الهام بهروزی

عسلویه نام پرطمطراقی در کشور است؛ چراکه این شهرستان با جای دادن صنایع بزرگ گازی و نفتی در گستره خود، یک سوم بودجه کشور را تامین می‌کند و محرک قوی برای چرخاندن چرخ اقتصاد کشور به‌شمار می‌رود. از این‌رو، این شهرستان عنوان «پایتخت انرژی کشور» را سال‌های سال است که یدک می‌کشد اما این عنوان برای بومیان این منطقه بیش از این‌که بار مالی قابل‌توجیهی داشته باشد، زیست و سلامتی آن‌ها را با تهدید جدی روبه‌رو کرده است.

شیوع بیماری‌های مرگباری چون انواع سرطان و جهش‌های ژنتیکی و سقط جنین زنان باردار نتیجه آلودگی‌هایی است که در بیشتر ایام سال آسمان شهر را سیاه و تنفس را در این هوا مشکل کرده است. بدیهی است رسوخ مواد سربی و سمی در اثر فعل و انفعلات صنعتی به سلول سلول وجود کارکنان و کارگران و ساکنان این منطقه، موجب بروز این بیماری‌های گاه درمان‌ناپذیر در این منطقه شده است. از دید پزشکان و پژوهشگران، صنایع گاز و پتروشیمی مستقر در عسلویه پیامدهای سوء بهداشتی و زیست محیطی بسیاری برای مردم عسلویه داشته و دارند.

از دید آن‌ها، صنایع گاز و پتروشیمی در منطقه عسلویه انواع مختلفی از آلاینده‌ها شامل ذرات معلق فلزات سنگین و آلاینده‌های خطرناک در هوا مانند هیدروکربن‌های آروماتیک چند‌حلقه‌ای، بنزن، هگزان، تولوئن، گزیلن و پروپیلن، نیکل، سرب و کادمیوم را به محیط انتشار می‌دهند که اثر سوء جبران‌ناپذیری بر سلامت انسان و اکوسیستم آن‌جا دارند.

طبق مطالعاتی که این پژوهشگران انجام داده‌اند، این آلودگی‌ها نه تنها زیست مردمان این منطقه را تهدید می‌کند، بلکه حیات کلیه زیستمندان اکوسیستم آن را به مرگ و نیستی سوق خواهد داد. با ردیابی حضور آلاینده‌های خطرناکی نظیر فلزات سنگین و هیدروکربن‌های آروماتیک چند‌حلقه‌ای در رسوبات ساحلی منطقه پارس جنوبی، حیات آبزیان دریایی نظیر صدف‌ها مورد بررسی قرار گرفت و نتایج این بررسی‌ها حاکی از غلظت‌های بسیار بالا و سمی فلزات سنگین کادمیوم، سرب، آرسینیک، استرنسیوم، قلع، نقره، آنتیموان و مولیبیدن بوده است که هر کدام از این مواد به خودی خود می‌تواند چرخه زیستی این اکوسیستم غنی را نابود کند.

همچنین بر اساس مطالعات و تست‌های پزشکی ساکنان عسلویه معلوم شده که سطح ادراری فلزات سنگین آرسینیک، وانادیوم، منگنز و نیکل در آن‌ها افزایش قابل ملاحظه‌ای یافته است. همچنین شیوع بیماری‌های آسم، آلرژی بینی و اگزما نیز در منطقه عسلویه در مقایسه با سایر شهرهای ایران خیلی بیشتر شده است. همه این مطالعات، لزوم پایش‌های سازمان‌های متولی سلامت مردم و محیط زیست را برای حفظ و ارتقای کیفیت زندگی و کاهش بار بیماری‌ها و همچنین تهیه راهکاری مدون برای پیشگیری از آلودگی بیش از پیش یادآوری می‌کند. در این میان دبیرخانه سلامت و امنیت غذایی استان بوشهر که با همراهی برخی از ادارات و... چندین سال است به حوزه صنایع آلاینده جنوب استان، ورود کرده و با مجاهدتی که خرج داده، در دولت دوازدهم چندین مصوبه را برای کاهش این آلودگی در این منطقه گرفته است که تنها بخش اندکی از این مصوبات آن هم لاک‌پشت‌وار محقق شده است.

