌کنند!.

با این حال، برنامه افزایش هزینه‌های نظامی مصوب شد و آنگونه که نخست‌وزیر این کشور گفته باید به دو درصد از تولید ناخالص ملی ژاپن برسد. کیشیدا، جمعه به حزب حاکم لیبرال دموکراتیک گفت که هزینه دفاعی باید در سال مالی ۲۰۲۷ به 9/8 تریلیون ین (۶۵ میلیارد دلار) برسد که بر اساس برنامه تقویت هزینه‌های نظامی تا دو درصد تولید ناخالص داخلی در پنج سال آتی میلادی است. هدف دو درصد تولید ناخالص داخلی، بر اساس خط مشی و استانداردهای ناتو است و ژاپن برای رسیدن به این هدف باید هزینه کرد 2/1 درصدی کنونی خود را حدود ۱۱ تریلیون ین در سال افزایش دهد.

فارغ از اینکه همه کشورهای عضو ناتو باید دو درصد از تولید ناخالص ملی را به ارتش‌های خود تخصیص دهند (این مساله در مورد کشورهایی مانند ترکیه، یونان، لهستان و یکی دو کشور دیگر صادق نیست و عدد درشت‌تری را شامل می‌شود) یک موضوعی که ژاپنی‌ها را به‌شدت درگیر کرده، نحوه تامین این پول است. به نوشته خبرگزاری رسمی ژاپن، برنامه فومیو کیشیدا برای دستیابی به این هدف شامل افزایش مالیات بر تنباکو و شرکت‌های بزرگ و هزینه ۴۳ تریلیون ینی برای امور دفاعی از ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۷ است.

حزب حاکم ژاپن قصد دارد مالیات شرکت‌ها را ۴ تا 5/4 درصد برای شرکت‌هایی با درآمد سالانه بیش از ۲۴ میلیون ین (۱۷۷ هزار دلار) افزایش دهد و مالیات اضافی بر تنباکو وضع کند و انتظار می‌رود قیمت کلی محصول ۱۰ درصد رشد داشته باشد. همانگونه که بدون شک متوجه خواهید شد، این سیاست‌ اقتصادی تبعات سنگینی نیز برای ژاپنی‌ها در پی خواهد داشت؛ چرا که باوجود تداوم بحران جهانی اقتصاد، افزایش مالیات‌ها به منظور امور نظامی فشار مضاعفی بر شرکت‌ها وارد خواهد کرد. البته برخی بر این باور هستند که اقتصاد قدرتمند ژاپن از عهده این مساله بر می‌آید.

در هر صورت، دولت ژاپن بازنگری ریشه‌ای در سیاست‌های دفاعی خود را در تلاش برای مقابله با نفوذ نظامی چین که توکیو آن را «چالش استراتژیک بی‌سابقه» برای امنیت مجمع الجزایر می‌داند، تصویب کرده است. همانگونه که گفته شد، این افزایش هزینه‌ها بدون مشورت و رایزنی طرف امریکایی نبوده است. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی امریکا نیز جمعه در بیانیه‌ای اعلام کرد، واشنگتن بازبینی سه سند امنیت ملی از سوی دولت توکیو که شامل افزایش هزینه‌های دفاعی و ارتقای ظرفیت‌های ضد حمله می‌شود را مورد استقبال قرار داده است.

با دقت در گفته‌های سالیوان متوجه می‌شویم که ژاپن بیش از آنکه بخواهد از خود دفاع کند، قرار است از راهبردهای کلان امریکا و ناتو دفاع کند نه مرزهای این کشور. سالیوان گفته بود که «دولت ژاپن یک گام مشخص و تاریخی در تقویت و دفاع از هند-پاسیفیک آزاد و باز آن هم از طریق بازبینی در هزینه‌های دفاعی برداشته است» در این میان، یکی از مقام‌های دولت امریکا نیز گفت که انتظار دارد این بازبینی باعث تقویت بازدارندگی توکیو و واشنگتن در مقابل چین شود آن هم در زمانی‌که نیروهای آمریکایی برتری خود را در شرق آسیا و در میانه افزایش ساخت‌وسازهای نظامی چین در منطقه دارند از دست می‌دهند.

این مقام امریکایی همچنین گفت: «برخورداری ژاپن از توانایی‌هایی برای حمله به سایت‌های پرتاب موشکی که این کشور را تهدید می‌کنند، محاسبات چین و کره شمالی را پیچیده می‌کند و همین مساله مانعی است بر سر تمایل آن‌ها به اقدام نظامی بیشتر. وی همچنین از کیشیدا به‌دلیل اشاره به نیاز به افزایش مالیات‌ها برای تامین مالی توسعه هزینه‌های دفاعی قدردانی کرد و گفت که نخست‌وزیر ژاپن تعهد قوی خود را ابراز کرده است!!».

حال این گزارش را نشان آن‌هایی بدهید که مدام از ژاپن کشوری صلح‌جو، بدون ارتش، بدون هزینه‌های نظامی و ارتش آنچنانی یاد می‌کردند. به گفته مقام ناشناس امریکایی دقت کنید که از توانایی ژاپن برای «حمله به سایت‌های پرتاب موشکی در چین و ژاپن» تقدیر و تعریف کرده است! آیا در صورت بروز هر جنگی، کشور جزیره‌ای و پیر ژاپن می‌تواند از خود در برابر ارتش ویرانگر چین محافظت کند و آیا امریکا می‌تواند در روز مبادا به‌صورت همزمان از همه کشورهایی که آن‌ها را درگیر استراتژی توسعه‌طلبانه خود برای دهه‌های آینده کرده، دفاع کند؟.