الهام بهروزی

نیروگاه اتمی بوشهر؛ صنعتی با آوازه جهانی است که به‌عنوان نخستین نیروگاه هسته‌ای تولید انرژی در غرب آسیا شناخته می‌شود. این نیروگاه با توجه به نقشی که در تولید انرژی هسته‌ای دارد همواره یکی از نقاط حساس و استراتژیک کشور است و امروزه با تولید 1000 مگاوات برق، نقش موثری را در تامین این انرژی در کشور ایفا می‌کند.

طرفیت تولید برق نیروگاه اتمی بوشهر البته در آینده نزدیک با فعال شدن واحد 2 و 3 افزایش خواهد یافت و میزان تولید آن به بیش از 3000 مگاوات خواهد رسید. این نیروگاه در حال حاضر حدود دو درصد از برق کشور را؛ یعنی برق استان‌های بوشهر و شیراز را تولید می‌کند.

رئیس نیروگاه اتمی و مدیرعامل شرکت بهره‌برداری این نیروگاه روز گذشته در جمع اهالی رسانه در خصوص میزان تولید کل واحد یکم نیروگاه اتمی از زمان راه‌اندازی تا کنون گفت: واحد یکم نیروگاه اتمی بوشهر در مجموع در سال‌های راه‌اندازی از سال 1390 و بهره‌برداری تجاری از مهرماه 1392 تا پایان اسفند 1401، به میزان 58 هزار و 10 میلیون کیلووات ساعت برق تولید کردخ که میزان 52 هزار و 834 میلیون کیلو وات ساعت آن را تحویل شبکه برق سراسری داده است.

رضا بنازاده در ادامه با بیان اینکه واحد یکم نیروگاه اتمی بوشهر در سال 1401، از آغاز فروردین تا پایان اسفند، حدود 5 هزار و 906 میلیون کیلووات ساعت برق تولید کرد، افزود: از این میزان تولیدی، 5 هزار و 394 میلیون کیلووات برق به شبکه برق سراسری تحویل داد. طبق آمارها، سهم تولید برق هسته‌ای در کشور در سال 1401، 1/1 بوده است.

وی سپس به شرح فرایند عملیاتی این نیروگاه پرداخت و در این باره گفت: فرایند تولید انرژی الکتریکی در نیروگاه هسته‌ای را می‌توان به طور ساده به سه مرحله مجزا تقسیم کرد که در سه مدار مستقل شامل مدار اول، مدار دوم و مدار خنک‌کننده انجام می‌شود. در مدار اول، شکافت اورانیوم غنی‌شده در راکتور منبع تولید انرژی به‌صورت گرمایی است. این انرژی گرمایی از طریق آب مدار اول که در یک مسیر بسته (چهار حلقه) جریان دارد، به مولدهای بخار منتقل می‌شود. مولد بخار یک مبدل حرارتی است که آب مدار اول دورن لوله‌های U شکل فولادی آن جریان دارد و آب مدار دوم در یک سیکل کاملا مجزا با گردش در اطراف این لوله‌ها ضمن برداشت حرارت به بخار تبدیل می‌شود. آب مدار اول پس از خروج از مولد بخار از سوی پمپ مدار اول برای برداشت مجدد گرما به راکتور بازگردانده می‌شد.

بنازاده در ادامه همچنین فعالیت مدار دوم و مدار خنک‌کننده را تشریح و سپس به نقش راکتور در نیروگاه اتمی اشاره و تصریح کرد: نقش اصلی راکتور در نیروگاه هسته‌ای تولید انرژی گرماسس است. فرایندی که در این راکتور سبب تولید گرما می‌شود. شکافت هسته‌ای نام دارد. شکافت فرایندی است که طی آن یک هسته اتم سنگین به دو یا چند هسته کوچک‌تر تبدیل می‌شود و ضمن این عمل، مقداری انرژی به صورت گرما و تابش ساطع می‌شود.

به گفته وی، در نیروگاه اتمی بوشهر که از نوع آب سبک تحت فشار است، فرایند شکافت غالبا از طریق نوترون‌های حرارتی انجام می‌شود، هسته اورانیوم 235 پس از جذب نوترون ناپایدار شده؛ به دو یا چند جز به نام شکافپاره تقسیم می‌شود. علاوه بر شکافپاره‌ها، دو سه نوترون به‌علاوه مقداری انرژی و ذرات آلفا، بتا و تابش گاما نیز در هر شکافت به دست می‌آید. به این طریق، یک عمل شکافت می‌تواند منجر به شکافت‌های دیگری شود که آن‌ها هم به نوبه خود شکافت‌های دیگری را به‌دنبال خواهند داشت. به این واکنش که به‌صورت تسلسلی شکل ادامه پیدا می‌کند، واکنش شکافت زنجیره‌ای می‌گویند.

