الهام بهروزی

نشت نفت از طریق لوله‌های نفتی و نفتکش‌ها در دریا پدیده ناخوشایند و مخاطره‌آمیزی است که در طول سال بارها موجب آلودگی خلیج فارس و سواحل گردشگری بندرهای گناوه و دیلم و محیط زیست آن شده و می‌شود. این آلودگی‌ها افزون بر اینکه زیبایی و سلامت سواحل را نشانه می‌گیرند، به‌دلیل ترکیبات سمی و سنگینی که دارند، حیات محیط زیست و زیستمندان دریا را نیز با تهدید جدی روبه‌رو می‌کنند؛ به‌طوری که تحت تاثیر این آلودگی‌ها و ورود بی‌رویه فاضلاب شهری و صنعتی به خلیج فارس، حیات این خلیج استراتژیک و زیستمندانش در حال پیش رفتن به وضعیت هشداردهنده است.

آلودگی‌های نفتی و نشت هر باره مواد نفتی از طریق سکوها، دکل‌ها و لوله‌های نفتی و نفتکش‌‌ها در خلیج فارس با توجه به نوع مواد نفتی، شرایط آب و هوایی، کدورت و فصل ورای پیامدهای سوء اکولوژیکی و بیولوژیکی و...، اقتصاد دریا را نیز تحت شعاع خود قرار داده‌اند؛ چون بخش قابل توجهی از پروتئین موردنیاز کشور از گستره خلیج فارس تامین می‌شود. بنابراین این مواد نفتی سلامت آبزیان دریایی و ماهی‌ها را متاثر می‌کنند. از دید کارشناسان حوزه بهداشت محیط و محیط زیست، بسیاری از ماهی‌های خلیج فارس تحت تاثیر این آلودگی دیگر غذای سالم محسوب نمی‌شوند؛ چراکه در کالبد خود سرب و دیگر مواد مضر صنعتی را جای داده‌اند که استفاده آن‌ها از سوی مردم توصیه نمی‌شود!

شوربختانه با همه اعتراضات و پیگیری‌های سمن‌های محیط زیستی در خصوص نقش مخرب نشت آلودگی‌های نفتی در خلیج فارس، همچنان پراکنش لکه‌ها و مواد نفتی مضر را در دریا و سواحل بندرهای گناوه و دیلم در طول سال شاهد هستیم که آخرین آن به دو روز پیش برمی‌گردد که بخش قابل توجهی از سواحل بکر و ماسه‌ای بندر گناوه در سیطره این لکه‌ها درآمده است؛ لکه‌هایی که تجدیدناپذیر هستند و افزون بر اینکه سیمای زشتی به این ساحل زیبا می‌دهند، محیط پیرامونی آن را به شدت آلوده می‌کنند.

در این میان، شرکت‌های نفتی فلات قاره، پایانه‌ها و سکوهای نفتی در خارگ که در این حوزه دارای مسوولیت هستند، از دید فعالان محیط زیستی تن به پذیرش نقشی که در این آلودگی‌ها دارند، نمی‌دهند و این مسوولیت اداره‌کل بنادر و دریانوردی و اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر را دشوارتر می‌کند؛ چون آن‌ها به تنهایی از عهده پاکسازی سواحل در زمان کوتاهی که در سه مرحله بایستی انجام شود، برنمی‌آیند. از این‌رو، بخشی از مواد مضر نفتی در آب خلیج فارس حل شده و بخشی دیگر به صورت گلوله‌های نفتی یا در بستر دریا ته‌نشین شده یا به ساحل می‌آید و با آلوده‌کردن آن، چشم‌انداز نازیبایی به آن می‌بخشد.

به گفته یکی از کارشناسان محیط زیستی، حجم آلودگی‌های مواد نفتی نشتی دو روز اخیر چنان زیاد است که با وجود اینکه ادارات محیط زیست گناوه و خارگ و اداره‌ بنادر و دریانوردی استان گناوه به موقع برای پایش و پالایش این آلودگی‌ها اقدام کرده‌اند؛ اما همچنان این آلودگی‌ به قوت خود باقی است و بخش زیادی از ساحل گناوه را درگیر کرده است.

 در این راستا، مدیرکل بنادر و دریانوردی استان بوشهر به ایرنا گفت: عملیات پاکسازی ساحل گناوه از آلودگی‌های نفتی برای دومین روز متوالی ادامه دارد.

محمد شکیبی‎‌نسب در ادامه با بیان اینکه پیرو گزارش دریافتی در ساعت ۱۰ و ۳۰ دقیقه روز شنبه (4 شهریور) مبنی بر آلودگی نفتی در سه مایلی بندر گناوه، پس از هماهنگی لازم تیم مقابله با آلودگی از بندر بوشهر به موقعیت آلودگی اعزام شد، افزود: بلافاصله پس از اسقرار تیم مقابله با آلودگی بازدید میدانی از آن منطقه انجام شد که طی آن محرز شد علت وقوع آلودگی، نشت نفت از خط انتقال بندر گناوه - جزیره خارگ بوده و همچنان تداوم دارد.

وی با اشاره به اینکه پیرو این وضعیت تیم مقابله با آلودگی با مواد جاذب نفتی اقدام به پاکسازی آن محدوده کرد و همچنین با توجه به نشت نفت این مهم به شرکت نفت نیز اطلاع‌‎رسانی شد، تصریح کرد: شرکت نفت نیز با اعزام تیم‎های فنی پیگیر تعیین دقیق محل نشتی و کنترل آن هستند و تا زمان رفع نشتی، پاکسازی به وسیله تجهیزات به تنهایی کارامد نخواهد بود.

