الهام بهروزی
بوشهر هر ساله در فصل گردشگری خود به‌ویژه در ایام نوروز پذیرای خیل عظیمی از مسافران و گردشگران است که برای گشت و گذار و بازدید از بنادر تجاری و جاذبه‌های طبیعی و تاریخی استان به این‌جا سفر می‌کنند. بدیهی است استان بوشهر در گستره خود از شمال آن گرفته تا جنوب، جاذبه‌های چشم‌نواز و منحصربه‌فردی را جای داده که از جمله آنها می‌توان به سواحل ماسه‌ای بکر، بناهای تاریخی شاخص، آثار طبیعی دیدنی و اعجاب‌برانگیز اشاره کرد.
کوه نمک جاشک، سواحل ماسه‌ای بنود، جنگل‌های حرای نایبند، بافت تاریخی بوشهر، قلعه نصوری، قلعه حصار، قلعه زائرخضرخان، خانه رئیسعلی دلواری، خاییز و... در کنار بنادر تجاری استان شامل گناوه، دیلم، بوشهر، دلوار، عسلویه، دیر و کنگان، مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان بوشهر را تشکیل می‌دهد که بازدید از آنها برای گردشگران و مسافران شعف‌برانگیز و جذاب است. در ادامه به معرفی برخی از جاذبه‌های طبیعی جنوب استان برای آشنایی بیشتر گردشگران و مسافرانی که در ایام نوروز به این منطقه می‌کنند، می‌پردازیم.
سواحل بنود
در میان جاذبه‌های طبیعی که در بالا به آنها اشاره شد، سواحل بنود در پارک ملی نایبند بسیار بکر و چشم‌نواز است. از همین رو، هر ساله پذیرای گردشگران و مسافرانی زیادی از سراسر کشور است این منطقه علاوه بر برخورداری سواحل ماسه‌ای و صخره‌ای، در خود لوکیشن فیلم تاریخی محمدرسول‌الله را نیز جای داده که بقایای آن امروز به محلی برای بازدید و عکس انداختن گردشگران و جاذبه‌ای ساختگی در این منطقه بدل شده‌است.
این روستا در 35 کیلومتری عسلویه در جنوب استان بوشهر واقع شده و سواحلی با صخره‌هایی بلند و عمودی دارد. امواج خلیج فارس با شکوه و صلابت به صخره‌ها می‌خورند و صحنه‌های جذابی ایجاد می‌کنند. از دیگر زیباییهای این ساحل، وجود یک غار دریایی است که ابتدا غار کوچکی دیده می‌شود ولی بعد از عبور از آن، غار بزرگ‌تری با دو دهانه وجود دارد. این غار بسیار زیباست. باید اعتراف کرد که ساحل بنود یکی از ناشناخته‌ترین مقاصد گردشگری استان است که از چشم‌انداز فوق‌العاده‌ای برخوردار است و به دلیل شرایط آب و هوایی جنوب کشور بهترین زمان سفر به آن اواخر زمستان و اوایل بهار است.
کوه نمکی جاشک
یکی از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های طبیعی استان بوشهر، گنبد نمکی جاشک است. این جاذبه منحصر‌به‌فرد در کوه جاشک -حدفاصل بندر دیر و شهر خورموج- قرار گرفته که غارها، آبشارها و چشمه‌های نمکی، دودکشهای جن و سازه‌های طبیعی دیگری را در خود جای داده که هرکدام جذابیت خاص خود را دارد. گنبد نمکی جاشک به‌عنوان بزرگ‌ترین و زیباترین گنبد نمکی ایران به شمار می‌آید و در سطح خاورمیانه نیز شناخته‌شده است.
این کوه به‌عنوان تنها اثر طبیعی ملی استان بوشهر، در سال ۱۳۸۸ به ثبت رسیده است. کوه نمک جاشک با دارا بودن چشم‌اندازهای زیبای زمین‌شناسی، انواع سنگ‌های مختلف، غارهای طبیعی و طبیعت بکر درون آنها، آبشارکوه‌ها و آویزه‌های نمکی نه‌تنها چشم هر بیننده‌ای را می‌نوازد، بلکه بهترین محل برای محققان علاقه‌مند به علم زمین‌شناسی است. رنگ سفید نمک‌های طعام گنبد به منطقه جلوه‌ای زیبا بخشیده است، به‌نحوی که از جاده خورموج دیر به‌صورت یک کوه برفی زیبا در بخش شرقی دشت برهنه ظاهر می‌شود.
