کریم جعفری:
اجتماع بشری این روزها اگر نگاهی به پشت سر خودش کند تغییرات بسیاری کرده و شاید هم فرهنگ‌ها در طول یک قرن گذشته چنان زیر و رو شده‌اند که در برخی مواقع تنها با مراجعه به کتابهای مرجع می‌توان فهمید که دچار چه دگردیسی بزرگی شده‌ایم.
باوجود این تغییرات و جابجایی‌ها، اما یک مساله در همه فرهنگ‌ها اصل است و هنوز هم تغییر نکرده، که آن هم فرهنگ ایثار، جانبازی، جانفشانی و شهادت در راه وطن است. به عبارت دیگر، باوجود همه تغییرات در حوزه اجتماع هنوز فرهنگ وطن‌دوستی به‌عنوان برترین حس مشترک میان مردم یک اجتماع ازبین نرفته و شاید تقویت هم شده است. نگاهی به تاریخ بشری بیانگر آن است که خانواده‌هایی که فرزندان بیشتری در ارتش کشورشان داشتند، ارج و قرب بیشتری داشتند. این مساله در تاریخ ایران نیز متکرر بوده است. به دست گرفتن شمشیر و برای جنگیدن برای کشور، از اقدمات مقدسی بود که تکرار آن در جامعه ایرانی در لباس پهلوانی و جانبازی میسور می‌شد.
در گذر از تاریخ کهن به سمت تاریخ مکتوب و نوشتاری، ایران یکی از قدرتمندترین ارتش‌های جهان را داشته و در طول دوره‌های مختلف تا ورود اعراب تازه‌مسلمان به ایران، صدها جنگ با متجاوزان صورت داده و برای دفاع از تمامیت ارضی خود و سرکوب دشمن خطرناک‌ترین و بزرگ‌ترین سفر جنگی جهان آن دوره را هم تدارک دیده است. در طول این قرن‌ها و جنگ‌ها میلیون‌ها ایرانی برای دفاع از خاک کشور جان خود را از دست دادند، در نبردهای بزرگ کمتر خانواده‌ای را می‌شد پیدا کرد که یک شهید نداشته باشد.
بر اساس شواهد تاریخی، رسیدگی به خانواده شهدا یکی از اصلی‌ترین وظایف نهاد حاکمیت بود. هر چند که تعداد فرزندان زیاد بود، اما کسانی که فرزندی را در راه دفاع از کشور از دست داده بودند، اگر پولی یا کمکی نمی‌گرفتند اما از پرداخت مالیات معاف بودند یا آنکه می‌توانستند بر روی زمین‌های دولتی کار کرده و ماحصل را برای خود بردارند. این شیوه باعث شده بود تا همیشه ارتش ایران که به دلیل ساختار جغرافیایی از جمعیت کمی برخوردار بود، از نیروی قابل توجهی برخوردار باشد.
گرامی‌داشت کشته‌های جنگ پس از اسلام هم در فرهنگ ایرانی ادامه پیدا کرد. این‌بار علاوه بر مساله وطن‌دوستی، فرهنگ دفاع از هویت دینی هم مطرح بود. در طول قرون اولیه، مساله نبرد با کافران باعث می‌شد تا جوانان مسلمان در قالب غازی راهی مناطق مرزی شده و مدام با کافران که عموما مسیحی‌ها، بودایی‌ها، یهودیان در شمال دریای مازندران و یا هندوها بودند، درگیر نبرد شوند. مساله شهادت که در قرآن تاکید بسیار بر آن شده بود باعث می‌شد تا نیروهای مسلمان انگیزه بیشتری برای نبرد داشته باشند.
این رویکرد در جامعه ایرانی تا زمان حاضر ادامه یافته است. متاسفانه برخی‌ها در جامعه امروزی ایران می‌خواهند اصل شهادت را تنها به نظام امروزی کشور خلاصه کنند، مساله‌ای که به‌نظر می‌رسد جفا به تاریخ و خون پدران‌مان به‌شمار می‌رود. برای آنکه ایران در این مرزهای کوچک‌شده امروز به دست ما برسد، ده‌ها میلیون ایرانی جان داده‌اند، نمی‌شود به جانبازی ارتش ایران در برابر روس‌ها در نبردهای قفقاز بی‌توجه بود، نمی‌شود به نبردهای جنوبی‌ها با انگلیسی‌ها توجهی نکرد، حتی در رژیم پهلوی ما صدها شهید برای حفظ ایران دادیم که متاسفانه در کتابهای درسی به‌جای شهید، از آنها با عنوان «کشته» یاد می‌شود.
با این حال امروز به‌عنوان روز شهید را گرامی می‌داریم، روزی برای پاسداشت مقام شامخ شهدا. این روز را تنها به شهدای جنگ تحمیلی مختص نکنیم، امروز ما در جبهه‌های مختلف کسانی داریم که برای امنیت و آرامش ایران در حال جانبازی هستند، مدافعان حرم بخشی از آنها را تشکیل می‌دهند، شهدای آتش‌نشان شاید گوشه‌ای دیگر باشند. یادمان باشد که دایره شهید گسترده است، باید دید دل در این مورد چه می‌گوید. نام و یاد همه کسانی که برای عزت و شرف ایران بزرگ جان دادند، پاینده باد.