رئیس دبیرخانه سلامت و امنیت غذایی استان بوشهر در این باره به بامداد جنوب گفت: مطابق مصوبات دولت گذشته در سال  1399، قرار بر آن شده بود که آلودگی‌های جنوب استان بوشهر ظرف پنچ سال کاهش پیدا کند که سازمان‌های متولی و مجری این مصوبات هم وزارت نفت؛ وزارت حفاظت محیط زیست؛ وزارت کشور؛ وزارت بهداشت و وزارت مسکن و شهرسازی هستند.

عیسی صفوی در خصوص زمان اجرا و موضوع این مصوبات بیان کرد: این مصوبات شامل ۸ بند می‌شوند که زمان پایان اجرای آن‌ها سال ۱۴۰۴ است. در راستای تحقق این مصوبات هشت‌گانه، مهم‌ترین اقداماتی که باید صورت بگیرد، شامل خاموش کردن مقدار زیادی از فلرها، مدیریت پسماند، جانمایی و تغییر شهرستان عسلویه، ساخت بیمارستان و پایش سلامت شش هزار نفر از شهروندان شهرستان عسلویه به شکل سالیانه از سوی دانشگاه علوم پزشکی می‌شود.

به گفته وی، با گذشت سی ماه از این مصوبات، نخستین نشست بررسی میزان عملیاتی شدن این مصوبات هفته اول خردادماه ۱۴۰۲ در شهرستان عسلویه با حضور دو معاون وزارتخانه‌های نفت و حفاظت محیط زیست، نمایندگان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، نماینده استانداری بوشهر تشکیل شد. متاسفانه در این نشست نماینده مسکن و شهرسازی که مجری ساخت بیمارستان است، حضور نداشت.

صفوی همچنین به غیبت سه فرماندار جم، کنگان و دیر در نشست مذکور اشاره و تصریح کرد: در حالی که بایستی هر چهار فرماندار شهرهای جنوبی استان در این نشست این کارگروه حضور می‌داشتند، فقط فرماندار عسلویه در جلسه حضور داشت. این درحالی است که فرماندار سه شهر دیگر نیز نقش اساسی در تحقق اهداف این کارگروه ایفا می‌کنند.

رئیس دبیرخانه سلامت و امنیت غذایی استان بوشهر با اشاره به اینکه این نشست به‌منظور تعیین یک مرجع برای رسیدگی به آلودگی جنوب استان تشکیل شد، افزود: از این پس، این مرجع، کارگروه (ستاد) ملی رسیدگی به آلودگی‌های جنوب استان بوشهر است و شهروندان جنوب استان با این نشانی مشخص می‌توانند از این بعد پیگیر مطالبات محیط زیستی خود در این منطقه باشند.

صفوی با تاکید بر اینکه از این به بعد مردم این منطقه باید شاهد اجرای این مصوبات طبق یک تقویم باشند، تاکید کرد: یعنی باید به گونه‌ای عمل شود که مردم ببینند ماهیانه، سالیانه به چه میزان فلرها، پسماندها، پایش سلامت شهروندان عسلویه و سایر مصوبات عملیاتی می‌شود و در گامی بالاتر با چشم و زیست عملی خود کاهش آلودگی را شاهد باشند.

وی، به نقش رسانه‌ها در تسریع و تسهیل تحقق این مصوبات هشت‌گانه اشاره کرد و گفت: رسانه‌ها در این راستا نقش موثری بر عهده دارند و در کنار فرمانداران، شهروندان، امامان جمعه و نمایندگان باید تا سال ۱۴۰۴ به شکل مستمر رصدگر میزان عملیاتی‌شدن این مصوبات باشند.

رئیس دبیرخانه سلامت و امنیت غذایی استان بوشهر با تاکید بر اینکه آنچه این‌جا «گام موثر» دانسته می‌شود، این است که از سال ۱۳۹۹ یک «مرجع مشخص» برای رصد و پیگیری آلودگی‌های استان تعریف شده است، یادآور شد: بنابراین هر مسوول یا شهروندی می‌تواند از این تاریخ به بعد نقد، راهنمایی و کمک خود را به ستاد ملی رسیدگی به آلودگی‌های جنوب استان بوشهر ارائه دهد. همچنین با توجه به مصوبات و تعیین منابع مالی برای اجرای این مصوبات، می‌توانند یک سیستم نظارت و ارزیابی مشخص را در این زمینه شاهد باشند.

