ابوعلی زرین‌قلم
رایزنی‌ها و تلاش کشورهای اروپایی برای سنگ‌اندازی جلوی پای ایرانی‌ها برای خودداری از برداشتن گام‌های بعدی کاهش تعهدات، عملا راه به جایی نبرد و ایران گام سوم تعلیق را با قدرت برداشت و اعلام کرد که نسل جدید سانترفیوژ‌ها را راه‌اندازی کرده و فقط به آنها گازدهی نخواهد کرد. این خبر برای کشورهای اروپایی‌ها بسیار سخت بود و آنها را وادار به واکنش‌های متفاوت وادار کرده است.
در همین راستا وزیر امور خارجه آلمان روز سه‌شنبه همه طرفین برجام را به خویشتن‌داری دعوت کرد و گفت: همه باید مسوولانه رفتار کنند؛ وگرنه ممکن است دیگر نتوانیم به راه‌حل صلح‌آمیز دست یابیم. این‌که ایران از تعهدات برجامی خود دست بکشد، پیام خوبی را مخابره نمی‌کند. ایران باید به پایبندی کامل خود به برجام بازگردد.
برجام راه‌حل اروپایی ندارد
یکی از نمایندگان مجلس در گفت‌وگو با ایسنا در واکنش به سخنان هایکو ماس گفت: واقعیت این است که اروپا تا به حال اقدامی را برای حفظ برجام انجام نداده است. حفظ برجام نیازمند چیزهایی مثل اینستکس و دیگر ساز و کارها نیست که مدت زمان زیادی را نیز صرف کند. اگر اروپایی‌ها به تعهدات خود در برجام عمل می‌کردند، به‌طور طبیعی ۷۰ میلیارد دلار موافقتنامه پسا برجامی بین ایران و اروپا اجرا می‌شد و عملا برجام حفظ می‌شد. برجام به این علت صدمه خورد که امریکایی‌ها آن را نقض کردند و اروپایی‌ها هیچ اقدامی برای نجات برجام انجام ندادند. دلیل طولانی شدن و متفاوت بودن سازوکارهای اروپایی‌ها این بود که برنامه‌های خود را مدام با وزارت خزانه‌داری امریکا تطبیق می‌دادند. به همین دلیل نمی‌توانستند پیشنهادی ارائه دهند که نظر ایران را جلب کند.
وی اروپایی‌ها را «بازیگرانی حاشیه‌ای» خواند و گفت: برجام بازیگرانی اصلی دارد که شامل ایران و امریکاست. دیگر بازیگران حاشیه‌ای بوده و روز به روز حاشیه‌ای‌تر می‌شوند.
فلاحت‌پیشه تاکید وزیر خارجه آلمان به پایبندی ایران به برجام را امری «حاشیه‌ای» دانست و اظهار کرد: برجام یک معاهده نقض شده از طرف امریکا و یک معاهده حفظ شده از سوی ایران - البته با تعدیل‌هایی در قالب گام‌های مختلف - است. اروپایی‌ها در این بازی هیچ جایگاهی نداشته‌اند. هر گاه ایران گامی برای کاهش تعهدات برمی‌دارد، اروپایی‌ها موضع‌گیری‌های دو پهلو می‌کنند به همین علت در مصاحبه‌‌های اخیرم اعلام کردم که ایران باید ضرب‌الاجل دو ماهه را به یک‌ماهه کاهش دهد.
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در پایان در واکنش به تاکید وزیر خارجه آلمان به وجود راه‌حلی مسالمت‌آمیز، گفت: برجام راه‌حل اروپایی ندارد. راه‌حل را کسی باید انجام دهد که حلال موضوع باشد. اروپایی‌ها از چنین توان و جایگاهی برخوردار نیستند. ایران هم کماکان در قالب ان‌پی‌تی (پیمان منع‌اشاعه سلاح‌های هسته‌ای) کار خود را پیش می‌برد و هیچ‌گونه اقدام تحریک‌‌آمیزی انجام نداده است. ما معتقدیم که ایران می‌تواند به قابلیت‌های پیش از برجامی بازگردد. روی سخنان اخیر مقامات اروپایی بیشتر با امریکایی‌هاست تا با ایران. این سخنان فقط می‌تواند امریکا را گستاخ‌تر کند.