گنبد نمکی جاشک ۱۲ کیلومتر درازا و 5/4 کیلومتر پهنا دارد. وسعت گنبد حدود ۳۶۶۶ هکتار و ارتفاع قله آن ۱۳۵۰ متر از سطح دریا است. موقعیت خاص گنبد نمکی جاشک که باعث شوری آب رودخانه مند می‌شود، شاید تنها عامل زیان‌رسان به منطقه باشد. این رودخانه تا قبل از روستای باغان شیرین و قابل شرب و مورد استفاده در کشاورزی است؛ اما پس از عبور از کنار گنبد و دور زدن آن، آب رودخانه با درصد زیادی شوری همراه می‌شود. در فصل پربارش، آب رودخانه سطح دشت‌های چغاپور و دشتی را فرامی‌گیرد و به‌‌علت تبخیر زیاد، نمک روی سطح خاک باقی می‌ماند و باعث شوری زمین‌های منطقه می‌شود.
در میان مردم بومی منطقه، دو افسانه جالب درباره گنبد نمکی جاشک وجود دارد: 1) برخی این پدیده را نتیجه نوعی نفرین می‌دانند. طبق باور برخی، در گذشته‌های، بزهایی با شیرهای خوشمزه در این منطقه زندگی می‌کردند. لذیذ بودن شیرهای بزها، زنان را وسوسه می‌کرد که آنها را بدوشند. هرکدام از زنان که اقدام به دوشیدن بزی می‌کرد، با همان بز به سنگ بدل می‌شد. بدین‌ترتیب زنان و بزها به سنگ تبدیل شدند و گنبد نمکی جاشک شکل گرفت. 2) برخی دیگر نیز باور دارند که این مکان محل زندگی یک دیو بوده و از او محافظت می‌کرده است.
دره گل‌کلم در محدوده کوه نمکی جاشک، یکی از جالب‌ترین دیدنی‌های این منطقه است. سراسر سطح دره را نمک‌هایی پوشانیده‌اند که به‌صورت گل کلم هستند. ابعاد این گل کلم‌های نمکی با یک‌دیگر متفاوت است و برخی از آنها به‌صورت شکوفه‌هایی شکوفا به‌نظر می‌آیند. دودکشهای جن که با نام تخت دیو نیز شناخته می‌شوند، از زیباترین پدیده‌های فرسایشی گنبد جاشک هستند. این پدیده به‌دلیل اختلاف در میزان فرسایش‌پذیری سنگ‌ها، به‌صورت ستون‌هایی در میان نمک‌های گنبد ظاهر شده‌اند. بهترین زمان بازدید از این مکان از اوایل پاییز تا اوایل بهار است.
جنگل حرای نایبند
پارک ملی دریایی نایبند در ۳۰۰ کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر و انتهای این استان در بخش عسلویه قرار دارد که از غرب به شهر عسلویه، از شرق به شهرستان پارسیان، از شمال به روستاهای بخش عسلویه و از جنوب به خلیج زیبای فارس محدود می‌شود.
فاصله اندک رشته کوه‌های سر به فلک‌کشیده زاگرس و ساحل ماسه‌ای درخشان و زیبای خلیج نیلگون فارس، پوشش گیاهی سرسبز در جای جای منطقه، امتداد خشکی دماغه نایبند در خلیج فارس و به‌وجود آوردن خلیج نایبند، وجود درختان انبوه حرا در حاشیه خورهای بساتین و بیدخون، وجود صخره‌های مرتفع مناسب برای ماهیگیری، دره‌های عمیق با پوشش‌های رنگارنگ خاک‌های رسوبی که طی هزاران سال به‌وجود آمده‌اند و درختان کهنسال انجیر معابد در دماغه پارک نایبند به همراه هوایی مناسب و دلپذیر در فصل زمستان و اوایل بهار منطقه عسلویه را به مکانی رویایی برای گردشگری تبدیل کرده است.
وجود تپه‌های مرجانی برای غواصی، تخم گذاری لاک‌پشتان دریایی، راه‌آب‌های میان جنگل‌های حرا که غرش موج‌های دریا در ساحل را به آرامشی کامل تبدیل می‌کند، بر زیبایی طبیعت پارک ملی دریایی نایبند افزوده است.
