کریم جعفری:
نگارنده این چند خط، سواد و اطلاع چندانی از علم هواشناسی ندارد اما به دلیل آنکه روستازاده است و کشاورزی بخشی از زندگی‌اش را تشکیل داده و برای دو قطره باران همیشه چشمش به آسمان بوده، آنچه از یادگارهای تاریخ شفاهی منطقه بوده را به وسع خود یاد گرفته است. آنچه هم در این نوشته می‌آید، صرفا نقلی از این داشته‌ها و پیوند آن با علم روز هواشناسی است.
از هفته گذشته که از روی تلفن همراه وضعیت آب و هوا را بررسی می‌کردم، متوجه چند روز بارش پیاپی در استان بوشهر و دیگر مناطق جنوبی کشور شدم. اینکه این بارش‌ها به چه شکل است، برایم اندکی عجیب بود، خیلی سال است که «باران هفته‌ریز» نداشته‌ایم و اگر هم بوده، رگباری گذرا که تن تفتید دشت‌های استان را فقط نوازشی کرده است. معمولا آنچه سراغ آسمان ایران می‌آید، ابرهایی است که از دریای مدیترانه برخواسته و در مسیر خود رطوبت چندانی کسب نمی‌کنند و کمتر هم به سراغ استان‌های جنوب‌غربی و جنوبی کشور ما می‌آیند.
با این حال، یک سامانه بارشی کم فشار در کره‌زمین وجود دارد که بیشترین سهم را در بارش‌های مناطق جنوبی، جنوب غربی، مرکزی و شرقی کشور ما دارد و کسی هم کمتر نام آن را شنیده است. این سامانه به آن دلیل که از روی سودان به سمت مرزهای ایران می‌آید، به «کم‌فشار سودانی» مشهور است. در تعریف و توضیح این سامانه آمده است:
«منطقه سودان در قاره آفریقا به علت مجاورت با منطقه حاره، به‌طور نسبی دارای موقعیت کم فشار است. در فصل‌های سرد سال با نفوذ زبانه پرفشار به نواحی شمالی سودان و ریزش هوای سرد در آن منطقه، کم‌فشار مستقر در سودان تقویت شده و از دریای سرخ رطوبت جذب می‌نماید. در واقع این سیستم در ابتدا فعال نمی‌باشد و فاقد جبهه است اما به تدریج که بر روی دریای سرخ کشیده می‌شود با توده‌های هوای آن منطقه برخورد کرده و فعال می‌شود که عموماً پس از شکل‌گیری یا از طریق خوزستان وارد کشور می‌شود و یا پس از عبور از روی عربستان و کویت و توقف کوتاه بر روی خلیج‌فارس و کسب رطوبت کافی، استان‌های جنوبی کشور را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد و پس از آن به طرف شرق و جنوب شرق کشیده می‌شود. بارندگی از سیستم‌های کم فشار سودانی معمولاً از ابرهای جوششی بوده و به این علت اغلب پس از بارندگی‌های رگباری از سیستم‌های کم فشار سودانی، سیلاب‌های مخربی در استان‌های جنوبی کشور جریان می‌یابد. بارندگی از سیستم‌های کم فشار سودانی به‌صورت آبگین می‌باشد که طبعاً در برخورد با ارتفاعات ممکن است در فصل سرد نوع ریزش آن به صورت برف باشد.»
با این توضیح کوتاه، باید گفت که وقتی سیستم‌های سودانی سراغ کشور ما می‌آیند، به دلیل زمان توقف روی خلیج‌فارس و مناسب بودن باد، بیشترین میزان ریزش باران وجود دارد. ریزش‌های رگباری این کم‌فشار به‌ویژه در شهرهای برازجان و گناوه می‌تواند خطرآفرین باشد، هر چند روستاهای دشتستان به‌صورت عمده شامل این خطر هستند و باید فکری برای این مساله کرد، اما همین ریزش‌ها در صورت تمرین آبخوان‌داری و وجود زیرساخت‌های این حوزه می‌تواند برای تقویت آب‌های زیرزمینی، لبریز کردن سدها و همچنین لایروبی سدها و تالاب‌هایی مانند حله به دلیل فشار بالای آب مورد بهره‌برداری کرد.
