بامداد جنوب: تبلیغات منفی در کشور، یکی از راهکارهای
اصلی برای سلب اعتماد عمومی بهشمار میرود. در طول سالهای گذشته مردم ایران
بیشتر از همیشه شایعهدوست و حاشیهنگار شدهاند و بیش ازآنکه دنبال واقعیتها
باشند، بهدنبال دروغ میروند و آن را گرامیتر میدارند. کافی است به لیستی بلند
از شایعات در طول سالهای گذشته در کشور نگاه کنیم که مردم با آغوش باز پذیرفتهاند
و همه جامعهشناسان بر این باور هستند که با جامعهای بیمار سر و کار داریم.
یکی از اصلیترین بازوهای شایعهساز در کشور ما،
رقبای سیاسی هستند. کسانی که برای بر زمین زدن حریف از همه امکانات موجود بهره
گرفته و تلاش دارند با کنار زدن رقیب، خود در عرصه قدرت حضور پیدا کنند. در این
مورد نیازی به مثال زدن نیست، کافی است نگاهی به گذشته داشته باشیم تا به عمق
فاجعه در این حوزه پی ببریم، شایعاتی مانند دولت گرینکارتی، جاسوسی دولت، دزدی
دولتیها، وابستگی فلان فرد به فلان جا و.... اما این روزها مبحث جدیدی جامعه را
در خود فرو برده که نمیتوان بهسادگی از کنار آن گذشت. آن هم شیوع یک ویروس
ناشناخته بهنام کروناست که شهر به شهر میچرخد و مردم را در ترس و نگرانی فرو
برده است.
مبارزه دولت و وزارت بهداشت با کرونا این روزها تنها
محدود به این ویروس نیست و دولت در این سنگر برای ترمیم اعتماد عمومی باید با شایعات،
آمار غیرواقعی و هجمههای سیاسی در کنار آمار صفحات اینستاگرام و کانالهای تلگرامی جعلی مقابله کرده و شفافسازی
کند. تعداد کشتهها صدها برابر تعداد
اعلامی دولت است، تمام کادر پزشکان بیمارستان ایکس مبتلا شدند، دولت تمام امکانات
را به یک بیمارستان خاص اختصاص میدهد، وزارت بهداشت اجازه ورود کیتهای تشخیص
کرونا را نمیدهد.
اینها نمونههایی از شایعاتی هستند که از لحظات نخست
اعلام شیوع ویروس کرونا در ایران منتشر شده است. روز گذشته هم در حالی که مردم در
نهایت استرس و نگرانی بودند و هر لحظه بازار داغ شایعه یکی از مسوولان را مجبور به
پاسخگویی و شفافسازی میکرد یکی از نمایندگان مجلس در اقدامی عجیب مدعی شد تعداد
فوتیهای شهر قم بیش از ۵۰ نفر بوده است، احمد امیرآبادی فراهانی با بیان اینکه
روزانه ۱۰ نفر در قم از بین میروند، گفته است: تا دیشب حدود ۵۰ نفر بهدلیل ابتلا
به ویروس کرونا فوت کردهاند و وزیر بهداشت در این قضیه مقصر است. متاسفانه سه
هفته است کرونا به قم آمده و این موضوع دیر اعلام شده است». مجموع سخنان نماینده
قم که بیشینه آن را هجمه به دولت و زیرسوال بردن اقدامات شامل میشد در همان ساعات
ابتدایی در رسانهها و شبکههای مجازی مورد توجه قرار گرفت. حاشیههای پس از این سخنان
مانند وخامت حال نماینده و ضدعفونی کردن صندلی او، بر دامنه حاشیهها و شایعهها
افزود و وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را وادار به واکنش کرد.
قدر مسلم در ادعای نماینده قم و پاسخ وزارت بهداشت این
است که یکی از طرفین حاضر به گفتن حقیقت نیست، تشخیص این موضوع با توجه به بند آخر
سخنان حریرچی که گفته است «علت فوت افراد اعلامی از سوی نماینده قم را منتشر خواهد
ساخت» و این گزاره که «پرونده پزشکی درباره فوتیهای مورد ادعای نماینده قم ارائه
نشده است»، چندان کار دشواری نیست اما تناقض آماری آن هم درباره موضوعی با اهمیت
جان انسان موجب سردرگمی مردم، بیاعتمادی
آنها به هر دو آمار ارائه شده و افزایش نگرانیهای آنها از کرونا میشود. این موضوعی است که بهنظر میرسد حتی
برخی مسوولان هم توجه چندانی بهآن ندارند و با این نوع برخوردهای رسمی نمیتوان انتظاری از کانالهای زرد تلگرامی و صفحات اینستاگرامی در
ارائه آمار و ارقام تعداد جانباختگان و مبتلایان به این ویروس داشت.
