مهسا متقی

فستیوال کوچه یکی از رویدادها مهم موسیقایی و گردشگری جنوب کشور است که اسفند 1402 سومین دوره آن در عمارت حاج رئیس و برخی از عمارت‌های تاریخی و شاخص بندر بوشهر برگزار شد. این رویداد با اتکا بر فرهنگ فولکلور جنوب و موسیقی نواحی ایران در کوچه پس‌کوچه‌های بوشهر جریان یافت تا ابعاد زیباشناسانه اما مغفول‌مانده فرهنگ شفاهی و هنر مردمان جنوب به‌شکل گسترده‌تری بازشناسی شود. در این فستیوال غم و شادی، پوشش، غذا، آیین و رسوم، همه و همه در کنار هم روایتگر تاریخ و هنر این سرزمین تفیده اما صمیمی شدند.

شکل‌گیری این رویداد اما داستان‌های جالبی دارد. در ابتدا همان‌قدر که نگاه‌های خوشبینانه به آن وجود داشت ولی بودند افرادی هم که با بدبینی به آن می‌نگریستند ولی اصالت هنری که در این رویداد نمایان شد، زمینه را برای برداشتن عینک‌های بدبینی فراهم کرد و نشان داد که متولیان این رویداد بزرگ دغدغه فرهنگ و درد هنر را دارند. هنرهایی که در تعامل با زیست و باورهای مردم این خطه استوار است.

این فستیوال به دلیل کارکردی که در جذب گردشگری و بازشناسی فرهنگ فولکلور جنوب و هنر اصیل موسیقی نواحی و اقوام ایرانی داشت، در سال گذشته در تقویم رسمی رویدادهای گردشگری ایران ثبت شد. این نشان از آن داشت که فستیوال کوچه هدفی بزرگ‌تر از ترویج هنرهای دم‌دستی و سفارشی دارد، هدف این رویداد که بعدی جهانی هم پیدا کرده، فراگیری فرهنگ و هنر ایرانی در جهان و بازنمایی زیبایی‌های معنوی و غنای فرهنگی آن است.

یکی از افرادی که مواجه متفاوتی با این رویداد داشته، عبدالله مقاتلی، نوازنده و سرپرست گروه موسیقی «شالو»ست. وی که اولین دوره فستیوال کوچه همزمان شده‌بوده با اجرایش، نخست حس خوبی از برگزاری این رویداد نداشته است ولی چه شد که او خود به یکی از هنرمندان همکار و همراه این رویداد موسیقایی مبدل شد، شنیدنی است. همین بهانه‌ای شد تا با سعید فیروزه که به همراه هم روابط عمومی فستیوال کوچه را مدیریت می‌کنیم، پای صحبت‌های عبدالله مقاتلی و همچنین حسین ابن‌رومی، موسیقدان‌های بوشهری بنشینیم؛ یکی باتجربه و دیگری جوان و پرانگیزه.

این گفت‌وگو شامل دو بخش می‌شود که در بخش نخست، گپ و گفتمان با عبدالله مقاتلی و بعد از آن هم روایت‌های حسین ابن‌رومی از فستیوال کوچه آورده می‌شود.

آقای مقاتلی در ابتدا یک فلش‌بک بزنیم به سال 96، داستان کوچه برای شما از کجا شروع شد و اولین مواجه‌تان با اسم فستیوال کوچه یا کوچه فستیوال چگونه بود؟

ما در سال ۹۶ در بوشهر کنسرت داشتیم. برگزاری فستیوال کوچه با یکی از سانس‌های کنسرت ما همزمان شده بود، ناراحت شدم گفتم چند تا دانشجو آمدند کار من را خراب کنند، با این حال ما اجرا کردیم ولی ناراحت بودم روز بعد از اجرا ادریس عبدی‌پور بهم زنگ زد و گفت که ما یک برنامه‌ای به نام فستیوال کوچه داریم و می‌خواهیم در ادامه شما هم باشید و روند فستیوال کوچه هم مردمی است. صحبت مردمی‌شدن فستیوال که شد به این رویداد علاقه‌مند شدم و پی بردم که رسالت کوچه کلا فرق دارد، دیگر از آن موقع تا حالا در کنار عوامل برگزاری رویداد هستم.

