الهام بهروزی
موسیقی بوشهری یکی از غنی‌ترین گونه‌های موسیقایی بومی محلی ایران به‌شمار
می‌رود؛ چون در دامن خود ریتم‌ها، آواها، نواها و سازهایی را جای داده که سلطه‌گری کم‌نظیری بر زیست- جهان مخاطبش دارد.
از دید بسیاری از موسیقیدانان، مهم‌ترین راز محبوبیت این موسیقی، «رازآلودبودن» آن
است! رازآلود است چون ماهیت آن در عین سادگی، پیچیده است. نوای نی‌انبان آن یک
نوای سحرآمیز و اغواگر است تا جایی که مخاطب با شنیدنش، خویشتن خویش را به ریتم می‌سپارد.
موسیقی بوشهری، موسیقی اصیلی است؛ چون در لحظه نمی‌ماند و زایاست؛
دائم در حال کنشمندی است و روایتگر رازآلودترین حکایت‌های ناخدایان و ملوانان در
خلیج آبی فارس است و عیانگر دل‌نگرانی زنان منتظر بر ساحلی بی‌تاب. موسیقی بوشهر،
تنها نای نی نیست، بلکه ضرب و حرکت است؛ شور و هیجان است که بر تمپک و دمام می‌نشیند.
مویه‌های عاشقانه است که در شاخ می‌پیچد. آوازهایی است که از سینه تنگ مردمانی
باورمند و بافرهنگ برخاسته است. موسیقی بوشهر همه این‌هاست. موسیقی است که از دل
برخاسته و بر دل هم می‌نشیند.
بی‌شک همه این زیبایی‌های شنیداری کفایت می‌کند تا موسیقی این
جغرافیای تاریخ‌مند از آوازه بلندی نه در ایران؛ بلکه در جهان برخوردار باشد. بی‌شک
موسیقی این دیار، آوازه خویش را وامدار هنرمندانی باسواد و دغدغه‌مند و بیش از همه
عاشق است که با اشراف کامل به ماهیت آن، این‌گونه کمر به شناسایی اصالت و غنای
موسیقی اجدادی خود بسته‌اند. هرچند بسیاری از این هنرمندان، تنها به قالب‌های کهن
موسیقی بومی بوشهری اکتفا نکرده ولی اگر نوآوری هم در این حیطه دارند، مبتنی بر
ماهیت اولیه این موسیقی اصیل است تا خدشه‌ای به اعتبار و هویت موسیقی بومی این خطه
هنرخیز وارد نشود.
موسیقیدانانی که در این سال‌ها تلاش ویژه‌ای برای احیاء، باززنده‌سازی
و انتقال گونه‌های موسیقایی این خطه کرده‌اند، شاید تعدادشان به انگشتان یک دست
برسد؛ اما همین تعداد اندک توانسته‌اند که ابعادزیباشناختی و جایگاه موسیقی محلی
بوشهر و کارکرد سازهای بومی آن را معرفی کنند. محسن شریفیان و آکا صفوی؛
موسیقیدانان پژوهشگری هستند که با خلق آثار مکتوب خدمت شایانی به بازشناسی و
باززنده‌سازی سازها و آوازهای بوشهر دیروز کرده‌اند. در کنار آن‌ها، هنرمندانی چون
اسماعیل بختیاری‌آزاد، آرش نادی، غلامرضا وزان و... نیز در بازآفرینی بسیاری از قطعات
موسیقایی کهن این منطقه مثل «دومارویی»، «شکی» و... نقش پررنگی دارند.
بی‌شک شناسایی ابعاد مغفول‌مانده و پنهان شده موسیقی محلی بوشهر، کمک
زیادی به محبوبیت و ارتقای جایگاه آن در کشور و جهان کرده است. همه این تلاش‌ها و
پژوهش‌ها نشان می‌دهد این موسیقی نماینده صلح و شادی است؛ چراکه با وجود اینکه برای
سوگ و ماتم هم موتیف‌های ویژه‌ای را دارد اما بخش بیشتر آن، مربوط به زیستن در
حال، شادی کردن و امیدواربودن است. طبیعی است این موسیقی شاد و شورآفرین است؛ به‌طوری
که هر مخاطبی را از هر طیف فکری، هر مذهبی و هر قومی به سر شوق و طرب می‌آورد. چون
ماهیت آن با شادی عجین و تار و پود آن در ریتم‌های تند و اغواکننده تنیده شده‌است.