حیثیتی بودن برجام برای اروپایی‌ها
در همین رابطه یک کارشناس مسائل بین‌المللی بر این باور است که توان و امکان اروپایی در حد انتظار ایران نیست، علاوه بر این چون برجام تصمیم حیثیتی و بین‌المللی برای آن‌هاست هیچ‌وقت حاضر نمی‌شوند که بگویند در این زمینه شکست خورده‌اند.
یوسف مولایی در گفت‌وگو با ایسنا در ارزیابی خود از اجرای گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران، اظهار کرد: به نظر می‌رسد در شرایط فعلی ایران و امریکا در حال زورآزمایی و طناب‌کشی هستند و ایران هر از چند گاهی از اروپا در خواست می‌کند تا به سمت ایران گرایش داشته باشد اما در واقع اروپایی‌ها بنایی ندارند به‌طور جدی وارد شوند، البته در حد توانی که داشته‌اند اقدام لازم را انجام داده‌اند بیش از این هم توانایی خاصی ندراند.
به گفته وی، فشار به اروپا مشکل ایران را حل نمی کند، ایران باید به‌طور اساسی برای حل این معضل که یک طرف آن امریکا است، به زورآزمایی خود ادامه دهد، ایران کاری که می‌توانسته انجام دهد را در قالب کاهش تعهدات در چارچوب برجام اعلام کرده و از این طریق می‌خواهد به اروپایی‌ها هم فشار آورد تا جدی‌تر وارد عمل شوند اما اروپایی‌ها هم از طرف امریکا و هم از طرف ایران تحت فشار قرار گرفته‌اند. به نظر می‌رسد اگر وضعیت به همین روال ادامه یابد و ایران بر اساس برجام تعهدات خود را کاهش دهد، احتمالا برجام از حیز انتفاع خارج شده و خاصیتش را از دست می‌دهد.
موضع حمایتی روسیه
با این حال، وزارت امور خارجه روسیه روز دوشنبه در بیانیه‌ای در خصوص گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران نوشت: از دیدگاه منع اشاعه هسته‌ای، ازسرگیری تحقیقات سانتریفیوژی ایران و بسط آنها هیچ تهدیدی در بر ندارد. تنها مهم این است که متخصصان ایرانی کارشان را تحت نظارت کامل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام دهند. گزارش مرتبطی نیز در این زمینه به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه شده است.
در ادامه این بیانیه آمده است: از تحقیقات جمهوری اسلامی نیز در کاربردهای اعلام نشده استفاده نخواهد شد. ایران به‌طور کامل ملاحظه پیمان منع اشاعه هسته‌ای را می‌کند و با اجرای پروتکل الحاقی، توافق‌های پادمان جامع خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را دنبال می‌کند.
چین: امریکا از فشار دست بردارد
با این حال چینی‌ها که همواره مواضع بینابینی داشته و می‌خواهند نسبت به مسائل پیرامونی حداکثر بهره را ببرند، در مورد اقدامات اخیر کشورمان از امریکا خواست تا از فشار بر تهران دست بردارد.
سخنگوی وزارت خارجه چین روز دوشنبه در کنفرانسی خبری در خصوص گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران، گفت: ما این گزارش‌ها را زیر نظر داریم. از دیدگاه چین ریشه مشکلات هسته‌ای فعلی ایرانی‌ها، فشارهای حداکثری امریکا است. امریکا باید از گام اشتباهش در خصوص اعمال تحریم‌های یکجانبه و فشار حداکثری علیه ایران بازگردد.
به گفته هوآ چان‌یینگ، دیگر طرفین برجام نیز باید بر اجرای کامل و موثر توافق هسته‌ای متعهد شوند. امیدواریم که طرفین در این راه با یکدیگر دیدار کنند و راهی برای بهبود شرایط بیابند. چین آمادگی همکاری با طرفین در این زمینه را دارد.
پربازدید ها