حسن شکوهی‌نسب

تدوین پیش‌نویس قطعنامه امریکایی جهت تحریم دائمی ایران در حوزه تسلیحات و ارائه آن به شورای امنیت سازمان ملل متحد، تازه‌ترین تلاش کاخ سفید برای اعمال فشار حداکثری بر تهران است؛ توطئه‌ای که از دید بسیاری از ناظران به‌دلیل قانون‌شکنی‌های آشکار این کشور و مخالفت چین و روسیه به‌عنوان دو عضو برجام و برخوردار از حق وتو با چالش‌هایی جدی روبه‌رو ‌است.

هر روز که به تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰ (۲۷ مهر ۱۳۹۹) و موعد پایان‌ یافتن تحریم‌های تسلیحاتی ایران نزدیک‌تر می‌شویم، بر تکاپو و توطئه‌گری امریکا برای متهم‌سازی ایران افزوده می‌شود. همین چند روز پیش بود که با تلاش و رایزنی امریکا قطعنامه‌ای از سوی سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ۲۵ رای موافق، دو رای مخالف (روسیه و چین) و هفت رای ممتنع به تصویب رسید.

به‌تازگی نیز شورای امنیت سازمان ملل از سوی مقامات کاخ سفید هدف‌گذاری شده و امریکا با ارایه پیش‌نویس قطعنامه‌ای به این نهاد در صدد مانع‌تراشی بر سر پایان‌یابی محدودیت‌های تسلیحاتی ایران برآمده ‌است؛ پیش‌نویسی که از نگاه ناظران همانند قطعنامه شورای حکام با مخالفت چین و روسیه روبه‌رو خواهد شد با این تفاوت که مسکو و پکن در شورای امنیت از حق وتو برخوردارند.

در ارتباط با قطعنامه ۲۲۳۱ و مدت محدودیت برنامه تسلیحاتی ایران لازم به بیان است در سال ۱۳۹۴ که توافق هسته‌ای بین ایران و ۱+۵ منعقد شد، همزمان قطعنامه‌ای نیز به امضای دو طرف رسید تا در کنار برجام پاره‌ای از مسائل موشکی و تسلیحاتی را حل و فصل کند. بر این اساس، برای فعالیت‌های موشکی محدودیتی هشت‌ساله و برای مبادلات تسلیحاتی محدودیتی پنج‌ساله در نظر گرفته شد. بر اساس بند ۵ ضمیمه B قطعنامه مشخص شد که ایران بعد از گذشت پنج سال از اجرای توافق می‌تواند نسبت به خرید و فروش تسلیحات اقدام کند.

در بخشی از بند مذکور آمده است «همه کشورها می‌توانند و اجازه دارند در صورت تصویب شورای امنیت برای تهیه، فروش و انتقال مستقیم یا غیرمستقیم تانک‌های جنگی، خوروهای زرهی، سامانه توپخانه‌ای کالیبر بالا، هواپیماهای جنگی، هلیکوپتر، ناو جنگی و سامانه موشکی را مطابق آنچه در تسلیحات متعارف سازمان ملل تشریح شده از طریق خاک کشورهایشان، اتباعشان و یا با استفاده از کشتی و هواپیما برای ایران و استفاده در ایران اقدام کنند. این پاراگراف تا پنج سال بعد از اولین روز اجرای برجام کاربرد دارد».

هراس امریکا از پایان محدودیت‌های در نظر گرفته شده بر ایران در دولت «دونالد ترامپ» به‌عنوان یک محرک عمل کرد. کاخ سفید البته از تمام داشته‌هایش از توان دیپلماتیک گرفته تا تهدید و فشار اقتصادی برای رسیدن به اهداف خود سود جست.

به‌دلیل فرارسیدن موعد لغو تحریم‌های تسلیحاتی، در حال حاضر تمرکز تیم ترامپ نیز بر همین موضوع است. بی‌تردید هدف بعدی کاخ سفید توان و فعالیت‌ موشکی ایران خواهد بود که سه سال دیگر محدودیت‌های آن برداشته می‌شود و در وهله آخر نیز فعالیت‌های هسته‌ای مورد توجه قرار می‌گیرد که بیشتر آنها در بازه زمانی ۱۰ تا ۱۵ سال به حالت عادی خود بازخواهد گشت. با توجه به آنچه گفته شد، زمان پایان تحریم تسلیحاتی به عنوان یکی از مهم‌ترین امتیازات تهران در برجام برای امریکا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به‌طوری که برای مقابله با آن بر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای امنیت سازمان ملل اعمال فشار می‌کند؛ همانند قطعنامه‌ای که در شورای حکام ضدایران صادر شد و پیش‌نویس قطعنامه‌ای که اینک در دست اعضای شورای امنیت قرار داده‌ است.