اتهامزنی به دولت به چه قیمتی؟
بخش عمدهای از به اصطلاح افشاگریها درباره ابعاد بیماری
کرونا در انتقاد از دولت است آن هم در حالی که دولت در صف اول مبارزه با این ویروس
قرار دارد. عمده منتقدان هم از رقبای سیاسی و جناحی دولت هستند که با انواع
ترفندها از اعلام تعداد غیرواقعی جانباختگان تا اعلام کمبودهای پزشکی عجیب و غریب
سعی در تاثیرگذاری بر افکار عمومی جامعه دارند. در این میان بیشک و حتما انتقادهایی
هم بر دولت و عملکرد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی وارد است اما جناحی و سیاسی
کردن موضوعات مرتبط با سلامت مردم اعتماد جامعه به همه جریانهای سیاسی
را از بین میبرد. به
همین دلیل است که علی ربیعی، سخنگوی دولت در نشست خبری روز دوشنبه تاکید کرد: «در
شرایطی هستیم که همه باید کنار یکدیگر و با همدلی کامل به مبارزه با این بیماری
برخیزیم. همه باید کنار وزارت بهداشت که امروز در خط اول مقابله با این مساله است،
قرار بگیریم. به پزشکانمان اعتماد کنیم. از همه احزاب، گروهها و رسانهها میخواهم
از سیاسی کردن این موضوع اجتناب کنند. از مردم به جد درخواست داریم که همراهی با
نظام سلامت ایران را بیش از هر دوره دیگری در زندگی روزمره و کنش اجتماعی خود قرار
دهند».
نکته قابل توجه در اظهارات نماینده قم جملهای با این
مضمون است که ویروس کرونا بیش از سه هفته است که در قم شیوع یافته و به عامل مرگ و
میر تبدیل شده است، در صورت صحت این مدعا پرسشی که ممکن است در اذهان عمومی شکل بگیرد
این است که چرا خود این نماینده در همان هفته نخست اطلاع خود این موضوع را اعلام
رسمی نکرده است و آنچه عاملی موجب سکوت وی شده است.
پس از پایان انتخابات مجلس که محمل گستردهای برای
انتقاد از دولت به بهانه تبلیغات بود اکنون گروههای سیاسی منتقد که پیروز میدان بیرقیب هم شدند میتوانند با اعلام پایان رقابتهای
انتخاباتی اگر یار شاطر دولت در این شرایط بحرانی نیستند، با اعلام و اعلانهای
غلط بار خاطر آنها هم نشوند تا با تمام کمبودها و کاستی ها قوه مجریه بهعنوان
مجری حفاظت از سلامت مردم بتواند خدمات منسجمتر ارائه دهد و با مدیریت فضای روانی
جامعه از بحرانیتر شدن اوضاع پیشگیری کند. آنچه در هر اظهار نظری باید در ذهن هر
مسوولی تداعی شود این است که آرامش روانی کشور مهمتر از بازیهای جناحی است.
تبعات روحی و جسمی آمارهای متناقض و اظهارات غیرمسوولانه
افزایش رفتارهای خارج از قاعده و تا حدودی نامعقول،
پناه بردن به روشهای هیجانی
و خشمآلود برای کاستن
از استرس و فشار و گسترش هیجانات منفی در سطح گسنرده از ویژگیهای دوره بحران
است. در این میان گرفتار شدن مردم در چرخه معیوب استرس-کاهش سطح ایمنی بدن - بروز
علائم بیماری - افزایش بیشتر استرس و در نهایت بیماری هم از نتایج گریزناپذیر دوری
از عقلانیت جمعی خواهد بود. اگر همه گروهها بتوانند این چرخه را از همان شروع یعنی
میزان استرس در جامعه مدیریت کنند، اخبار صحیح را گسترش دهند و از شایعات بپرهیزند،
بدون سند و مدرک سخن نگویند و آمار و ارقامی اگر در اختیار دارند در گام نخست آن
را به ستاد مقابله با این بحران ارائه دهند، میتوان به قطع این دور باطل و چرخه معیوب
امیدوار بود.
مدیریت استرس و هیجانات منفی، مسوولیتپذیری در قبال خود و دیگران، پرهیز از شایعهسازی
و انتشار شایعات بیاساس و اعتماد به مسوولان برای حل بحران میتواند کرونا را از پای
درآورد اما قرار گرفتن در برابر دولت به بهانه سیاسی وقتی مسوولیت اصلی با اوست نه
کمکی به اقبال مردم به سیاسیون میکند و نه کشور را از بحران نجات میدهد.