الهام بهروزی

دهه آخر قرن چهاردهم شمسی برابر است با اوج تولید تئاتر و رونق اجراهای صحنه‌ای در استان بوشهر. در این دهه، به همت انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر با مدیریت جهانشیر یاراحمدی و همراهی هیات‌رئیسه‌ای فعال، تئاتر رونق دوچندانی گرفت تا جایی که در کنار راهیابی و درخشش گروه‌های تئاتری در رویدادهای ملی و بین‌المللی، اغلب گروه‌های نمایشی برای اجرا در مجموعه تئاترشهر بوشهر در صف قرار می‌گرفتند تا مجالی برای اجرا پیدا کنند. از همین رو، با مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی متولیان امر، چراغ پلاتوهای بوشهر در بیشتر ایام سال روشن بود و پذیرای گروه‌های نمایشی و اجرای آثاری متنوعی در ژانرهای مختلف بود.

با همه کم و کاستی‌ها این هنر جریان داشت و توانسته بود مخاطبان خود را پیدا کند. همه چیز داشت خوب پیش می‌رفت تا اینکه از اواخر اسفندماه سال 1398 ویروسی کشنده و مرموز به نام «کرونا» بر جهان حاکم شد که به شدت مسری و مرگبار بود. از همین‌رو، کلیه فعالیت‌های فرهنگی هنری مانند هر برنامه تجمعی بر اساس پروتکل‌های بهداشتی به‌منظور جلوگیری از فراگیری بیشتر این ویروس متوقف شدند. این هنر در طول سه سال به طور افتان و خیزان و تنها گاهی برای جشنواره‌ها تولید شد و اجراهای عموم در این ایام تقریبا به هیچ رسید؛ چراکه شرایط کرونایی کشور این اجازه را نمی‌داد که برنامه‌های زنده‌ای چون تئاتر به اجرای عموم در فضاهای سربسته و محدود برود.

با عادی شدن شرایط انتظار می‌رفت که تئاتر در بوشهر دوباره رونق بگیرد اما با روی کارآمدن دولت سیزدهم و تغییر برخی از سیاست‌های هنری، انجمن هنرهای نمایشی استان و گروه‌های فعال تئاتر این سامان انگار دیگر رغبتی برای تولید اثر و اجرای عموم نداشتند و اگر تولیدی هم صورت گرفت بیشتر برای حضور در جشنواره‌ها بوده است. البته در سال گذشته اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر، برای رونق این هنر، میزبان جشنواره‌های مهم تئاتری در سطح استانی و منطقه‌ای شد و در طول این مدت بارها هنرمندان و گروه‌های نمایشی در این رویدادها در سطوح مختلف حاضر و حائز رتبه‌های برتر این جشنواره‌ها شدند ولی همه این حرکت‌ها جشنواره‌ای بوده و در زمینه اجرای عموم عملا شاهد تولیدات و اجراهای معدودی بوده‌ایم و این‌گونه شده که امروز پلاتوها صرفا به سالن تمرینی برای گروه‌های نمایشی تبدیل شده‌اند.

متوقف شدن اجراهای عمومی تئاتر در بوشهر موجب گلایه‌مندی و اعتراض شهروندانی شده که تا پیش از آمدن کرونا، تئاتر در سبد خرید ماهانه آن‌ها قرار داشته است. آن‌ها خواهان این هستند که اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر در حوزه تئاتر و اجراهای عمومی با مسوولیت بیشتر و برنامه‌ریزی دقیق‌تری گام بردارد.

در این میان یک شهروند بوشهری که سخت علاقه‌مند به تئاتر است تا جایی که در یکی دو سال اخیر که اجراهای عموم در بوشهر کم‌رنگ شده، در فواصل مختلف سه بار راهی تهران شده تا در سنگلج برخی از کارهای فاخر آن‌جا را ببیند، با گلایه از بی‌توجهی متولیان هنر استان به حفظ مخاطب تئاتر به بامداد جنوب گفت: تولید کارهای تئاتری در بوشهر متاسفانه دارد به دوره قبل از دهه نود برمی‌گردد؛ یعنی صرفا کارهایی که تولید می‌شوند برای حضور در جشنواره هستند و برای اینکه زبان مخاطب بسته بماند، گاهی دو سه شبی هم برای برخی از این کارها اجرای عموم گذاشته می‌شود. این در حالی است که در دهه نود، متولیان هنر تئاتر استان، با برنامه‌ریزی دقیق و توجیه گروه‌های نمایشی، اجراهای عمومی را به یک الزام تبدیل کرده بودند و انصافا اغلب کارهای باکیفیتی در ژانرهای مختلف در پلاتوهای تئاترشهر بوشهر به روی صحنه می‌رفت که مخاطب‌ساز و مخاطب‌پسند بودند.

