داود علیزاده

سلامت اجتماعی، شاخص‌های سلامتی در یک جامعه را شامل می‌شود که در یک منطقه جغرافیایی سکونت دارند. در سلامت اجتماعی عوامل اجتماعی مؤثرند و ابعاد اجتماعی نیز بیشتر از ابعاد فردی موردتوجه قرار می‌گیرد. آمارهایی که به‌طور روزمره از نرخ طلاق، بیکاری، فساد، بیمه و سایر آسیب‌ها یا رشدهای اجتماع می‌خوانیم همگی به‌نوعی اطلاعاتی از سلامت جامعه به ما می‌دهند. با این ترتیب این پرسش پیش می‌آید که وضعیت سلامت اجتماعی استان بوشهر در حال حاضر در چه سطحی است و شاخص‌های مهم آن با میانگین‌های کشوری در چه تقابلی قرارگرفته است.

در همین زمینه یک متخصص سلامت اجتماعی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر وضعیت سلامت اجتماعی استان بوشهر را با توجه به اطلس آسیب‌های اجتماعی تشریح کرد.

دکتر عیسی صفوی در گفت‌وگو با بامداد جنوب گفت: برای آنکه سلامت اجتماعی استان را رصد کنیم باید ابزاری برای سنجش داشته باشیم. خوشبختانه قانون‌گذار در این زمینه شاخصه‌های لازم را در نظر گرفته است.

وی با اشاره به برخی آسیب‌های اجتماعی تصریح کرد: مثلا در حوزه امنیت جرم‌ها را به سه دسته تقسیم کرده است که شامل جرم‌های بزرگ متوسط و کوچک است. مثل آدم‌ربایی و تجاوز به عنف؛ سرقت مسلحانه؛ قتل جرم‌های بزرگ است. سرقت‌های خرد و یا تنش‌های فردی ازجمله جرم‌های کوچک است. یا مثلا در مورد زندان‌ها متوسط سن زندانیان تعداد؛ زندانیان به تعداد جمعیت شاخص مهم است. یا در حوزه آموزش‌وپرورش تعداد کودکان دزد یا مدرسه نرفته یا فقر مطلق و چندین شاخص دیگر می‌توان اشاره کرد.

به گفته عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر خوشبختانه در تمام حوزه‌ها سندهای ملی و استانی در حوزه آسیب‌های اجتماعی وجود دارد. استان ما هم در این زمینه دارای اسناد کافی است که ازجمله آن‌ها می‌توان به سند ارتقاء وضعیت زنان؛ نقشه راه فرهنگی استان؛ سند آسیب‌های اجتماعی در آموزش‌وپرورش و سایر صنعت اشاره کرد.

وی بابیان اینکه بر اساس سندهای موجود در استان می‌توان یک نیم‌رخ جامع آسیب‌های اجتماعی استان داشت. افزود: به‌واقع برای هرگونه مداخله اجتماعی جهت ترمیم آسیب‌های اجتماعی باید یک بانک اطلاعاتی جامع وجود داشته باشد. چنین بانکی در حال حاضر به شکل «نسبی» در استان موجود است. اینکه به شکل نسبی فشار می‌شود به‌واسطه چندگانه بودن آمار در برخی از زمینه‌ها است.

این متخصص سلامت اجتماعی با هشدار نسبت به وضعیت آسیب‌های دانش‌آموزی تصریح کرد: همچنین در حوزه آسیب‌های دانش‌آموزی استان از شرایط تهدید برخوردار نیست. مطابق شاخص‌های آموزش‌وپرورش دانش آموزان نباید در تیررس بی‌سرپرستی؛ بعد سرپرستی؛ کودک‌آزاری؛ اقدام به خودکشی؛ بزه و طلاق والدین قرار گیرند. بیشترین تعداد برای دانش آموزان طلاق والدین است که در این زمینه استان در معرض تهدید است.

صفوی با اشاره به اطلس آسیب‌های اجتماعی استان گفت: بر اساس اطلس آسیب‌های اجتماعی استان وضعیت شهرستان‌های دهگانه در معرض تهدید جدی و بحرانی نیست. مطابق شاخص‌های پنجگانه آسیب‌های اجتماعی و مورد نظر رهبری باید گفت طلاق مهم‌ترین آسیب کلاسیک استان بوشهر است.

به گفته وی شاخص طلاق بنابه مطالعات گوناگون در استان از نسبت چهار به یک به نسبت سه‌به‌یک رسیده است. این عدد در مقایسه با شاخص‌های کشوری به نسبت شیب «تندتری» دارد که خوشبختانه در همه شهرستان‌های استان به یک‌شکل نیست. در این راستا مداخله ضروری به نظر می‌رسد و باید اقدامات لازم انجام شود. اولویت هم با شهرستان‌های با شیب تندتر است. در این مرحله باید با همکاری‌های بین سازمانی و مداخلات موثر و مفید اقدامات لازم انجام شود. همچنین اصلاح قوانین هم صورت گیرد. در این زمینه می‌توان اقدامات ملی انجام داد.

