الهام بهروزی

اینجا بوشهر است؛ شهری که در تار و پودش رد موسیقی را می‌توان به‌وضوح دید. از نی‌مه‌هایی که از سینه ملوانان بر فراز خلیج فارس می‌ترواد تا غوغای نی‌انبان در کوچه‌های تنگ و باریک بافت تاریخی شهر؛ همه و همه خبر از اهل دل بودن مردمان این خطه می‌دهد. موسیقی در این دیار، مونس پیر و جوان است؛ گاه در بیت‌خوانی و شروه‌خوانی خاطری حزین را تسکین می‌بخشد و گاه در ریتمی تند و طربناک، غوغایی را در هستی مخاطب برمی‌انگیزد.

بیراه نیست اگر بوشهر را خاستگاه موسیقی محفلی بدانیم؛ چراکه خیام‌خوانی‌های بی‌مثالش، هوش را از سر هر شنونده‌ای می‌برد. گاه صدای غوغای همنشینی نی و رباعی حتی منطق را هم شیدا می‌کند و این اغراق نیست. این‌جا بندری است رام‌شده سازها و آوازهایی که رهگذران و تماشگران را مجذوب دنیای شگفت‌انگیز خود می‌کند. از همین‌روست که سکوت موسیقی در این دیار صمیمی همیشه امری محال بوده و هست؛ چراکه این اقلیم در سینه خود ژانرهایی را جای داده که مستعد همراهی با هر فضایی است؛ هم با غم و مصیبت و هم با شادی و طراوات.

این روزها گوش‌های شهر انباشته از نوای نی‌انبان و سازهای کوبه‌ای است که با ریتم‌های شورآفرین، شالوهای عاشق را بیش از هر زمان دیگری به رقص در آورده است. این روزها شهر پذیرای جشنواره‌ای از جنس موسیقی ناب بوشهری است که تداعی‌کننده خاطرات نوستالژیک اهالی شهر است و دل از هر مرد و زنی می‌برد. گروه‌های موسیقی محلی در ساختاری به نام جشنواره استانی موسیقی فجر برای سومین سال گرد هم آمده‌اند تا در جشن فجر، لبخند را بر لبان اهالی خسته بندر بنشانند و نشاط و امید را در جامعه بسط بدهند.

آن‌ها آمده‌اند تا پس از سکوتی دو سه ساله (به‌دلیل شیوع کرونا) چشم در چشم مخاطب، آیین‌ها و نواهای شوق‌انگیز جنوبی را دوباره در دل‌ها زنده کنند. جشنواره موسیقی فجر استان بوشهر از 28 بهمن‌ماه کار خودش را آغاز کرده و امروز سوم اسفندماه هم به کار خود پایان می‌دهد. این رویداد خوشبختانه توانست رخوتی که بر شهر در این دو سه سال حاکم شده بود، درهم بشکند و دوباره هیجان و شادی را میهمان روزهای مردمان شهر کند. این را نگارنده نمی‌گوید، بلکه استقبال پرشور مخاطبان از اجراهای صحنه‌ای در شب‌های جشنواره بانگ می‌زند.

رئیس انجمن موسیقی استان بوشهر در این خصوص به بامداد جنوب می‌گوید: همزمان با سی و هشتیمن جشنواره موسیقی فجر، سومین دوره جشنواره استانی در بوشهر از 28 آبان با حضور شش گروه موسیقی بومی شامل گروه‌های «شبدیز» به سرپرستی محسن حیدریه، «شیلو» به سرپرستی امید سیما، «پوری‌بند» به سرپرستی رحیم پوردرخش، «حصیر» به سرپرستی جلیل ملاح‌کنگانی (از کنگان)، «پاپ» به سرپرستی آرش شعبانی و «باربد» به سرپرستی عباس حیدری (از خارگ) بر پا شد. مبنای این جشنواره بسان دوره گذشته بر حضور گروه‌های مستعد هم‌استانی مستعد با پتانسل بالا در هنر موسیقی بومی استان گذاشته شد تا این جشنواره، فضایی برای دیده شدن بیشتر هنرمندان جوان، صاحب‌ذوق و خلاق استان باشد.

حماسه حق‌پرست با بیان اینکه جشنواره استانی موسیقی فجر بوشهر چهارشنبه، سوم اسفندماه در آیینی با اجرای گروه موسیقی دستگاهی جوانان انجمن موسیقی استان بوشهر به کار خود پایان خواهد داد، می‌افزاید: این جشنواره فرصتی برای بازگشت اجراهای صحنه‌ای به سالن‌های موسیقی استان پس از وقفه‌ای دو ساله به دلیل شیوع ویروس خطرناک کرونا بود. استقبال مردم از این رویداد واقعا کم‌نظیر بود؛ به‌طوری که هر شب با استقبال بیشتر آن‌ها مواجه شدیم که این نشان از موسیقی‌دوستی و موسیقی‌شناسی مردمان این خطه دارد.

