الهام بهروزی

قیمت جدید خوراک پتروشیمی‌ها در لایحه بودجه 1402 دولت که بهمن 1401برای تصویت روی میز کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی قرار گرفته است، با مخالفت انجمن پتروشیمی‌های کشور همراه شده، چون فرمول ارائه شده بر اساس هاب اروپاست که مصرف‌کننده گاز هستند و هزینه انتقال گاز هم متحمل می‌شوند. این در حالی است که ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندکان گاز جهان است و همین مساله موجب اعتراض پتروشیمی‌ها به‌خصوص متانولی‌ها به قیمت جدید پیشنهادی در لایحه بودجه سال آینده شده‌است.

به گفته کارشناسان حوزه انرژی، با تصویب این قیمت، خوراک هفت هزار تومانی با احتساب عوارض برای پتروشیمی‌ها، هشت هزار تومان تمام خواهد شد که با دلار ۲۸۵۰۰ تومانی، معادل ۲۸ سنت خواهد شد. در صورتی که در حال حاضر، نرخ گاز در «هنری هاب» ۱۱ سنت است! بی‌شک منطقی نیست که پتروشیمی‌ها به‌خصوص متانول‌سازها خوراک‌شان را با قیمت بالاتری از فروش خود خریداری کنند. در صورت تصویب این قیمت، باید با مرگ خاموش و تدریجی متانولی‌ها کشور مواجه شویم.

از همین‌روست که انجمن صنفی کارفرمایان صنعت پتروشیمی با قیمت ارائه شده در لایحه بودجه 1402 مخالفت خود را اعلام کرده و خواهان حذف دو هاب اروپایی از فرمول تعیین نرخ خوراک گازی پتروشیمی‌ها شده است. این انجمن بر این باور است که تعیین نرخ خوراک پتروشیمی‌های کشور بر مبنای هاب کشورهایی است که تولیدکننده گاز نیستند و متحمل هزینه انتقال هم می‌شوند؛ آن هم در شرایط جنگ و بحران. طبیعی است وقتی ایران تولیدکننده گاز است، نرخ خوراک گازی هم باید با هاب کشورهای تولیدکننده قیاس شود؛ هاب‌های امریکا و کانادا با توجه به آن‌که این کشورها خود تولید کننده گاز هستند، مورد تائید است؛ ولی هاب‌های اروپایی نباید مبنای تعیین نرخ خوراک پتروشیمی‌های ایران باشند.

در این میان، متانولی‌ها که تحت تاثیر تحریم‌های روزافزون غرب و امریکا علیه ایران، بازارهای اصلی جهانی متانول را از دست داده‌اند، در تلاشند تا راهی را برای حضور دوباره در این بازار بیابند. آن‌ها در حال حاضر عمده محصولات خود را تنها به چین و سهم ناچیزی را هم به هند صادر می‌کنند که اگر قیمت تعیین‌شده از سوی دولت در لایحه بودجه 1402 تصویب شود، دوباره با معضل جدی‌تری مواجه می‌شوند و آن هم نبود توازن میان قیمت خرید خوراک‌ آن‌ها (گاز متان) با قیمت فروش محصولشان است. به همین دلیل باید دید که با فرمول جدیدی که به‌تازگی از سوی انجمن صنفی کارگروه پتروشیمی‌های کشور مبنی بر ایجاد توازن میان قیمت خوراک و قیمت فروش محصولات پتروشیمی‌ها ارائه شده، موافقت می‌شود یا خیر!

در این رابطه، مدیرعامل پتروشیمی زاگرس و رئیس کارگروه متانول کشور در تازه‌ترین نشست خبری خود که چهارشنبه، 19 بهمن جاری در سیراف برگزار شد، گفت: فرمولی که در حال حاضر برای محاسبه قیمت گاز طبیعی در ایران استفاده می‌شود، بر مبنای هاب‌های nbp انگلیس و TTF هلند گذاشته شده که این منصفانه نیست. چون ما دومین تولیدکننده گاز در جهان هستیم؛ اما مبنای قیمت خوراک پتروشیمی‌ها را وزارت نفت در دوره‌های گذشته بر اساس کشورهایی گذاشته که خودشان گاز ندارند و مصرف‌کننده هستند. بنابراین الان تنها خواسته ما اجرای قانوان و اصلاح فرمولی است که به غلط در دوران گذشته کاربرد داشته است.