به‌طور قطع، «لیان»ها، «هیرون»ها، «آوای موج»ها و... سفیرانی برای
انعکاس موسیقی محلی اصیلی هستند که از سوی اهالی جنوب بر بستر جغرافیایی بر فراز
خلیج فارس پدید آمده است. این گروه‌ها تمام همت خود را به کار گرفته‌اند تا ضمن
خلق لحظات شاد و حیرت‌انگیز برای مخاطبان خود، ماهیت و هویت این موسیقی دیرینه و
پشتوانه‌دار را به همگان بشناسانند اما متاسفانه گاه برخی از این گروه‌ها، با
حواشی از سوی یک‌سری افراد خاص یا بروز رفتارهای هیجان‌انگیز و مشکل‌ساز برخی از
مخاطبان در اجراهای صحنه‌ای مواجه می‌شوند.
تازه‌ترین مشکلی که برای گروه‌های موسیقی بوشهری ایجاد شده، مربوط به
اجرای گروه لیان در تالار وحدت در روزهای گذشته (23، ۲۴، ۲۵ و ۲۶ خرداد) است که در طول این اجراها، پذیرای 2800 مخاطب
موسیقی بود. به‌نظر می‌رسد، متولیان فرهنگی بایستی چاره‌ای جدی برای این موضوع مهم
تدبیر کنند تا دیگر گروه‌های موسیقی و هنرمندان بوشهری در اجراهای صحنه‌ای با
مشکلات و رفتارهای این‌چنینی مواجه نشوند.
محسن شریفیان که سال‌هاست بنا به دلایل مبهمی از اجرای صحنه‌ای در
زادگاه خود محروم است اما این هنرمند به همراه گروه موسیقی لیان، همیشه نماینده
موسیقی بوشهری در تهران و دیگر شهرهای ایران بوده و هست. او انصافا سعی کرده با
رویکردی پژوهشگرانه و بازشناختی، در هر اجرا گوشهای از موسیقی این دیار حماسه‌آفرین
را برای مخاطبان غیربومی خود به روی صحنه ببرد تا ضمن یادآوری شورانگیز بودن
موسیقی بوشهری، اصالت و محتوای غنی آن را نیز بازنمایی کند.
شریفیان هنرمندی خلاق و پژوهشگری نکته‌سنج است که در تنظیم و اجرای
قطعات گروه لیان با وسواس زیادی پیش می‌رود و اگر در قطعه‌ای رو به نوآوری می‌آورد،
سعی می‌کند که این نوآوری هرگز به اصالت و ماهیت اولیه آن قطعه خدشه‌ای وارد نکند.
شاید همین دانش و درایت است که از او یک موسیقیدان مطرح ساخته است ولی در این
میان، افرادی هستند که دوست دارند هنرمندان این‌چنینی که بر اساس دغدغه و نگرانی
دنبال بازآفرینی و باززنده‌سازی میراث موسیقایی کهن زادبوم خود هستند، در جایی
متوقف کنند.
بدون اغراق، توقف هنرمندان صاحب‌سبکی مثل شریفیان برابر است با
خاموشی بخشی از موسیقی بومی بوشهر! از این‌رو، انتظار می‌رود که متولیان و سیاست‌گذاران
حوزه موسیقی، تدبیری برای کنترل رفتارهای دور از شأن با اهالی موسیقی تدبیر کنند تا
افرادی که ماهیت هنر به‌ویژه موسیقی را نمی‌شناسند، این‌گونه بدون هیچ‌گونه مجوزی
به اجراهای صحنه‌ای که هدفی جزء تزریق شادی و امید به جامعه خموده امروز ندارند،
یورش نیارند و تلاش یک گروه هنری را لگدمال نکنند.
اینکه از برخی از مخاطبان موسیقی، رفتارهای دور از عرف جامعه در حین
اجراهای صحنه‌ای گروه موسیقی لیان در تالار وحدت اخیرا سر زده، تاوانش را نباید
گروه لیان بدهد؛ چراکه این گروه با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به رسالت هنری
خود عمل کرده و قطعاتی را بر اساس موسیقی فولکلور منطقه خود چیدمان و اجرایی کرده
است. قطعا اگر این قطعات مشکلی داشتند از فیلتر وزارت ارشاد نمی‌گذشت. شاید مشکل
از نگاه ما نشأت می‌گیرد که بلد نیستم چگونه با یک هنر اصیل که ریشه در فرهنگ
شفاهی یک منطقه تاریخ‌دار با فرهنگ غنی و استوار دارد، روبه‌رو شویم.