وی به اجرایی نشدن برخی از این مصوبات از سوی برخی از ادارات عضو این کارگروه تخصصی توضیح داد: یکی از این مصوبات ساخت بیمارستان در این منطقه بوده که دانشگاه علوم پزشکی و اداره‌کل مسکن و شهرسازی دو مصوبه مربوط به خود را در این حوزه تا کنون عملیاتی نکرده‌اند. استدلال دانشگاه علوم پزشکی در این زمینه، فقدان ردیف اعتباری مشخص برای این مصوبه است. مسکن شهرسازی هم طبق اطلاعات به‌دست آمده نبود زمین را دلیل اجرا نشدن ساخت بیمارستان می‌دانند.

صفوی با بیان اینکه در این نشست، وزارت نفت و سازمان‌های وابسته نیز یک گزارش مربوط به سی ماه گذشته ارائه کردند، افزود: این گزارش مثبت و مفید است؛ اما میزان اثربخشی و راستی‌آزمایی میزان کارهای انجام شده باید از سوی اداره‌کل حفاظت محیط زیست به‌عنوان دبیر ستاد ملی مورد بررسی دقیق قرار بگیرد؛ چون بیان این گزارش، بدون میزان اثربخشی هیچ کمکی به بهبود زندگی مردم این منطقه نمی‌کند. البته در عمل هم مردم در این سی ماه شاهد اقدامی موثر و مفیدی از سوی وزارت نفت در این زمینه نبوده‌اند.

رئیس دبیرخانه سلامت و امنیت غذایی استان بوشهر در پاسخ به این سوال مبنی بر این که در این گزارش، آیا پتروشیمی‌ها و صنایعی هم وجود داشتند که کاملا به استانداردسازی در فلرسوزی رسیده و در کاهش آلودگی‌های محیطی موثر ظاهر شوند، توضیح داد: خیر؛ اما توزیع کار بین آنها صورت گرفته که به تناسب سهمی که در تولید آلودگی و فلرسوزی دارند، در کاهش تعداد آنها مشارکت کنند. در این بین، برخی از این پتروشیمی‌ها در این کار پیشگام هستند.

وی سپس بر مشارکت مردم جنوب استان در اجرای این مصوبات هشت‌گانه در زمینه کاهش آلودگی‌های صنعتی در این منطقه تاکید کرد و گفت: بدون همراهی مردم اجرایی شدن این مصوبات سخت خواهد بود. مردم باید تاثیر تدریجی عملیاتی شدن این مصوبات را ببینند.

رئیس دبیرخانه سلامت و امنیت غذایی استان بوشهر در خصوص مقداری اعتباری که برای تحقق این مصوبات هشت‌گانه گذاشته شده‌است، توضیح داد: میزان اعتبار این مصوبات یک میلیون و دویست هزار دلار است. این میزان اعتبار توانایی عملیاتی کردن فراوانی دارد و پاسخگوی رفع درصد زیادی از آلودگی‌ها و آلاینده‌ها خواهد بود. امید است با مدیریت درست منابع تا سال ۱۴۰۴ شاهد کاهش قابل توجه آلودگی‌های این منطقه باشیم.

وی در خصوص دامنه تهدید آلودگی‌های صنایع مستقر در عسلویه بیان کرد: طبق مطالعات انجام شده است این آلودگی‌ها سلامت شهروندان چهار شهرستان جنوبی استان را به‌شدت تهدید می‌کند. از این‌رو، برای اینکه اثر ضدسلامتی فعالیت‌های صنعتی صنایع نفتی و گازی مستقر در جنوب استان بهتر دیده شود باید یک مطالعه مستمر پنج‌ساله صورت بگیرد. در همین راستا، مقرر شده که به شکل مستمر در طول سال، شش هزار نفر از شهروندان شهرستان عسلویه پایه سلامت شوند.

صفوی با اشاره به اینکه اما دانشگاه علوم پزشکی بدون داشتن منابع و اعتبارات لازم، قادر به پایش این شش هزار نفر نخواهد بود، تاکید کرد: باید اعتبار لازم برای این کار منظور شود. بر اساس طرح تهیه شده برای پایش شش هزار نفر قرار است ۸۲ شاخص سلامت در این شهروندان مورد پایش قرار گیرد.