بنازاده در بخش بعدی توضیحات خود، انرژی هسته‌ای را یک انرژی پاک معرفی کرد و افزود: امروزه از انرژی هسته‌ای به‌عنوان یکی از رهیافت‌های زیست محیطی برای مقابله با افزایش دمای زمین و کاهش آلودگی محیط زیست یاد می‌شود. در حال حاضر، نیروگاه‌های هسته‌ای جهان با ظرفیت نصب شده فعلی توانسته‌اند سالانه از انتشار 8 درصد گازهای گلخانه‌ای در فضا جلوگیری کنند.

وی سپس به اهمیت ایمنی نیروگاه‌های اتمی اشاره و تصریح کرد: در حال حاضر، در سراسر دنیا ایمنی نیروگاه‌های هسته‌ای بر پایه «دفاع در عمق» بنا نهاده می‌شود. چنین دیدگاهی طراحان را بر آن داشته تا سلسله‌ای از حایل‌های فیزیکی را به‌صورت پشت سر هم در مسیر انتشار مواد رادیو اکتیو به محیط مدنظر قرار دهند. وجود چند لایه فیزیکی از آثار سوء مواد رادیواکتیو به پرسنل بهره‌بردار، محیط پیرامون نیروگاه و مردمی که در اطراف نیروگاه زندگیی می‌کنند، جلوگیری می‌کند. این حایل‌ها به ترتیب عبارتند از: شبکه سرامیکی قرص‌های سوخت، غلاف میله‌های سوخت، تجهیزات مدار اول، کره فولادی و در نهایت کره بتنی. اینجا باید اشاره کنم که بیش از 98 درصد محصولات شکافت (مواد رادیواکتیو) در داخل شبکه سرامیکی قرص‌های سوخت محبوس می‌شوند.

بنازاده با تاکید بر اینکه نیروگاه اتمی بوشهر از راکتور آب تحت فشار نوع 1000 VVER مدل V-446 تشکیل شده که از نظر ساختاری و اساس کار، کاملا با نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل متفاوت بوده و متناظر با نیروگاه‌های هسته‌ای غربی با راکتور PWR است که دارای ایمنی ذاتی هستند. بدین معنا که با افزایش قدرت نوترونی راکتور، دمای آب در آن افزایش یافته است که این نیز به نوبه خود باعث کاهش قدرت نوترونی و مهار واکنش زنجیره‌ای شکافت پایا در قلب راکتور می‌شود. علاوه بر آن، وجود کره فولادی و بتنی در زمان بروز حادثه از خروج مواد رادیواکتیو ممانعت خواهد کرد که این مورد در نیروگاه چرنوبیل وجود نداشت!

رئیس نیروگاه اتمی بوشهر سپس نیروگاه اتمی بوشهر را نماد تکنولوژی کشور دانست و افزود: امروز به اندازه‌ای که نام نیروگاه اتمی بوشهر در جهان مطرح است، خبری از نام دیگر نیروگاه‌های هسته‌ای جهان نیست. این نیروگاه در کشور منحصربه‌فرد است و ما در تلاش هستم تا با توسعه فعالیت‌های آن پرتوان‌تر در خدمت‌دهی به مردم ظاهر شویم.

بنازاده با تاکید بر اینکه نیروگاه اتمی نه تنها در وظیفه سازمانی خود، بلکه در راستای مسوولیت‌های اجتماعی گام‌های استواری را در ایجاد زیرساخت‌های آموزشی و درمانی در محیط پیرامونی خود برداشته است، تصریح کرد: کلیه این خدمات به طور برابر برای کارکنان نیروگاه و اهالی دو روستای هلیله و بندرگاه که در جوار آن قرار دارد، عرضه و ارائه می‌شود.

رئیس نیروگاه اتمی و مدیرعامل شرکت بهره‌برداری نیروگاه اتمی بوشهر سپس از حمایت از طرح‌های پژوهشی شاخص در حوزه انرژی هسته‌ای خبر داد و در این باره بیان کرد: واحد پژوهش نیروگاه با امضای تفاهمنامه با دانشگاه خلیج فارس و دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر از پایان‌نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی در حوزه انرژی هسته‌ای که به همت پژوهشگران جوان که دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد و دکتری هستند، با پرداخت بخشی از هزینه فعالیت‌های پژوهشی، این پژوهشگران را حمایت می‌کند. همچنین طبق این تفاهمنامه، واحد پژوهش نیروگاه اتمی بوشهر با همکاری دانشگاه‌های مذکور همایش‌ها، تورها و جشنواره‌های متعددی را به‌منظور ارتقای سطح دانش دانشجویان در حوزه انرژی هسته‌ای تاکنون برگزار کرده‌است.

بنازاده در پایان ضمن اینکه از راه‌اندازی آب‌شیرین‌کن نیروگاه اتمی با ظرفیت 7000 متر مکعب در آینده نزدیک خبر داد، به واحدهای 2 و 3 نیروگاه که در حال احداث است، اشاره کرد و گفت: با راه‌اندازی این دو واحد، 3000 هزار و 100 مگاوات برق به شبکه سراسری تزریق خواهد شد. در حال حاضر از هر چهار لامپی که در دو استان بوشهر و فارس روشن می‌شود، یک لامپ با برق تولید نیروگاه اتمی بوشهر روشن شده است.