بامداد جنوب: پتروشیمی خارک با دریافت مستقیم گاز‌های ترش، قرارگیری در میان میادین نفتی و خلیج فارس در بهترین شرایط برای صادرات محصول قرار دارد. موضوع فعالیت اصلی شرکت پتروشیمی خارک، تولید محصولات متانول، بوتان، پروپان، پنتان و گوگرد است. پتروشیمی خارک در ابتدا به منظور بازیافت پروپان، بوتان، نفتا و گوگرد از گاز‌های استحصالی چاه‌های حوزه نفتی فلات قاره ایران در سال ۱۳۴۸ با ظرفیت اسمی 000/430 تن به بهره‌برداری رسید. علاوه بر این طرح احداث واحد متانول خارک به منظور جلوگیری از سوختن گاز‌های سبک تولید شده در فرآیند مجتمع و تبدیل آن به فرآورده‌های با ارزش افزوده بالاتر در سال ۱۳۷۸ با ظرفیت اسمی 000/660 تن به بهره‌برداری رسید.

شرکت پتروشیمی خارک، ساخت طرح متانول دو را نیز با ظرفیت 4/1 میلیون تن در سال، آغاز کرده است که با بهره‌برداری از آن تولید متانول شرکت می‌تواند تا ۲۰۰ درصد افزایش یابد. همچنین با دریافت تتمه گاز سکوی فروزان علاوه بر راه‌اندازی کارخانه متانول ۲، تولیدات LPG نیز افزایش قابل توجهی خواهد داشت.

به گزارش ایپنا، تقریبا ۶۰ درصد مصرف متانول در حوزه تولید مواد شیمیایی و ۴۰ درصد باقیمانده برای سوخت استفاده می‌شود. نکته مهم در تولید متانول در مناطق مختلف دنیا، نوع خوراک مورد استفاده در تولید لاین محصول است. در خاورمیانه کل متانول تولیدی از گاز طبیعی به‌دست می‌آید در حالی که کشور‌های آسیای شمال شرقی از جمله چین اغلب متانول تولیدی خود را از زغال‌سنگ تولید می‌کنند.

تفاوت در نوع خوراک استفاده‌شده به منظور تولید متانول در مناطق مختلف دنیا سبب شده است که مزیت رقابتی، با مناطق دارای گاز طبیعی باشد. همین موضوع سبب شده است که شکاف زیادی بین ظرفیت تولید متانول با تولید واقعی آن در دنیا وجود داشته باشد. در نتیجه استفاده از گاز طبیعی پتروشیمی خارک برای تولید متانول یک نکته مثبت است.

طبق آمار سال ۲۰۲۱، ظرفیت اسمی تولید متانول جهان بالغ بر ۱۶۰ میلیون تن، و مصرف جهانی متانول بالغ بر ۱۰۶ میلیون تن و تجارت جهانی آن حدود 5/30 میلیون تن است. ظرفیت تولید متانول ایران ۱۲ میلیون تن است که 4/7 درصد از کل ظرفیت اسمی و 3/11 درصد از کل تولید و 3/39 درصد از تجارت متانول جهان را پوشش می‌دهد.

عبدالحسین بیات، رئیس هیات‌رئیسه صندوق‌های بازنشستگی صنعت نفت، تیرماه ۱۴۰۱ با اشاره به تکمیل پروژه مخازن ۶۰ هزار تنی متانول دوم پتروشیمی خارک، گفت: تجربه‌های کارشناسی و مدیریتی به‌دست‌آمده در پتروشیمی خارک به دیگر نقاط کشور نیز منتقل شده، از این‌رو این پتروشیمی، اثرگذاری تاریخی در صنعت پتروشیمی داشته است.

بهمن بهزادی، مدیرعامل شرکت پتروشیمی خارک نیز تیرماه امسال اعلام کرد که خوراک طرح متانول ۲ پتروشیمی خارک کامل مهیاست و مجوز و قرارداد تامین خوراک از IGAT۶ نیز در اختیار است و بر این اساس تا کنون حدود ۲۰۰ میلیون دلار در این طرح هزینه شده است.

وی تصریح کرد: اما نظر به سوزاندن میلیون‌ها مترمکعب گاز ارزشمند در میدان مشترک فروزان با عربستان از طریق مشعل‌ها و سوختن سالانه میلیون‌ها دلار سرمایه کشور، به‌دنبال تبدیل این گاز فلر به‌عنوان خوراک طرح متانول دوم پتروشیمی خارک به محصول هستیم.

بهزادی درباره پیشرفت فرآیندی کار افزود: بخش‌های جانبی از جمله نیروگاه، آب‌سازی، اسکله و جاده‌ها، استحصال زمین و آماده‌سازی انجام و بعضی از تجهیزات مهم شامل کمپرسور‌های طرح خریداری و در انبار‌های مجتمع پتروشیمی خارک قرار دارند؛ بنابراین به امید خدا در افق ۱۴۰۴ که از سوی رئیس هیات‌رئیسه صندوق‌های بازنشستگی ترسیم شده، شاهد بهره‌برداری از طرح خواهیم بود.

وی گفت: خارک بهترین مکان جغرافیایی ایران و اقتصادی‌ترین محل از کشور برای احداث واحد متانول است، چون احداث صنایع انرژی‌بر خارج از سواحل خلیج فارس و دریای عمان ضمن آنکه صرفه اقتصادی ندارد مخرب محیط زیست نیز است.