امریکا حتی در برهه‌ای تلاش کرد تا با الحاق دوباره به برجام، از درون برای فروپاشی توافق و اجرای مکانیسم ماشه اقدام کند که مخالفت برخی از اعضای توافق از تهران گرفته تا پکن و مسکو باعث شد تا «مایک پمپئو» رسما این خبر را تکذیب کند. از نگاه این سه عضو توافق، ترامپ با خروج یکجانبه از برجام و توطئه‌گری‌های مکرر به قول معروف پل‌های پشت سر خود را خراب کرده‌است.

اینک نیز امریکا با ابزارهای تشویقی و ارعابی خود در پی تصویب قطعنامه در شورای امنیت برآمده‌ است و روز چهارشنبه چهارم تیرماه ۱۵عضو شورای امنیت با هدف بررسی پیش‌نویس قطعنامه امریکا تشکیل جلسه دادند؛ جلسه‌ای که طبق انتظار در آن روسیه و چین دست به اعتراض و انتقاد زدند. لازم به توضیح است که برای تصویب یک قطعنامه در شورای امنیت از ۱۵ عضو باید حداقل ۹ عضو غیردائم شورا با آن موافقت کنند و همچنین قطعنامه از سوی هیچ‌ یک از پنج عضو دائم شورای امنیت شامل امریکا، روسیه، چین، انگلیس و فرانسه وتو نشود.

به تازگی خبرگزاری «رویترز» به نقل از یک مقام چینی نوشته که امکان پذیرش این قطعنامه پیشنهادی امریکا وجود ندارد و قطعنامه مذکور بر مبنای سیاست فشار حداکثری علیه ایران است و هیچ ارزش و پایه‌ای برای بحث ندارد؛ مواضعی که از زبان مقامات ارشد کاخ کرملین نیز بارها به انحای مختلف بیان شده؛ اما ترامپ همچنان در صدد آزمودن بخت خویش است.

اینک که امریکا نایل شدن به هدف پیش‌رو را دشوار می‌بیند، بیش از پیش تهدید را چاشنی کار قرار داده است. «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه این کشور هشدار داده در صورت عدم تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران، امریکا به‌طور یکجانبه همه تحریم‌های معلق شده شورای امنیت سازمان ملل متحد را علیه ایران بازخواهد گرداند.

از نگاه ناظران و کارشناسان حقوق بین‌الملل، این اقدام امریکا یک قانون‌شکنی آشکار به‌شمار می‌رود که در همراهی و هماهنگی با تروئیکای اروپا صورت می‌گیرد. امریکا با خروج از برجام روح و جسم توافق را نادیده گرفت و برخلاف قطعنامه ۲۲۳۱ که امروز به آن استناد می‌کند، به اعمال شدیدترین تحریم‌های ضدایرانی دست زد.

به‌رغم پایبندی چندساله تهران به برجام و در مقابل ترک خودمحورانه توافق از سوی امریکا، رفتار کشورهای اروپایی عضو توافق متحیرکننده‌ است؛ کشورهایی که به‌جای اجرای تعهدات برجامی و سازوکارهای خود، اینک در کنار امریکا ایستاده و در تلاشند تا محدودیت‌های تسلیحاتی ایران را تا سال ۲۰۲۳ به تعویق بیاندازند.

از این‌رو وزیر امور خارجه کشورمان هفته گذشته ضمن محکوم کردن رفتار اروپا در صدور قطعنامه شورای حکام در توئیتی با بیان اینکه «اروپایی‌ها اذعان دارند در مقابل زورگویی امریکا ناتوان مطلق‌اند»، نوشت: سه کشور اروپایی همدست ترامپ و نتانیاهو هستند و به هیچ وجه در موضع توصیه به ایران نیستند.