الهام بهروزی

فصل خرما چند روزی است که در استان بوشهر آغاز شده و برداشت این محصول تا نیمه اول آبان‌ماه در این منطقه ادامه دارد. بوشهر بعد از استان خوزستان، بیشترین نخلستان کشور را در خود جای داده و سهم بسزایی را در تولید خرما دارد. اغلب خرمای برداشت‌شده در این استان، جزء خرمای درجه یک شناخته می‌شود.

شهرستان‌های دشتستان، تنگستان، جم و دشتی به‌ترتیب بیشترین حجم تولیدی خرمای استان را تشکیل می‌دهند که خرمای هر کدام از این شهرستان‌ها در نوع خود منحصربه‌فرد و باکیفیت است. برداشت این محصول با همه سختی که دارد؛ ولی می‌تواند در توسعه گردشگری در استان سهیم باشد.

از دید کارشناسان گردشگری، فصل برداشت خرما مستعد این است که به فرصتی برای رونق گردشگری در استان بوشهر تبدیل شود؛ چراکه برداشت این محصول مغذی و پرمشتری با ادوات و شیوه خاصی همراه است که دیدن آن برای گردشگران از جذابیت بالایی برخوردار است. خرماچینی در دشتستان و تنگستان معمولا از همان اول شهریور آغاز می‌شود ولی در شهرستان جم، به‌دلیل اینکه از آب و هوا معتدل‌تری در تابستان برخوردار است، کمی دیرتر یعنی در اواخر شهریور و اوایل مهرماه آغاز می‌شود. بنابراین این شهرستان، قابلیت پرپایی جشنواره برداشت محصول خرما را دارد؛ چون گرما در این منطقه کمتر گردشگران را اذیت می‌کند.

البته برگزاری جشنواره‌ای با عنوان خرما و متعلقات آن در استان بوشهر بی‌سابقه نیست و چند سالی است که جشنواره‌ای با محوریت خرما با حضور استان‌های دیگر در بوشهر برگزار می‌شود ولی اینجا مقصود جشنواره‌ای است که همزمان با فصل برداشت و تولید خرما برگزار شود تا گردشگران از نزدیک کار طاقت‌فرسای خرماچینی و پاکسازی و چگونگی کارتن‌گرفتن آن و آداب و رسومی را که همزمان با برداشت این محصول در بوشهر برگزار می‌شود، از نزدیک درک و لمس کنند.

یک کارشناس گردشگری خوراک در این باره به بامداد جنوب گفت: خرما یکی از محصولات لذیذ استان بوشهر است که در گونه‌های مختلفی شامل قسب، کبکاب، صمرون (استعمران)، شکر، سیسی، حلَو، سروری، زندنی، خشن خار، استک سرخو، مرسو، خاصویی، جمادی، بیرمی، تی رس، شهابی، لش، کندی، خنیزی، سمیلی، خضروی، گنتار، بریمی، شیخ عالی، زامردو، ده دارب، اهرمی، خاویزی، خاور، مکتی، شاخونی، مصلی، جوزی، غصاب و ردستی در این منطقه تولید می‌شود.

عماد شیرویس در ادامه با تاکید بر اینکه از میان همه گونه‌ها، خرمای کبکاب، خاصویی، گنتار، شاهانی و سمرون از شهرت و خاصیت بیشتری برخوردار است، افزود: کبکاب معروف‌ترین خرمای این منطقه است که به کشورهای مختلفی از جمله روسیه، کشورهای حوزه خلیج فارس و اروپا سالانه صادر می‌شود. این نوع خرما علاوه بر اینکه دانه درشت و گوشتی دارد، بسیار پرخاصیت است که از مهم‌ترین خواص خرمای کبکاب می‌توان به ضد سرطان بودن، بهبود شنوایی، بینایی، درمان کمردرد، بهبود درد مفاصل، بهبود درد سینه و درمان مشکلات مربوط به ریه اشاره کرد.