آقای مقاتلی گفتید که ابتدا ناراحت شدید؟ دلیل این نارحتی شما چه بود؟

بله؛ چون اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان همزمان مجوز اجرای دو کنسرت را داده بود، ناراحت شدم چون همزمانی دو کنسرت یعنی خراب شدن اجرا! که اصلا از نظر من درست نبود و نمی‌دانستم داستان هم چیست، به همین دلیل دائم با خودم صحبت می‌کردم و می‌گفتم: «اصلا چرا مجوزش دادن؟» چون متوجه نبودم که این کنسرت است و آن یکی فستیوال و با هم کلی فرق دارند.

البته بعد از اینکه برای گلایه به اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مراجعه و گلایه کردم که «همزمانی دو اجرا یعنی چه؟» کارمند ارشاد بهم گفت: «نگران نباشید، شما موسیقی محلی را در سالن اجرا می‌کنید و نوع اجرای‌تان با هم فرق دارد.»، متوجه داستان شدم و دیدم درست می‌گوید. آرام شدم.

بعد خود به تیم همکار فستیوال تبدیل شدید؟ درست است؟

بله؛ سال ۹۶ که کافه استارت خورد. ما از دو ماه قبلش در جریان بودیم و در برنامه‌ریزی‌ها هم‌فکری داشتیم. می‌دانستم چه اتفاقی می‌خواهد بیفتد و چه روندی را دنبال خواهد کرد. به نوعی از همان اول فستیوال پای کار آمدیم. در اولین دوره فستیوال نوازنده ساز بودم اما در دوره‌های بعدی کنار سازنوازی، خوانندگی هم کردم.

اینجا لازم است اشاره کنم که فستیوال کوچه در سال 96 یک طور خاصی استارت خورد و این کوچه را به یک برند تبدیل کرد. هارمونی لازم میان کوچه و محتوای فستیوال و مردم به‌وجود آمد. این یعنی که فستیوال از همان ابتدای مسیر، راه درست را انتخاب کرده است.

اشاره کردید در اولین دوره به عنوان نوازنده حضور داشتید، چطور شد که به نوازندگی علاقه‌مند شدید؟

ببینید من یک نوازنده آزاد بودم و کلا نوازندگی را به‌صورت جدی دنبال نمی‌کردم. بیشتر به همراه گروه‌ها به مجلس می‌رفتم و در محفل‌ها می‌نواختم ولی کم کم کار را جدی گرفتم و در اولین دوره فستیوال به عنوان نوازنده حاضر شدم و در دوره‌های بعدی هم با گروه هنرمندان بوشهری حاضر شدم و ترکیبی هم ساز زدم و هم خواندم.

واکنش نوازندگان دیگر به کوچه فستیوال چگونه بود؟

خوشبختانه همه بچه‌های نوازنده از فستیوال کوچه استقبال کردند و خیلی از آن‌ها با دلشان جلو آمدند و همکاری کردند.

‏‎تاثیرگذارترین اتفاق این رویداد در سه دوره‌ای که برگزار شده، از دید شما کدام اتفاق بوده است؟

‏‎فارغ از همه اتفاقات خوب و بد، فستیوال کوچه از بین همه رویدادهای مهمی که در ایران برگزار می‌شود، دغدغه بزرگی دارد و آن هم این است که موسیقی نواحی ایران زنده نگه داشته شود. البته این رویداد ضمن حفظ و احیا و معرفی موسیقی نواحی، از دیگر سبک‌های موسیقی و موسیقی فیوژن هم غافل نمانده است؛ ولی دغدغه اصلی آن همان زنده نگه داشتن موسیقی نواحی است که این رویکرد در جشنواره‌های داخلی دیده نمی‌شود.

ویژگی برجسته فستیوال موسیقی کوچه در این زمینه انتخاب اساتید برجسته و دعوت از بکرترین موسیقی‌های نواحی و اقوامی است که زیبایی کار را دوچندان کرده است.

به نظر شما مهم‌ترین چالشی که این رویداد در این سال‌ها با آن مواجه بوده و موانعی را در مسیرش ایجاد کرده، کدام است؟

سخت‌گیری در مسیر اجرا گروه‌های موسیقی درد بزرگی است و اینکه چرا نباید از هنرمندان عرصه موسیقی حمایت شود؟! دردی بزرگ‌تر. امیدواریم در سایه همکاری بیشتر مسوولان فرهنگی استان از بار سختی و مشقت‌های عوامل برگزاری کاسته شود.

