الهام بهروزی

«مضحکه حسن چپل» این روزها در شهر اهرم به روی صحنه رفته است تا به تن خسته و بی‌رمق تئاتر تنگستان در روزهای گذار از کرونا جانی دوباره ببخشد؛ هرچند ضربه کرونا به تئاتر چنان کاری بوده که باید چندین و چند تئاتر تولید شود تا این هنر بتواند دوباره روی پاهای خود بایستد.

بی‌شک به‌ دلیل شرایط غم‌انگیز و هراسناکی که کرونا در جامعه حاکم کرده و در پی آن گرانی‌های روزافزون مزید بر علت شده، مردم در تنگناهای روانی و اقتصادی بغرنجی قرار گرفته‌اند، از این‌رو، خنده دارد به‌تدریج از لبان آن‌ها پاک می‌شود ولی در این میان هنرمندانی هستند که حتی در این شرایط سخت می‌خواهند چهره مردم خسته‌دل و افسرده را شاد و خندان کنند. البته این قدرت هنر را در شرایط بحرانی می‌رساند که با تعدیل وضعیت روانی جامعه، به مردم قدرت رویارویی با مشکلات و چالش‌های زندگی را می‌دهد.

طبیعتا تولید کارهای طنز شاید یکی از بدیهی‌ترین کارهایی باشد که هنرمندان در این روزهای سخت می‌توانند به سرانجام برسانند و دوباره شادی را در ذهن مخاطبان بحران‌زده تداعی کنند. نمایش «مضحکه حسن چپل» به نویسندگی و کارگردانی سعید گلچمن از زمره آثاری است که با روانشناسی جامعه پیرامونی به بطن آن آمده تا ضمن خنداندن مخاطب، تلنگرهایی هم به افراد تصمیم‌گیر بزند که در این گرانی‌ها و موج‌های پی‌در پی کرونا، امیدآفرینی و تزریق شادی به جامعه را فراموش نکنند.

سعید گلچمن که کارگردانی باتجربه و جوان است، سعی دارد با شناختی که از وضعیت روانی جامعه پیرامونی خود حاصل کرده با نقب زدن به داستان‌های کهن ایرانی، آثاری متناسب با ذائقه و نیاز مخاطب امروز خود به روی صحنه ببرد تا با نمایش آن، روی زیبای زندگی را در شرایط سخت به همگان یادآوری کند. این نمایش که در پاییز 1400 تولید شده بالاخره توانسته پس از فراز و نشیب‌های فراوان از 15 اردیبهشت 1400 اجرای خود را در اهرم آغاز کند.

در این نمایش بازیگرانی چون سعید گلچمن، یوسف قایدی، صادق عالی، مهرداد گزاری، مجتبی عارف‌آزاد، ابالفضل حیدری، ساناز سلیمانی، آیدا خالدی، زهرا صیادی، معصومه حیدری و سارینا ذاکری نقش‌آفرینی می‌کنند. دیگر عوامل این اثر عبارتند از: مشاور کارگردان: فاطمه کاظمی‌نژاد، طراح صحنه: سعید گلچمن، اجرای دکور: حسین مزارعی، طراح نور: جواد عالی و علی عبدی، اجرای نور: زهرا صیادی، طراح گریم و لباس: فاطمه کاظمی‌نژاد، طراح پوستر: احسان عمرانی، ساخت و اجرای موسیقی: عرفان وفامنش، پارسا گرامی و فاطمه عارف‌آزاد، منشی صحنه و اجرای افکت: فاطمه خلیفه، تیزر: ابالفضل حیدری و پشتیبانی و تدارکات : مهرشاد علی‌نژاد.

به بهانه آغاز اجرای نمایش «مضحکه حسن چپل»، گفت‌وگویی را با سعید گلچمن، کارگردان این اثر انجام داده‌ایم که در ادامه از نظر شما می‌گذرد.

آقای گلچمن به‌عنوان سوال نخست برای مخاطبان ما بگویید که آیا تولید تئاتر در روزهای کرونایی سخت نبود؟

طبیعتا در دوران کرونا برای تولید یک تئاتر یا فیلم شرایط به‌شدت ویژه بود، چون جمع کردن یک گروه پر بازیگر ریسک بالایی داشت. در این میان، پیش از این تئاتر، در سال ۹۹ که کرونا همین‌طور روزانه شمار زیادی قربانی می‌گرفت، من تلاش کردم با رعایت پروتکل‌ها نمایش «سه تفنگدار و یکی» را تولید کنم، تقریبا سه ماه هم تمرین کردم؛ اما به خاطر همین شرایط سخت به اجرا نرسید؛ چون شرایط از کنترل گروه خارج بود و با وضعیت قرمز کرونایی همه چیز کنسل شد.