به گفته‌ وی، علاوه بر کبکاب، گونه‌های دیگر خرما نیز دارای خاصیت‌های درمان‌بخش و مقوی هستند که هر کدام مشتریان خاص خود را دارند. از این محصول در جنوب کشور، محصولات و شیرینی‌جات، دسرها و غذاهای خوشمزه‌ای درست می‌شود که از خاصیت بالا و شکل و طعم کم‌نظیری برخوردارند. این محصولات اغلب به دلیل طعم و خاصیتی که دارند، امروزه نه تنها در کشور، بلکه در جهان شهرت پیدا کرده‌اند که در سال‌های اخیر در این منطقه در کنار توسعه سردخانه‌ها و شرکت‌های بسته‌بندی خرما، کارخانه‌های تولید محصولات خرمایی مثل شکلات و کلوچه خرمایی ایجاد شده و عمده این محصولات به خارج از کشور به‌ویژه روسیه و کشورهای اروپایی صادر می‌‌شوند.

این کارشناس گردشگری با اشاره به اینکه چرخه تولید خرما به تنهایی کفایت می‌کند برای رونق انواع گردشگری در استان از گردشگری کشاورزی گرفته تا گردشگری روستایی و خوراک، تصریح کرد: از این‌رو، تدوین گردشگری خوراک و گردشگری کشاورزی با محوریت خرما در استان بوشهر امری لازم است تا با استفاده از این ظرفیت، ضمن به نمایش گذاشتن چرخه تولید خرما از نخل تا کارخانه یا کارگاه‌های بسته‌بندی آن و همچنین رفتن به کارخانه‌های شکلات‌سازی خرمایی و ... را در قالب توری استاندارد برای گردشگران داخلی و خارجی، به اقتصاد و درآمدزایی استان کمک کرد.

شیرویس با تاکید بر اینکه برای راه‌اندازی جشنواره خرماچینی در فصل برداشت آن، ابتدا باید برنامه داشت، گفت: بعد از آن باید زیرساخت‌های اقامتی را در نقاطی که نخلستان‌های انبوه وجود دارد، ایجاد کرد؛ مثل دشتستان که بزرگ‌ترین نخسلتان ایران را در خود جای داده یا تنگستان یا جم و... که هم خرما باکیفیتی دارند و هم از نخلستان‌هایی چشمنوازی برخوردارند. البته در چند سال اخیر با توسعه و راه‌اندازی سفره‌خانه‌ها، رستوران‌ها، هتل‌ها، اقامتگاه‌های بومگردی و مراکز اقامتی در این نقاط تا حدودی مساله رفاه و اقامت گردشگران مرتفع شده است اما این زیرساخت‌ها با توجه به گردشگرپذیربودن استان باید بیشتر شوند.

این کارشناس گردشگری با بیان اینکه در مرحله بعد باید تورهای شناسنامه‌دار از سوی آژانس‌های گردشگری استان با نظارت اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر تعریف و فعال شود، گفت: این تورها باید با مدیریت تورلیدرهای کاملا آشنا با این محصول (از مرحله تولید تا مصرف آن) در فصل برداشت خرما با حضور در نخلستان‌ها برپا شود. در کنار برداشت خرما، بایستی جشنواره خوراک با محوریت خرما نیز در محیطی که از گرما و شرجی به‌دور است، برپا شود تا گردشگران از نزدیک با چگونگی طبخ و پخت انواع شیرینی‌جات و غذاهایی که با خرما درست می‌شوند، آشنا شوند.

وی سپس به معروف‌ترین دسرها و خوردنی‌هایی که با خرما درست می‌شوند، اشاره و خاطرنشان کرد: رنگینک، مهم‌ترین دسر یا پیش‌غذایی است که با رطب یا خرما، آرد، روغن، دارچین، شکر و مغز پسته و گردو و... درست می‌شود و طعم بسیار لذیذ و عطر خاصی دارد. این دسر از طرفداران پروپاقرصی برخوردار است که طرز تهیه آن می‌تواند برای گردشگرانی که پخت آن را بلد نیستند، تازگی داشته باشد.

شیرویس، حلوا خرمایی را محصول دیگری دانست که ضمن اینکه طرفداران زیادی دارد، از ماندگاری و خاصیت بالایی برخوردار است و در این باره گفت: حلوا خرمایی در چند مدل تهیه می‌شود که مشهورترین آن‌ها در حلوا رنگینکی، حلوای سرده‌بُن‌دو (دو: دوغ)، حلوا خشکویی (خشکو: نوعی کشک بدون نمک آسیاب‌شده) خلاصه می‌شود و هر کدام از این حلوها خاصیت و مزه خاص خود را دارند که عموما قدیمی‌ها تبحر بیشتری در درست کردن آن‌ها دارند.