محسن شریفیان در پی بروز برخی از رفتارها از سوی برخی افراد
حاضر در این کنسرت، در پیامی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی از مخاطبان فرهیخته
خود عذرخواهی کرده و در این باره نوشته است: «سخنی با دوستان جان، مخاطبان و همراهان کنسرت‌های لیان؛ ضمن قدردانی
از استقبال گرم و همیشگی شما، امیدوارم از اجراهای این روزهای گروه لیان در
تالار وحدت تهران لذت برده باشید و ما توانسته باشیم تا به رسالت‌مان در معرفی
گوشهای از فرهنگ موسیقایی بندرنشینان و ساکنان جزایر جنوب ایران به خوبی عمل کنیم.
متاسفانه گاهی در کنسرت‌های ما اتفاقاتی می‌افتد که کنترل آن از دست من یا اعضای
گروه یا سالن برگزارکننده خارج است و در اغلب مواقع به سبب تاریکی سالن و نورپردازی
صحنه بعد از پایان اجرا خبردار می‌شویم...
شادی و حال خوب از مهم‌ترین اهداف کنسرت‌های ما است اما عزیزان!
معمولا سالن‌های کنسرت و تئاتر در همه جای دنیا صرفا برای تماشای اجراها طراحی و
ساخته شده است و مردم برای شنیدن و دیدن موسیقی بلیت کنسرت می‌خرند! شما هزینه می‌کنید،
زمان می‌گذارید... حالا تصور کنید
چند نفر یا یک و چند ردیف بلند شوند و شروع به رقصیدن کنند. شما از دیدن صحنه
محروم می‌شوید و قطعا نارضایتی پیدا می‌کنید و احتمالا اعتراض کنید. با همه این توضیحات وظیفه
خود می‌دانم بابت آن دسته از مردم که احساسات‌شان جریحه‌دار شده است، پوزش بطلبم.»
بدیهی است «هیجان» و «شور» دو مولفه اصلی موسیقی محلی بوشهر را تشکیل
می‌دهد که در فراز و فرودهای خود، مخاطب را به چالش می‌کشد. پذیرا شدن این شور و
شادی از سوی مخاطبان ظرفیت بالایی را میطلبد
که البته هنرمندان و موسیقیدانان بوشهری به‌منظور رعایت شرایط عرفی و شرعی جامعه،
پیوسته تلاش کرده‌اند این فراز و فرودها را هنرمندانه نمایش دهند تا ضمن احترام به
شعور و انتخاب مخاطب خود، رسالت هنری‌شان زیر سوال نرود. امید می‌رود که از این پس
حاضران در کنسرت‌های گروه‌های موسیقی محلی بوشهر با احترام به اعتبار و رسالت هنری
این گروه‌ها، این اجراها را حمایت و هیجانات خود را کنترل کنند تا خاطره‌ای خوش از
این اجراها هم برای گروه‌های هنری و هم مخاطبان باقی بماند.
روز دوشنبه، 28 خرداد خبری در برخی از خبرگزاری‌ها دال بر تشکیل
پرونده قضائی در رابطه با وقایع اخیر در تالار وحدت و اقدامات هنجارشکنانه منتشر
شده است که نگرانی‌هایی را برای مخاطبان گروه موسیقی لیان به همراه داشته است. با
اینکه در این خبر نام گروه هنری یا شاکی اعلام نشده ولی به‌دلیل اتفاقاتی که به
تازگی در کنسرت گروه لیان در تالار وحدت افتاده، گمانه‌زنی می‌شود که این پرونده
می‌تواند مرتبط با این اجرا باشد! چون شورآفرینی همواره بزرگ‌ترین اتهامی است که
به موسیقی فولکلور بوشهری زده می‌شود.
در این خبر به نقل از قوه قضائیه آمده است: «در پی ایجاد برخی وقایع
در تالار وحدت و اقدامات هنجارشکنانه و غیر متعارف در جریان برگزاری یک کنسرت موسیقی
در این مجموعه فرهنگی، بلافاصله پرونده قضائی در دادسرای تهران تشکیل شد. این پرونده هم‌اکنون از سوی
دادستانی تهران در حال بررسی است.»