البته در تولید نمایش «مضحکه حسن چپل» هم کم سختی نداشتیم. برای مثال، در پروسه تمرین آن با یک سرماخوردگی ساده بازیگر، گروه تحت تاثیر قرار می‌گرفت و وقتی بازیگری کرونا می‌گرفت، باید در اوج فرایند تولید به‌منظور حفظ سلامت بقیه اعضای گروه دو هفته تمرین را تعطیل می‌کردیم، بگذریم از اینکه در دو مرحله (بهمن و اسفند) هر بار دقیقا یک هفته مانده به اجرا، وضعیت شهرستان قرمز اعلام و اجرا کنسل شد.

از نظر شما بزرگ‌ترین ضربه‌ای که کرونا به تئاتر شهرستان‌ها زد، کدام است؟ راهکار شما برای بهبود وضعیت تئاتر استان در شرایط فعلی چیست؟

بزرگ‌ترین تاثیر منفی کرونا بر پیکره نحیف تئاتر شهرستان‌ها، ضربات کاری اقتصادی و درآمدی است. قضیه دو دو تا چهارتا است؛ وقتی اجرایی نیست پس درآمدی هم نیست. متاسفانه گذشت زمان هم ثابت کرد که ابداعاتی مثل اجرای آنلاین تئاتر در دوران کرونا هم چاره درد تئاتر نبوده و نیست. راهکارها را هم قبلا زیاد در جلسات با مدیران و متولیان گفته‌ام، کمی هماهنگی در برخی مسائل و موضوعات و البته همان جمله کلیشه‌ای نیاز به تزریق بودجه به تئاتر شهرستان‌ها می‌تواند برای به رونق تئاتر آن‌ها کمک شایانی کند.

چطور شد با وجود فضای تراژدیکی که کرونا بر کشور حاکم کرد، شما به تولید این اثر طنز رسیدید؟

در حقیقت ابتدا تصمیم داشتم یک کار بومی را به نویسندگی خودم به‌نام «خان بر خاک» که به تراژدی شهادت زائرخضرخان تنگستانی می‌پرداخت، کار کنم؛ اما احساس کردم پس از حدود دو سال و نیم تعطیلی تئاتر در تنگستان و مصائبی که کرونا و مشکلات اقتصادی بر جامعه حاکم کردخ و به دغدغه‌های مردم افزوده، فعلا جامعه به کارهای کمدی بیشتر احتیاج دارد. از این رو، این اثر کمیک رو تولید کردم و امیدوارم با تماشای این اثر، مخاطب دست‌کم به مدت ۸۰ دقیقه مشکلاتش را فراموش کند!

از دید شما تولید کارهای این‌چنینی در دوران پساکرونا چقدر به روحیه‌بخشی جامعه کمک می‌کند؟

قطعا تاثیر خاص خودش را دارد. وقتی من خودم به‌عنوان یک تئاتری حوصله کار تراژیک یا فعلا حوصله دیگر ژانرها را ندارم، پس تکلیف مخاطبم روشن است. با احترام به همه سلیقه‌ها، احساس و نظر کاملا شخصی‌ام این است که این روزها اجرای تئاتر یا اکران فیلمی غیر از «کمدی» ظلم به مخاطب است.

قصه تئاتر «مضحکه حسن چپل» چگونه در ذهن شما شکل گرفت؟

خب، مدتی است تصمیم گرفته‌ام که کمی در ادبیات ایرانی به‌خصوص قص‌های کهن ایرانی دقیق‌تر شوم؛ چون به‌شدت قابلیت دراماتیک و به‌روز شدن این قصه‌ها بالاست. این اثر نیز این شکلی ایجاد شد، البته همفکری دوست عزیزم عقیل جماعتی هم در شکل‌گیری ایده این کار بی‌تاثیر نبود.

فکر می‌کنید مخاطب از دیدن این نماشی چقدر لذت ببرد؟

ببینید من این کار را صرفا برای لذت مخاطب بسته و تلاش کرده‌ام مخاطب بیش از یک ساعت در فضای شاد طنز و موسیقی از دیدن تئاتر نهایت لذت را ببرد.