متین دیداری، اصلی‌ترین دغدغه متانولی‌های کشور را در حال حاضر قیمت خوراک این پتروشیمی‌ها دانست و افزود: افزون بر نرخ خوراک، دو دغدغه دیگر نیز برای پتروشیمی‌های متانول‌ساز وجود دارد که شامل نرخ یوتیلیتی و تفاوت نرخ قیمت ارز آزاد و نرخ نیما می‌شود. بدیهی است نرخ خوراک گاز در جهان از 4/1 سنت شروع و تا 15 سنت می‌رسد و متوسط نرخ آن در جهان، ۱۰ سنت است، بی‌شک با این قیمت‌گذاری قیمت خوراک، در ایران به ۲۴ سنت می‌رسد.

به گفته وی، این در حالی است که طبق قانون، وزارت نفت مکلف است که خوراک گاز و خوراک مایع تحویلی به واحدها صنعتی پالایشی و پتروشیمی‌ها را با رعایت معیارهای گفته شده، تعیین کنند. متناسب با معادل وزنی درآمد حاصل از فروش گاز یا مایع تحویلی برای سایر مصارف داخلی، صادراتی و وادراتی و از همه مهم‌تر ایجاد انگیزه و امکان جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و بحث قیمت محصول با حفظ قابلیت‌پذیری محصولات تولیدی در بازارهای بین‌المللی و بهبود متغیرهای کلان اقتصادی. بر اساس همین قانون، قیمت محصول باید به گونه‌ای به فروش برود که حفظ قابلیت رقابت‌پذیری در بازارهای بین‌المللی را داشته باشد؛ یعنی نرخ خوراک باید بر اساس قیمت فروش محصول در بازارهای جهانی تنظیم شود.

دیداری در ادامه با تاکید بر اینکه حال اگر قیمت خوراک به هفت هزار تومان برسد، برای متانولی‌ها، ۲۰ هزار میلیارد تومان زیان انباشته ایجاد خواهد شد و تولید متوقف می‌شود. این در حالی است که پتروشیمی بیشترین ارز را به کشور وارد کرده‌اند؛ به‌عبارت روشن‌تر، پتروشیمی‌های متانول‌ساز در همین شرایط بغرنج، ۳ تا 5/3 میلیارد دلار در سال ارز به سامانه نیما عرضه می‌کنند؛ ولی در پی این عواملی که به آن اشاره شد، الان سرمایه‌گذاری و ایجاد انگیزه در این عرصه از بین رفته است، در نرخ سرویس‌های جانبی نیز متاسفانه اتفاق بدی افتاده و افزایش قیمت نامتعارف است.

مدیرعامل بزرگ‌ترین پتروشیمی متانول‌ساز کشور با بیان اینکه صنعت پتروشیمی یک زنجیره کامل است و باید حفظ این زنجیره در اولویت باشد، تصریح کرد: اکنون تنها جایی که بیشترین ضرر را می‌بینند، پتروشیمی‌ها هستند. تفاوت قیمت ارز در سامانه نیما و بازار آزاد هم چالش دیگری است که متانولی‌ها این مدت به‌شدت با آن دست به‌گریبان هستند. باید بررسی شود از تفاوت قیمتی که در نرخ ارز وجود دارد، چه کسی نفع می‌برد؛ زیرا این اعداد سرسام‌آورند. نرخ بازار آزاد غیرمتعارف و بالا است، از این‌رو، باید باید تلاش کنیم متعادل‌سازی شود، نه اینکه این انتفاع به دست دلالان برسد و خود صنعت پتروشیمی که در تولید، صادرات و انتقال پول ریسک می‌کند، دستش خالی بماند.

دیداری با اشاره به اینکه متانولی‌ها تنها ۲ درصد از گاز تولیدی کشور را مصرف می‌کنند، تاکید کرد: این عادلانه نیست برای این میزان از مصرف، قیمت‌های بالای خوراک را در نظر بگیریم. بنابراین پیشنهاد ما این است، فرمولی که تابعی از قیمت‌های بین‌المللی با توجه به نرخ محصول است، تعیین شود.