وی که دانشجوی رشته مدیریت بازرگانی در مقطع کارشناسی ارشد است، افزود: در طول این دهه ما شاهد تولیدات قابل درنگی از سوی احمد آرام، رامتین بالف، شیما جوادپور، محسن حلوایی، حسن رضایی، جواد صداقت و برخی دیگر از هنرمندان این شهر بودیم که اغلب این کارها بعد از پایان دوره اجرا، دوباره تمدید می‌شدند. حالا چطور شده که این هنرمندان دیگر تمایلی به تولید تئاتر ندارند! احمد آرام با تولید آثار معنادار فرهنگ فولکلور جنوب و زندگی ملوانی را به مخاطب می‌شناساند. شیما جوادپور، با بازنویسی ادبیات کلاسیک و تاریخ مقاومت استان، هویت فرهنگی این سامان را بازنمایی می‌کرد.

این شهروند هنردوست در ادامه با تاکید بر اینکه همچنین جواد صداقت نیز با بازآفرینی آیین‌ها و روایت نو آن‌ها، جهان تئاتری شگفت‌انگیزی را پیش روی دوستداران تئاتر می‌گشود، افزود: این هنرمندان الان کجا هستند؟! رامتین بالفی که عاشقانه و خلاقانه هنر را با مسائل و دغدغه‌‎های اجتماعی و محیط زیستی درمی‌آمیخت و کارهای طنازانه و بیدارکننده‌ای را به روی صحنه می‌برد، الان کجاست؟ مگر این‌های سرمایه‌های هنری این استان نیستند، پس چرا دیگر خبری از این هنرمندان نیست؟ چرا امروز تئاتر بوشهر که در بطن خود هنرمند بزرگی چون ایرج صغیری را پرورش داده، به قهقرا رفته و صرفا معطوف به کارهای جشنواره‌ای شده‌است! انجمن هنرهای نمایشی استان کجاست؟ برنامه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان برای رونق این هنر، غیر از برگزاری جشنواره چیست؟

وی یادآور شد: در دوران پساکرونا انتظار داشتیم که اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان متولی فرهنگ و هنر استان با برنامه‌ریزی و دغدغه و احساس مسوولیت بیشتری به احیای هنرهای به کما‌رفته‌ای چون تئاتر و سینما و ... بپردازد؛ ولی ظاهرا برنامه‌ این اداره‌کل در تئاتر صرفا خلاصه شده در برپایی جشنواره!

به گفته این شهروند، تابستان که گذشت، دست‌کم برای پاییز و زمستان چاره‌ای بیندیشیند. به دلیل نبود اجرای عموم در بوشهر، ناچار شدم تابستان دوبار به تهران بروم  تا دو کار فوق‌العاده را ببینم. این خیلی خوشایند نیست که بگویم در یک سال اخیر در بوشهر فقط یک کار خوب بومی را دیدم که آن هم به اجرای یک کار عروسکی به کارگردانی قاسم تنگسیرنژاد برمی‌گردد که اگر اشتباه نکنم برای حضور در یک جشنواره تولید شده بود؛ ولی کار باکیفیتی بود. الان اگر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن هنرهای نمایشی استان قادر به حمایت گروه‌های نمایشی در تولید اثر نیستند، حداقل می‌توانند که برای کارهای برگزیده جشنواره‌ها الزامی برای اجرای عموم بگذارند تا مخاطب بومی هم از تماشای این کارها لذت ببرد.