با وجود این چالش‌ها، بازتاب این رویداد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بازتاب رویداد کوچه فستیوال برای بوشهر به‌ویژه بخش‌های فرهنگی و گردشگری بسیار موثر بوده تا جایی که اکنون بوشهر به جایگاه قابل‌توجهی در حوزه گردشگری رسیده است. امیدوارم دوره‌های بعدی کوچه فستیوال در کنار مردم و به کمک مسوولان برگزار شود؛ چراکه با همدلی و همکاری در برگزاری این رویداد اتفاقات خوبی برای بوشهر رقم می‌خورد. در پایان لازم می‌دانم از تلاش‌های عوامل برگزاری فستیوال کوچه و در راس آنان احسان و ادریس عبدی‌پور به پاس زحمات بی‌مانندشان برای فرهنگ بوشهر و فستیوال قدردانی کنم.

بعد از پایان این گفت‌وگو، با حسین ابن‌رومی به گفت‌وگو می‌نشینیم که حضور کنشمند و خلاقانه‌ای در برگزاری این رویداد مهم تاکنون داشته‌است.

آقای ابن‌رومی نظر شما در مورد فستیوال کوچه چیست؟

فستیوال موسیقی کوچه یک جشنواره موسیقی بومی محلی است که هر ساله در بوشهر برگزار می‌شود. این جشنواره به نوعی میزبان گروه‌های موسیقی محلی از سراسر ایران و تلاشی برای حفظ میراث خوانندگی و نوازندگی محلی است. در واقع می‌توان گفت، این فستیوال به‎‌خوبی شور و پویایی یک رویداد فرهنگی مستقل را نشان می‌دهد و به‌نوعی خودانگیختگی ‌و ‌خودبسندگی برآمده از دل مردم را که هم تکثرگراست و هم در صلح با مخاطب، روایت می‌کند.

این فستیوال چقدر به گردشگری بوشهر رونق داده است؟

‏قطعا در این زمینه بسیار موثر بوده است. امسال در فستیوال کوچه چند اتفاق خوب افتاد، اول اینکه تمرکز از روی موسیقی برداشته شد و به سمت دیگر ژانرهای هنری مثل ادبیات داستانی، فرهنگ عامه، شعر، دریا و دریانوردی، شروه و مراسم آیینی، گردشگری و غذا رفت. از این‌رو، علاوه بر بخش موسیقی، ۹ برنامه دیگر هم برای فستیوال کوچه تعریف شد که زیبایی و جذابیت آن‌ها کمتر از بخش موسقیایی نبود. نام‌های احسان عبدی‌پور، سروش صحت، اردشیر رستمی، ناخدا عبدالرسول غریبی، شایان بهرامی و ... نشان می‌داد که هر برنامه چقدر جذاب است.

خوشبختانه جشنواره کوچه باعث شد گردشگران زیادی در روزهای آخر سال، بوشهر را به‌عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب کنند و بوشهر هم به واسطه داشتن مردمی شاد و خونگرم، میزبان خوبی برای گردشگران و علاقه‌مندان به موسیقی محلی بود.

از همین رو، این فستیوال با معرفی آداب و سنن استان بیش از پیش به بازشناسی فرهنگ فولکلور بوشهر دامن زد و به گردشگری آن رونق بیشتری داد. در سومین دوره، جشنواره پخت غذاهای دریایی با عنوان «سحروک» نیز تعریف شده بود که شامل پذیرایی سنتی از مخاطبان فستیوال بود. عکس‌ها و تصاویری که در فضای مجازی از این اتفاق بیرون آمد، نشان از استقبال مردم و گردشگران داشت. برنامه‌ها و نمایشگاه‌های مختلفی همچون صنایع‌دستی، لباس، بازی‌های محلی، کارگاه‌های تخصصی گردشگری، تورهای بوشهرشناسی، خوراک، نشست‌های ادبی و اکران فیلم نیز برگزار شد تا کسانی که موفق به خرید بلیت کنسرت‌ها نشدند، بتوانند از این برنامه‌ها استفاده کنند.

به نکات مهمی اشاره کردید، از دید شما برجسته‌ترین ویژگی این رویداد غیر از مردمی بودن، چیست؟

مستقل بودن! این فستیوال هیچ مبلغ یا کمک هزینه‌ای از هیچ شخص یا ارگانی نگرفت و همه با دل پا به عرصه همکاری گذاشتند.

نظرتان درباره پوشش رسانه‌ای این فستیوال چیست؟

چیزی که در فستیوال اخیر برای خیلی‌ها جالب بود، وجود تیم خبری و روابط عمومی قوی بود که زیر نظر ادریس عبدی‌پور و حسین مظفری فعالیت متفاوتی داشتند؛ به طوری که می‌توان گفت برای نخستین بار است که در استان بوشهر کاری متفاوت به این سبک و سیاق شکل گرفته است.