وی با اشاره به اینکه تماشای درست کردن این حلواها در جریان یک جشنواره خوراک خرما برای گردشگران در عین اینکه هیجان‌انگیز است، می‌تواند حکم یک کارگاه آموزشی داشته باشد که در آن تجربه و شیوه پخت دسرها و غذاهای بومی محلی به گردشگران آموزش داده می‌شود، یادآور شد: از دیگر خوراکی‌هایی که با خرما و شیره آن تهیه می‌شود می‌توان به شله خرمایی، انواع شیرینی‌جان و رولت‌ها، گرده و برخی از نان‌های محلی (که با شیره خرما خمیر آن‌ها درست می‌شود)، حلوا شیره‌ای، خرما شیره‌ای کنجدی، خرما کنجدی و... اشاره کرد که چاشت آن‌ها برای هر گردشگری می‌تواند تجربه لذیذ و خوشمزه‌ای باشد.

شیرویس با تاکید بر اینکه اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر با استفاده از این ظرفیت می‌تواند جشنواره خرما را در فصل برداشت آن در استان برگزار کند، افزود: با توجه به اینکه آغاز برداشت این محصول در شهریور با گرما و شرجی مصادف است، می‌توان این رویداد را در اواخر مهر یا اوایل آبان که همچنان خرماچینی ادامه دارد، برگزار کرد. شهرستان جم به دلیل آب و هوای معتدل و ساختار کوهستانی که دارد، می‎تواند به‌عنوان مرکز برگزاری این جشنواره انتخاب شود. جشنواره‌ای متنوع و گسترده که هم برداشت خرما در آن لحاظ شود و هم پخت غذاها و دسرهای خرمایی و هم محصولات و صنایع دستی حصیری که از متعلقات درخت نخل تولید می‌شود، در آن ارائه شود. این جشنواره باید همه بخش‌های خرما را در بربگیرد.

این کارشناس گردشگری که به‌تازگی مسوولیت کمیته ملی خوراک‌هایی دریایی (میز گردشگری خوراک ایرانی) را برعهده گرفته است و در حوزه گردشگری خوراک متخصص است، تاکید کرد: در بخشی از جشنواره که محصولات حصیری استان ارائه می‌شود، باید طوری برنامه‌ریزی شود که ضمن عرضه دست‌ساخته‌ها و محصولات حصیری استان، انواع مختلف این محصولات که مرغوب‌ترین محصولات حصیری کشور را تشکیل می‌دهند و بخش عمده آن امروزه به خارج از کشور صادر می‌شود، نیز در حین برگزاری جشنواره تولید شود و همه مراحل آن از تمیز و آماده‌کن «پیش‌»ها (برگ درخت نخل) تا رنگ‌آمیزی و بافت‌ آن‌ها پیش روی گردشگران قرار بگیرد. این اقدامات موجب غنای این جشنواره می‌شود.

شیرویس با تاکید بر اینکه استان بوشهر در گستره خود ظرفیت‌های مستعد و منحصربه‌فردی را در حوزه گردشگری جای داده است، بیان کرد: اما از این فرصت‌ها در برنامه‌های گردشگری خود به‌صورت جست و گریخته بهره می‌گیرد. مثلا این استان با راه‌اندازی جشنواره خرماچینی، می‌تواند در کنار آن گردشگری خوراک و روستایی را رونق بدهد، چراکه در قالب این جشنواره، ضمن اینکه گردشگری کشاورزی را رونق می‌دهد، جاذبه‌های طبیعی و تاریخی و صنایع دستی و فرهنگ فولکلور استان را نیز به شکل جدی به گردشگران بازنمایی و بازشناسی می‌کند. امید می‌رود که متولی گردشگری استان با شناسایی این ظرفیت‌ها، نقشه‌راه جامعی را برای گردشگری استان تعریف و تدوین کند تا به کمک این ثروت‌ها و داشته‌ها بتوانیم به توسعه پایدار استان کمک کنیم.