شهروند دیگری که او هم دوستدار تئاتر است و آخرین کاری را که دیده، نمایش «حسنک کجایی» اثر پیمان زند بوده است، نیز به بامداد جنوب گفت: انگار بعد از کرونا، هنر تئاتر در بوشهر مرده، الان شما می‌گویید «این‌طور نیست کارهای متعددی در یک سال اخیر تولید و اجرا شده!» خب، این کارها کجا اجرا شده که ما تبلیغات محیطی و رسانه‌ای آن را ندیدیم! بی‌شک اجرای عموم در تئاترشهر بوشهر باید به روال قبل برگردد؛ ما که سینما درست و حسابی نداریم. از فضای باز و پارک‌ها و ساحل دریا هم به‌دلیل گرما و شرجی در تابستان نمی‌توانیم چندان استفاده کنیم، تا پیش از آمدن کرونا، یک هنر تئاتر و موسیقی بود که با اجراهای صحنه‌ای لحظات هیجان‌انگیز و مفرحی  را برای ما می‌آفریدند اما این هنرها را هم امسال نداشتیم. حالا ماه محرم و صفر بود، اجرای موسیقی که امکانش نبود ولی هنر تئاتر چرا مسکوت ماند و به اجرای عموم نرفت؟!

وی با یادآوری اینکه پیش از این غیر از اجرای گروه‌های نمایشی از سراسر استان در بوشهر، گاه با حمایت انجمن هنرهای نمایشی استان یا بخش خصوصی شاهد حضور گروه‌های نمایشی از مرکز کشور در بوشهر بودیم، افزود: این اجراها موجب شناخته شدن هنر تئاتر در نزد مخاطبان شده بود؛ به‌طوری که این هنر در سبد خرید ماهانه ما قرار داشت. کارهای شگرف و معناداری در تئاترشهر اجرا می‌شد که گاه رویکرد جامعه‌شناختی و روان‌شناختی داشت و با واکاوی معضلات و آسیب‌های زندگی مدرن، ضمن اینکه این به مخاطب حظ هنری می‌داد، نکات مهمی را می‌آموخت و با ایجاد پرسش‌های مختلف و کلیدی در ذهن مخاطب، او را به چالش می‌کشید.

این شهروند که در حال حاضر مربی نقاشی است، بیان کرد: نمی‌دانستم که ویروسی مثل کرونا خواهد آمد و هنر و زندگی بشر را تعطیل می‌کند، وگرنه پیش از کرونا، از اجراهای عمومی تئاتر بهتر استفاده می‌کردم. آخرین کاری که قبل از همه‌گیری کرونا و تعطیلی تئاتر در دوره شیوع این ویروس دیدم، نمایش «حسنک کجایی» بود. اثری که مجری و هنرمند شهرمان یعنی پیمان زند آن را ساخته بود که یک اثر متفاوت بود در عین اینکه یک کار ملودرام بود اما طنز هم داشت. همین پارادوکسی که در آن وجود داشت، باعث شد، دو بار به تماشای این کار بنشینم.

وی در ادامه با بیان اینکه اما با آمدن کرونا، اجرای عموم تئاتر تعطیل شد، تصریح کرد: ولی با کنترل این ویروس مدت‌ها منتظر بودم تا دوباره گروه‌های نمایشی کاری تولید کنند و من دوباره بروم مجموعه تئاترشهر و با دوستانم کارهای نمایشی ببینیم اما در فضای شهر تبلیغ نمایشی را ندیدم! یکی دو بار تبلیغ جشنواره‌های تئاتری را دیدم که اگر اشتباه نکنم اواخر سال گذشته بود ولی کاری را که فقط برای اجرای عموم و به مدت چند شب به روی صحنه برود، ندیدم!

این شهروند یادآور شد: البته گرانی و تورم هم بلایی سر مردم آورده که اگر کاری هم تولید شود، باید قیمت بلیت آن طوری تنظیم شود که مخاطب بتواند از آن استقبال کند وگرنه با توجه به درآمد پایین خانواده‌ها، تنها افرادی که غم نان ندارند، می‌توانند تماشاگر کارهای فاخر با بلیت‌های آن‌چنانی باشند. البته گروه نمایشی هم ناچار است دکور و تمام مراحل تولید خود را در همین گرانی‌ها بسازد و قیمت پایین بلیت، چیزی جز ضرر برای آن‌ها به همراه نخواهد داشت. شاید همین گرانی در کنار بی‌توجهی متولیان فرهنگ و هنر استان، مهم‌ترین عامل توقف اجراهای عموم در بوشهر باشد. امیدوارم مسوولان چاره جدی برای احیای اجراهای عموم در این شهر بیندیشند.