به گفته وی، موسیقی بومی بوشهر به‌دلیل تنوع سازی و آوازی که دارد، نه تنها در استان، بلکه در ایران و جهان از محبوبیت بالایی برخوردار است؛ چون این هنر در گستره جغرافیای استان متاثر از تنوع فرهنگی و قومی، ژانرهای سازی و آوازی گوناگونی دارد که هم در فرم و هم در محتوا بسیار جذاب، شنیدنی و دیدنی هستند. همین ویژگی موجب جذابیت و خاص بودن موسیقی بوشهری در میان موسیقی نواحی ایران شده است.

حق‌پرست با اشاره به اجرای نماینده استان در آیین پایانی سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر می‌گوید: خوشبختانه اجرای گروه موسیقی «شبدیز» در تهران تا بدانجا با استقبال مواجه شده که از این گروه برای اجرا در آیین پایانی این رویداد دعوت شده که این بیانگر محبوبیت و غنای موسیقی بوشهری و تبحر هنرمندان هم‌استانی در هنر موسیقی است.

دبیر انجمن موسیقی استان بوشهر در پاسخ به این سوال که سطح کیفی اجراهای صحنه‌های گروه‌های موسیقی محلی را در جشنواره استانی آیا رضایت‌بخش می‌دانید، توضیح می‌دهد: بله؛ خوشبختانه در این دوره گروه‌ها با آمادگی لازم در جشنواره حاضر شدند و به اجراهای خود رنگ و روی تازه‌ای داده بودند که تماشای آن برای مخاطب از جذابیت بالایی برخوردار بود. به عبارت بهتر، برخی از گروه‌ها رپرتوارهای متفاوتی از موسیقی استان را ارائه کردند؛ مثل گروه موسیقی «حصیر» که به ارائه موسیقی سواحلی پرداخت یا گروه موسیقی «شیلو» که آیین‌های کهن این زادبوم را مانند «بیت‌خوانی» و «حنابندان» که با موسیقی توام هستند، احیا و بازخوانی کرد. بی‌شک بازآفرینی سبک‌ها و ژانرهای موسیقی بومی که امروزه در موسیقی استان نمود کمتری دارند و در خطر فراموشی قرار گرفته‌اند، کار بزرگی است که گروه‌های موسیقی استان با درک این موضوع، به بازآفرینی و بازشناسی آن‌ها به شکل نمادین روی آورده‌اند.

حق‌پرست با تاکید بر اینکه موسیقی بوشهر، یک موسیقی اصیل و ریشه‌دار است که افزون بر شورانگیزی، خاصیت درمانی دارد، تصریح می‌کند: از همین رو، گروه موسیقی «باربد» خارگ در این جشنواره، پرتره‌ای از آیین زار را به نمایش گذاشت تا بُعد موسیقی‌درمانی هنر موسیقی بوشهری را به مخاطبان بشناساند که خوشبختانه با استقبال خوب مردم هم روبه‌رو شد.

در پایان این گزارش یادآوری می‌شود، در سه سال اخیر به‌دلیل شیوع کرونا و پس از آن به‌دلیل اعتراضات مردمی در شهریور و گرانی‌های سرسام‌آور، فضای رخوت‌انگیز و یاس‌آلودی بر جامعه حاکم شد. این در حالی بود که همه منتظر بودند با گذر از سال‌های سخت کرونایی به کمک هنر و موسیقی دوباره شادابی به جامعه برگردد اما بسیاری از هنرمندان به‌ویژه موسیقدانان به‌دلیل شرایط مذکور و فشارهای روانی که بر آن‌ها وارد شده بود و همچنین از بیم سرزنش عده‌ای، از بعد از آغاز اعتراضات رویه تحریم را در پیش گرفتند که عایدی این رویه، چیزی جز ضرر جامعه هنر و افسردگی بیش از پیش جامعه نبود. بنابراین باید موجی برمی‌خواست تا این سکوت اجتماعی شکسته و هنر دوباره در بستر جامعه جاری شود و هنرمندان به زیست هنری خود ادامه بدهند.

خوشبختانه به کمک جشنواره‌ها، هنرمندان و گروه‌های هنری بار دیگر فعالیت خود را از سر گرفتند و با خود شور آوردند اما این جشنواره‌ها در این روزهایی که گرانی نبض زندگی مردم را از حرکت انداخته، تنها مسکن‌های موقتی است و برای اینکه هنر بتواند پویا بماند و مردم به تماشای آن بنشینند، باید مدیران فکری اساسی کنند؛ چون جیب مردم آنقدر کوچک شده که به سختی می‌توانند نیازهای اساسی خود را تامین کنند.