وی در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگار بامداد جنوب مبنی بر اینکه در سال جاری پتروشیمی زاگرس با حداکثر ظرفیت خود تولید نداشته، مهم‌ترین عوامل بازدارنده در تولید متانول از سوی این پتروشیمی کدام بودند، گفت: دو عامل در کاهش تولیدات ما نقش‌آفرینی کرده‌اند؛ یکی قطعی گاز و دیگری کمبود اکسیژن. ما در سال جاری حدود 80 روز با قطعی گاز روبه‌رو شدیم که صدمه بزرگی به تولیدات ما وارد کرد و الان هم متاسفانه همچنان با قطعی گاز مواجه هستیم. همچنین کمبود اکسیژن که به‌نوعی خوراک ما برای تولید متانول به‌شمار می‌رود، نیز در این زمینه تاثیرگذار بود؛ چون متانولی‌ها بیشترین مصرف اکسیژن را در صنعت پتروشیمی دارند و این موضوع برای ما مشکل‌ساز شد. این در حالی است که مقرر شده بود پتروشیمی مبین 70 درصد اکسیژن مورد نیاز ما را تامین کند.

رئیس کارگروه متانول کشور با بیان اینکه ایران به‌دلیل تحریم‌ها، بازارهای اصلی جهانی متانول را که شامل بازار اروپا و کره جنوبی می‌شود، از دست داده است، تصریح کرد: ما در حال حاضر 90 درصد از محصول خود را به چین و 10 درصد را به هند صادر می‌کنیم و مقدار ناچیزی هم از طریق حمل و نقل زمینی به کشور عراق صادر می‌کنیم اما این‌ها برای افزایش رقابت‌پذیری ایران در بازار جهانی متانول که در دست روسیه، چین و عربستان قرار دارد، کافی نیست و دولت باید حمایت خود را از صنایع پتروشیمی افزایش بدهد.

دیداری سپس با بیان اینکه البته اکنون در حال مدیریت فروش محصولات هستیم تا مشتری ما را مدیریت نکند، افزود: ایران می‌تواند یک مرجع تعیین‌ قیمت متانول در بازارهای جهانی این محصول باشد؛ چون ظرفیت تولید متانول کشور هم‌اکنون ۱۳ میلیون تن در سال است که تا شش سال آینده به ۳۲ میلیون تن می‌رسد.

بی‌شک ایران برای رقابت در بازار جهانی متانول راه آسانی در پیش ندارد ولی با تعریف فرمول جدید و اجرای آن برای قیمت‌گذاری خوراک پتروشیمی‌ها می‌تواند ضمن تثبیت موجودیت خود در بازار جهانی متانول، شانس رقابت‌پذیری خود را در این بازار افزایش بدهد. در این میان، مدیرعامل پتروشیمی بوشهر در ادامه نشست خبری کارگروه متانول کشور با ابراز نگرانی از حاشیه سود کم متانول ایران، گفت: در صورت تداوم وضعیت فعلی، رقبا می‌توانند به‌راحتی جای محصولات ایرانی را بگیرند، این در حالی است که متانولی‌ها تنها با مصرف دو درصد از گاز تولیدی کشور، تاثیر زیادی بر بازار ارز کشور دارند.

سیدپیروز موسوی با تاکید بر اینکه اکنون مساله مهم، لزوم بازنگری در نرخ خوراک پتروشیمی‌ها است، افزود: چراکه این موضوع می‌تواند صنعت را تحت تاثیر قرار دهد. قیمت خوراک اکنون ۲۵ درصد مربوط به قیمت گاز اروپا و ۲۵ درصد امریکا است. در اروپا قیمت بالا بیشتر به‌دلیل هزینه انتقال آن است.

وی در پایان با اشاره به تاثیر جنگ روسیه و اوکراین بر افزایش قیمت گاز در اروپا و همچنین تاثیر آن بر قیمت خوراک پتروشیمی ایران، گفت: افزون بر این، جنگ در اوکراین نیز باعث کاهش قیمت متانول در جهان شده‌است که فشار مضاعفی بر متانول‌سازان ایران وارد کرد.  همچنین هزینه حمل گاز نیز ۱۵ تا ۲۰ درصد بعد از جنگ اوکراین افزایش داشته است که این موضوع بر اقتصاد کشور اثرگذار خواهد بود.