تولید متانول با استفاده از زغال‌سنگ، هزینه تولید را بسیار بالا برده و علاوه بر آن آلودگی زیادی نیز ایجاد می‌کند و در نتیجه محدودیت‌هایی را برای تولید ایجاد می‌کند.

امروزه از گاز طبیعی به‌دلیل ارزان و در دسترس‌بودن برای تولید گاز سنتز و به‌دنبال آن تولید متانول استفاده می‌شود، اما استفاده از زغال‌سنگ نیز روز به‌روز در حال افزایش است.

حدود ۶۰ درصد از متانول تولیدی در جهان از گاز طبیعی و ۳۰ درصد از زغال‌سنگ به‌وجود می‌آید. در ایران، ارزان بودن گاز طبیعی سبب تبدیل این محصول به مهم‌ترین خوراک متانول‌سازان شده است، اما به‌طور کلی تفاوت قیمت و امکان دسترسی به هرکدام از این دو خوراک، قیمت تمام‌شده متانول تولید‌شده را مورد تاثیر قرار می‌دهد.

از جمله کاربرد‌های متانول در صنعت می‌توان به اختلاط با بنزین جهت کاهش آلایندگی آن، تولید حلال، تولید رنگ، تولید ضد یخ و صنعت پلاستیک نام برد.

یک نکته قابل توجه در مورد متانول این است که اگرچه از سوخت فسیلی تولید می‌شود، اما خروجی این محصول پس از سوختن چیزی شبیه به بخار آب و یک محصول پاک است؛ از این‌رو با توجه به حرکت دنیا به سمت سوخت‌های پاک، این صنعت می‌تواند توجه بیشتری را در سال‌های آینده به خود جلب کند.

کاربرد متانول به‌عنوان مواد افزودنی در سوخت در حال حاضر حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد تقاضا است. استفاده از متانول به‌عنوان مواد افزودنی سوخت به‌دلیل کاهش آلودگی هوا و بهبود عملکرد احتراق سایر سوخت‌ها بوده که این دو عملکرد در طی سال‌های آینده از اهمیت زیادی برخوردار است.

یکی دیگر از مصارف متانول، تولید متیل ترسیو بوتیل اتر (MTBE) است. این ماده به بنزین بدون سرب افزوده می‌شود تا عدد اکتان آن را بالا ببرد. همچنین از طریق فرایند تبدیل متانول به بنزین (MTG) می‌توان بنزین با عدد اکتان بالا تولید کرد. عدد اکتان بالای متانول به این معنا است که قبل از احتراق می‌تواند به‌شدت فشرده شود؛ بنابراین در حین احتراق، انرژی بیشتری تولید کند.

استفاده متانول به‌عنوان خوراک در تولید محصولات شیمیایی، متانول به الفین (MTO) و متانول به آروماتیک‌ها (MTA) کاربرد مهم دیگر این محصول است. MTA در فاز مطالعه می‌باشد، اما MTO به‌صورت تجاری در چین استفاده می‌شود.

از کاربرد‌های متانول تولید فرمالدئید برای تهیه MDF و Plywood، رزین، رنگ، چسب و مواد منفجره، تولید رزین ملامین برای تهیه انواع ظروف، کلید و پریز و انواع چسب‌های صنعتی، تولید اسید استیک به منظور تولید VAM و استات سلولز در صنایع نساجی، تولید اتیلن، پلی اتیلن و پروپیلن به‌عنوان ماده اولیه صنایع پتروشیمی، تولید دی متیل ترفتالیک و تولید متیل هالید است.

همچنین از دیگر کاربرد‌های متانول، تولید متیل آمین تولید متیل متاکریلات: کاربرد در صنایع نساجی و پلاستیک، به‌عنوان حلال جهت مصارف پاک‌کنندگی و رنگ و غیره، به‌عنوان ضد یخ و حلال و سوخت (سوخت کامل، ترکیب با بنزین و سوخت خانگی) است.

بر اساس این گزارش، پتروشیمی خارک با اتکا به نیم‌قرن تجربه در صنعت پتروشیمی، محصولات با کیفیت، موقعیت ویژه جغرافیایی و جذابیت برای سرمایه‌گذاری، قصد دارد با گسترش حیطه تولیدی، عملیاتی مرحله‌ای فعالیت‌ها و افزایش سهم بازار محصولات، ضمن حضور مستمر در زنجیره ارزش افزای مشتریان، پاسخگوی متوازن انتظارات ذینفعان باشد.

خوراک مجتمع پتروشیمی خارک از منابع زیر دریافت می‌شود، گاز‌های همراه نفت دریافتی از واحد‌های عملیاتی بهره‌برداری نفت فلات قاره شامل ابوذر، فروزان، درود ۱، ۲، ۳ و گاز‌های دریافتی از سکو‌ها شامل ابوذر، فروزان.

ظرفیت خوراک دریافتی مجتمع پتروشیمی بالغ بر ۱۵۰MMSCFD برابر با ۱۵۰ میلیون فوت‌مکعب استاندارد در روز است که مشتمل بر ۱۰۵MMSCFD گاز فشار بالا و ۴۵MMSCFD گاز فشار پایین است.

پتروشیمی خارک با انتخاب مشتریان و گسترش مرحله‌ای حیطه جغرافیایی فعالیت خود و همسویی و مشارکت کارکنان یکی از سه قطب برتر عرضه متانول در منطقه با تکیه بر ارزش‌های مشترک مانند توسعه مستمر، ارتقای نظام سازمانی، مشتری‌مداری و مسوولیت اجتماعی است.