این متخصص سلامت اجتماعی با بیان اینکه در حال حاضر در سایر شاخصه‌های آسیب اجتماعی استان وضعیت بهتری دارد. تصریح کرد: در حوزه حاشیه‌نشینی و مناطق «بحران‌خیز» شرایط خوب تا متوسط است. غیر از شهرستان بوشهر سایر شهرستان‌ها از تهدید حاشیه‌نشینی رنج می‌برند. البته باید گفت حاشیه‌نشینی یک پدیده طبیعی کلان‌شهرها است. به‌واقع باید حاشیه‌نشینی را مدیریت کرد و اگر مدیریت خوب‌صورت گیرد پیامدهای حاشیه‌نشینی به کمترین میزان ممکن می‌رسد.

به گفته وی از جمله پیامدهای حاشیه‌نشینی افزایش جرم و جنایت است که در حال حاضر چنین وضعی را در استان و خاص شهرستان بوشهر شاهد نیستیم و این نشان از آن دارد که حاشیه‌نشینی به شکل «نسبی» مدیریت‌شده است. در حوزه بهداشت و درمان هم دانشگاه علوم پزشکی در مناطق حاشیه‌نشین مداخله موثری داشته است. در این راستا می‌طلبد بهزیستی؛ کمیته امداد امام خمینی؛ آموزش‌وپرورش هم مداخلات موثری در حوزه حاشیه‌نشینی داشته باشند.

این متخصص سلامت اجتماعی با بیان اینکه استان دارای کمترین مناطق بحران‌خیز است. تصریح کرد: مطابق گزارش‌های واصله از جنوب استان و حوزه کارگری پارس جنوبی؛ شاهد درصدی غیرمتعارف از مصرف مواد مخدر هستیم. خوشبختانه سایر موارد تهدیدی در این زمینه را در آن منطقه شاهد نیستیم. دومین اولویت آسیب‌های بعد از طلاق است که باید این حوزه موردتوجه قرار گیرد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر با اشاره به وضعیت اعتیاد در استان بوشهر گفت: خوشبختانه در حوزه اعتیاد ما با ضریب 92/1 درصد نسبت به ضریب 14/5 کشوری وضعیت بهتری داریم. یا در زمینه جرم‌های سخت و تهاجمی استان در وضعیت خوبی قرار دارد.

به گفته صفوی تجمیع اسناد سازمان‌های مختلف در ارتباط با آسیب‌های اجتماعی استان نشان می‌دهد که به‌تناسب منابع موجود و توانایی‌های سازمانی باید اولویت‌ها را تعیین نمود و به‌تناسب بین اولویت‌ها مداخله کرد.

وی با اشاره به انواع آسیب‌ها خاطرنشان کرد: آسیب‌ها هم در دو شکل کلاسیک (طلاق...اعتیاد...سرقت...) و نوظهور خود را نشان می‌دهند.

این متخصص سلامت اجتماعی با بیان اینکه در زمینه نوظهور باید به عرفان‌های جدید و بیماری‌های مقاربتی اشاره کرد. افزود: ازجمله آسیب‌های نوظهور در استان می‌توان به بیماری‌های مقاربتی ناشی از ارتباطات آزاد اشاره کرد. با توجه به سبک زندگی جدید نوع ارتباطات بین دختران و پسران و یا زنان و مردان متأسفانه وجود یک نفر به‌عنوان ناقل بیماری‌های ویروسی مانند هرپس؛ می‌تواند منجر به انتقال این ویروس شود. باید گفت در حال حاضر وجود چنین ارتباط‌هایی باعث شده است که میزان زگیل‌های تناسلی در مردان و آسیب‌های رحمی در زنان بیشتر شود. یک مرد بدون داشتن زگیل تناسلی و وجود ویروس در خود می‌تواند منجر به انتقال ویروس به یک زن شود. همین‌طور زنان ناقل می‌توانند بیماری را به مردان منتقل دهند. ازجمله مواردی که باید آگاهی‌های لازم داده شود در این راستا است.

به گفته وی مطالعات انجام‌شده در استان نشان از آن دارد که تعداد موارد ناقل‌های چنین ویروسی در حال افزایش است. مهم‌ترین اقدام مداخله‌ای در این زمینه تابوشکنی و اطلاع‌رسانی به جوانان است.

این متخصص سلامت اجتماعی در خصوص وضعیت نسبی سلامت اجتماعی در جزیره‌های استان گفت: با توجه به داده‌های جزیره‌های موجود در برخی از حوزه‌ها استان بوشهر در تیررس آسیب اجتماعی قرار دارد.

به گفته وی مطابق شاخص معاونت پیشگیری قوه قضاییه مهم‌ترین جرم‌های موجود در استان سرقت خرد؛ درگیری فردی؛ تصادف؛ توهین؛ کلاه‌برداری؛ مال نامشروع؛ تهمت و افترا است. همچنین در زمینه همسر آزاری و دختران فراری شاهد بهبود وضعیت استان بوده‌ایم.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در پایان تاکید کرد: که نوع مداخلات باید در پیامدها باشد با توجه به شرایط موجود. کاملاً طبیعی و بدیهی است که فقر؛ بیکاری و عوامل زمینه‌ای باعث این پیامدها می‌شوند؛ اما در حال حاضر که امکان مداخله در آن عوامل ساختاری و زمینه‌ای وجود ندارد باید در پیامدها مداخله کرد. با این نوع مداخله می‌توان شیب رشد را کم کرد و طبیعی است که انتظاری بیشتر نمی‌رود.