شکیبی‌نسب یادآور شد: در دومین روز عملیات پاکسازی نیز تیم مقابله با آلودگی به وسیله شناور پایش و با تجهیزات مکانیکی مورد نیاز از جمله فنس بوم برای مهار و اسکیمر سطح‌‌‎کش برای بازآوری مواد نفتی در مخزن قابل حمل اقدام می‌کند.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست گناوه نیز در این خصوص گفت: این اداره پیگیری لازم را از زمان آلودگی نفتی در دریا با نهادهای مربوطه شامل نفت و گاز گچساران، اداره بندر و دریانوردی استان، محیط زیست و فلات قاره جزیره خارگ انجام داده‌است.

کامبیز عبدالهی با بیان اینکه پس از پیگیری و پایش دریایی‌ از سوی تیم اعزامی مقابله با آلودگی اداره‌کل بنادرو دریانوردی استان بوشهر، نیروهای آن برای پاکسازی مستقر شده‌اند، افزود: آلودگی ساحل به مواد نفتی، خطرات زیست محیطی برای آبزیان دریایی و افرادی که در دریا شنا می‌کنند، درپی دارد و پاکسازی و جمع‌آوری آن باید در اسرع وقت انجام شود.

وی یادآور شد: سطح آلودگی بسیار زیاد است از مردم خواست تا پایان جمع‌آوری موادنفتی به‌دلیل خطرات جسمانی و بیماری‌های پوستی از شناکردن در دریا پرهیز کنند.

نماینده انجمن یاوران سبزاندیش طبیعت گناوه نیز در این باره به بامداد جنوب گفت: منشأ آلودگی‎‌های نفتی همیشه مشخص است؛ سال‎هاست خطوط لوله انتقال نفت خام چاه‎ها فرسوده شده و هر از چندگاهی نفت خام از یکی از این خطوط نشت می‌کند و این نشت برابر است با ورود مواد سمی و بسیار خطرناک نفتی به خلیج فارس و زیستمندان آن و آلوده و زشت شدن سواحل بنادر شمالی استان.

به گفته غلامرضا نعمتی، با اینکه شرکت‌های فلات قاره و پایانه‌های نفتی خارگ در این زمینه مسوولیت دارند اما هر بار به طریق از زیر این مسوولیت شانه خالی کرده و می‌کنند. از این‌رو، ضروری است که اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان، شرکت نفت فلات قاره را برای تعمیرات اساسی خطوط لوله و تامین تجهیزات مقابله با آلودگی نفتی ملزم کند تا دیگر شاهد ظهور و بروز نشت مواد نفتی در خلیج فارس نباشیم.

وی در ادامه با بیان اینکه شرکت نفت وظیفه دارد اعلام نشت و آلایندگی آن را بر عهده بگیرد و اقدامات لازم را در زمینه پاکسازی این آلودگی‌ها انجام بدهد، افزود: متاسفانه آلودگی نفتی مهار نشده و درحال انتشار ظرف گذشت 24 ساعت ساحل گناوه را گرفت و اکوسیستم آن را با تهدید جدی مواجه کرده است. متاسفانه ساحل ماسه‌ای این شهر مملو از مشتقات نفتی شده و شناگاه ساحلی آن را بسیار آلوده کرده است.

نعمتی تاکید کرد: در چنین شرایطی می‌طلبد که از سوی اداره حفاظت محیط زیست و متولیان امر، شنا و صید در نوار ساحلی این بندر تا زمانی که آلودگی‌ها پاکسازی نشده است، ممنوع شود تا از سرایت بیشتر این آلودگی جلوگیری شود. متاسفانه در شبانه روز گذشته با وجود تلاش اداره‌کل بنادر و دریانوردی در پالایش آلودگی‌های نفتی، مواد آلاینده به شدت از طریق جزر و مد دریا در حال انتشار است.

وی یادآور شد: خلیج فارس آبراهه‌ای بین‌‎المللی است که در چند حوزه از جمله حمل و نقل و تجارت دریایی، ذخایر نفت و گاز و تجارت جهانی انرژی، تنوع آبزیان، پوشش گیاهی حرا و وجود آب‌سنگ‌‎های مرجانی دارای اهمیت است. بنابراین حفظ این اکوسیستم غنی وظیفه همگانی است اما این اکوسیستم همواره به دلیل تردد کشتی‎های نفتکش، تخلیه آب توازن، فعالیت‎های صنعتی و کشاورزی، نشت مواد نفتی از پالایشگاه‎ها، ترمینال‎ها و پایانه‎های نفتی که به اعماق کمتر از 50 متر نزدیک‎ترند، حوادث دریایی، آلودگی‎های ناشی از جنگ‎های اخیر خلیج فارس، تغییرات silt و clay درسراسر خط ساحلی، جریان‎های دریایی، بادهای محلی، شیب بستر و عمق آب در معرض آلودگی قرار دارد. امید می‌رود که با بازسازی خطوط انتقال نفت و مدیریت تردد نفتکش و سایر بخش‌های دیگر، بتوانیم این گنجینه ارزشمند را در نهایت سلامت به نسل آینده تحویل دهیم.