جنگل حرا یکی از شگفتی‌‌ها و زیباییهای طبیعت خلیج فارس در پارک ملی دریایی نایبند است. آب آرام و بی‌صدا در لابه‌لای درختان همیشه سرسبز حرا و وجود خرچنگ‌ها، ماهی‌ها و دیگر آبزیان در میان آنها، بالا و پایین رفتن آب در طول شبانه‌روز در نتیجه جزر و مد خاطره‌ای به یاد ماندنی را برای بازدید‌کنندگان این جنگل برجای می‌گذارد.
درخت حرا دارای برگ‌های سبز، چند ساله، پایا و نوعی ریشههای هوایی فراوان است. از مشخصات این گیاه آن است که دانه‌های آن قبل از پراکنده شدن، قسمتی از رشد خود را در داخل میوه انجام می‌دهد و زمانی که تخم گیاه در آب قرار گیرد، پوست آن باد می‌کند و شکافته می‌شود. در کنار این درختان جانداران دوزیستی زندگی می‌کنند که با ایجاد سوراخ‌هایی روی سطح ساحل و در پای درختان، تهویه را در سطح فوقانی‌گل و لای میسر می‌سازند.
گِل خورک از سخت‌پوستان ریز یا آبزیان کوچک و همچنین گیاهان تغذیه می‌کند و خود نیز طعمه‌ای برای بسیاری از پرندگان و ماهی‌ها در زیستگاه‌های حرا در پارک ملی دریایی نایبند به شمار می‌رود و چرخه‌‌ای کوچک از زنجیره غذایی جانوران را بوجود می آورد.
شدت برخورد امواج با ساحل در محدوده جنگل‌های حرا ملایم است و عمل جزر و مد به آرامی صورت می‌گیرد. در زمان جزر ریشههای این درختان به شکل میخ‌هایی از زمین خارج شده و به هنگام مد دریا، درختان در آب غوطه‌ور می‌مانند. از آنجا که بسیاری از آبزیان خلیج فارس دوره تخم‌ریزی خود را در جنگل‌های حرا می‌گذرانند این منطقه از سه عنوان جهانی «منطقه حفاظت شده بین‌المللی»، «ذخیره‌گاه زیست کره» و «تالاب بین‌المللی» برخوردار است.
بسیاری از گونه‌های آبزی و حیات وحش به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم به درختان حرا وابستگی دارند. این جنگل‌ها در پیرامون خود محیط مناسبی را برای رشد و پرورش ماهیان فراهم می‌کنند. اکوسیستم دریایی حرا به‌دلیل استفاده انسان، سوخت و تغذیه دام‌ها بسیار حائز اهمیت است.
این جنگل‌ها به زیستگاه بسیار مناسبی برای پرندگان مهاجر در فصول سرد تبدیل شده‌اند. در سایر فصل‌ها نیز که پرندگان بومی محل مناسبی برای ادامه حیات نمی‌یابند، به این جنگل‌ها پناه می‌آورند. غیر از پرندگان آبزی، آبچر و مهاجر، در منطه نایبند، خزندگان و حتی برخی از بندپایان و دو کفه‌ای‌ها نیز در میان این جنگل‌ها دیده می‌شوند. لاک‌پشت‌های پشت سبز و عقابی از جمله جانداران ویژه اکوسیستم جنگل‌های حرای نایبند هستند. حواصیل بزرگ هندی، حواصیل سبز و خاکستری، فلامینگو، پلیکان، انواع سلیم، عقاب ماهی گیر، کفچه نوک کاکایی و انواع دیگری از پرندگان در اکوسیستم جنگل حرای نایبند زیست می‌کنند.
وجود دو بار جزر و مد در طول شبانه روز شرایط زیستی ویژه‌ای به این جنگل دریایی می‌بخشد. جوامع جنگلی حرا در طول میلیون‌ها سال موفق شده‌اند تا سازگاری اعجاب انگیزی با آب شور دریا و سواحل جزر و مدی پیدا کنند. این گیاهان نمی‌توانند دمای کمتر از ۵ درجه سانتی‌گراد را تحمل کنند، ضمن اینکه شوری بین ۲۰ تا ۳۲ در هزار برای رشد آنها مناسب است. درخت حرا یکی از مقاوم‌ترین گونه گیاهان محسوب می‌شود که در پارک ملی دریایی نایبند رشد یافته‌اند و مکانی بسیار زیبا برای گذران وقت فراغت بدور از هیاهو و در کمال آرامش به شمار می‌رود. همه این زیبایی‌ها و جانوران این گستره سبز، موجب شده که جنگل‌های حرای نایبند به یکی از محبوب‌ترین تفرجگاه‌ها یگردشگران در سفر به جنوب استان مبدل شود.