شما پیش از این نشان داده‌اید که هم در ژانر تاریخی و درام و هم در کارهای طنز توانایی دارید؛ در ادامه فعالیت حرفه‌ای‌تان بیشتر تمایل دارید در کدام ژانر به تولید اثر بپردازید؟ چرا؟

بنا به دلایلی که در بالا ذکر کردم فعلا کمدی را ترجیح می‌دهم؛ ولی دغدغه‌های بومی خود را نیز فراموش نخواهم کرد و در آینده ادامه‌اش خواهم داد.

آقای گلچمن یکی از دشواری‌های کار در دوران کرونا طراحی میزانسن‌هاست، شما چطوری این شرایط دشوار را در پروسه تولید اثرتان مدیریت کردید؟

بله؛ واقعا در اوج کرونا طراحی تمرینات سخن بود به‌خصوص که همه جا سخن از فاصله‌گذاری‌های اجتماعی و فیزیکی بود. بنابرای بسیار سخت بود طراحی میزانسن‌هایی میان دو بازیگر که قرار بود نه تنها مرزهای فاصله‌گذاری میان آن‌ها برداشته شود؛ بلکه ارتباط فیزیکی نیز برقرار گردد. به هر شکل به‌ناچار خودمان را با همین شرایط وفق دادیم و اثر را تولید کردیم.

در زمینه انتخاب بازیگران این نمایش هم آیا با محدودیتی مواجه شدید؟

یکی از ویژگی‌های تئاتر شهرستان تنگستان و شهر اهرم جوان بودن نیروهای صحنه و پشت صحنه است؛ این موضوع دست کارگردانان را برای انتخاب بازیگر برای کاراکترهای که سنین بالای ۵۰ سال دارند، می‌بندد و باید رفت به سمت تیپ‌سازی و گریم که خب، کار ساده‌ای نیست. در نمایش «مضحکه حسن چپل» هم این موضوع کارم را سخت کرد و باعث شد بخلاف میل باطنی‌ام یکی از نقش‌ها را خودم بازی کنم.

پس در این اثر بایستی از گریم سنگین و پیچیده‌ای استفاده شود؛ شما چگونه توانستید به یک چهره‌پردازی باورپذیر برای مخاطب دست بیابید؟

خب، قطعا گریم در تئاتر معمولا شرایط خاص خودش را دارد و به نسبت سینما گاه با اغراق در چهره‌پردازی می‌تواند به ارتباط با مخاطب کمک بیشتری کند که در کار «مضحکه حسن چپل» هم این کار تا حدودی رخ داده و به‌خاطر فاصله سنی زیاد بازیگر با شخصیت و همچنین جنس کمدی کار ناچار شدیم به سمت گریم‌های سنگین و گاه اغراق‌آمیز برویم.

موسیقی بخش مهمی از یک نمایش را تشکیل می‌دهد چون به جذابیت و تاثیرگذاری کار در نگاه مخاطب کمک می‌کند، شما در این نمایش از موسیقی زنده استفاده کردید یا افکتی؟ چرا؟

من در نمایش «مضحکه حسن چپل» تلفیقی از موسیقی زنده و افکت را استفاده کرده‌ام. البته بر این اعتقاد هستم که موسیقی زنده در تئاتر چیز دیگری است چون دست کارگردان را برای دادن بعضی از میزانسن‌ها باز می‌گذارد؛ ولی بنا به شرایط در این نمایش ناچار شدم که از هر دو موسیقی استفاده کنم.

سخن پایانی؟

در پایان جا دارد از گروه خوبم یعنی گروه تئاتر آریو تنگستان به‌صورت ویژه تشکر کنم که از هشتم آبان ۱۴۰۰ تا حالا بدون اینکه خم به ابرو بیاورند در کنارم باعث شکل‌گیری یک اتفاق خوب تئاتری شدند. همچنین از دیگر کسانی که در این شرایط سخت تولید تئاتر در کنار ما بودند، هم صمیمانه سپاسگذارم.

یادآوری می‌شود، نمایش «مضحکه حسن چپل» از 15 تا 31 اردیبهشت 1401 هر شب ساعت 21 در پلاتوی مجتمع فرهنگی هنری اهرم به روی صحنه می‌رود.