کشور سودان در قلب عمق استراتژیک کشورهای عربی حوزه خلیج فارس قرار دارد، این کشور به چند دلیل برای اعراب مهم است اول آنکه سودان دروازهای برای اعراب حاشیه خلیج فارس به سوی افریقا محسوب میشود علاوهبر آن دریای سرخ و بابالمندب یک موقعیت استراتژیک بسیار خاص برای این کشور فراهم کرده است بدین ترتیب سودان پلی استراتژیک میان کشورهای خلیجفارس و افریقا بهشمار میآید. این موقعیت از لحاظ اهداف اقتصادی و فرهنگی در قاره سیاه شرایط را برای نفوذ اعراب حوزه خلیج فارس فراهم میکند. علاوه بر این سودان از منابع طبیعی سرشار نیز بهرهمند است بهطوریکه نزدیک به ۴۰ درصد از زمینهای کشاورزی جهان عرب در سودان قرار دارد. سودان به لحاظ موقع جغرافیایی، در شمال شرقی افریقا قرار دارد ولی به لحاظ گسترش زیاد در صحرای مرکزی افریقا، جزء نقاط مرکزی این قاره نیز بهشمار میآید.
این کشور با مصر، لیبی، چاد، افریقای مرکزی، کنگو، کنیا، اوگاندا و اتیوپی مرز مشترک دارد، همسایگی با هشت کشور پر اهمیت افریقایی و نیز قرار گرفتن آن در مجاورت دریای سرخ و خاورمیانه و از جهتی وجود منابع ارزشمند معدنی و زراعی قابل توجه در آن، موجب شده که این سرزمین از اهمیت ویژهای نزد قدرتهای جهای برخوردار شود. رود نیل و ساختن سد النهضه بر روی این رود نیز از دیگر مسائلی است که به اهمیت سودان میافزاید این رود از کشورهای اوگاندا، سودان و مصر و از شهرهای مهمیچون خارطوم، پایتخت سودان و قاهره، پایتخت مصر، میگذرد و سرانجام به دریای مدیترانه میریزد.
اتیوپی اعلام کرده که قصد دارد سد النهضه را بروی این رود بسازد و یک مسوول سودانی نیز اعلام کرد که این سد با سیاستهای سودان سازگاری دارد اما مصر نسبت به ساخت این سد و تاثیر آن بهروی میزان سهمیهاش از رود نیل بسیار نگران است. اقدامات ترکیه برای گسترش نفوذ خود در قاره افریقا واکنش شدید روزنامه سعودی عکاظ که دست راست رسانهای محمدبن سلمان ولیعهد این کشور بهشمار میآید را بهدنبال داشته است. عکاظ تاکید کرده که ترکیه در ماه اکتبر یک پایگاه نظامیدر سومالی افتتاح کرده و گزارش داده که تحلیلگران نسبت به خطرات پایگاههای ترکیه در افریقا هشدار میدهند، چراکه این مساله خطری برای امنیت ملی عربی بهشمار میآید، اقدامات ترکیه در کشورهای افریقایی بیشتر جنبه نظامیدارد.
سفر رجب طیب اردوغان رئیسجمهوری ترکیه به سودان که بسیاری آن را یک سفر تاریخی میدانند یک گام بزرگ و مهم در راستای همگرایی هر چه بیشتر ترکیه و سودان بهشمار میآید که نگرانی محور عربستان- امارات- مصر را بهدنبال داشته است. وی در سخنرانی خود در دانشگاه شهر خارطوم تاکید کرد که ترکیه همواره در کنار مردم سودان خواهد بود و از این کشور حمایت خواهد کرد اما آنچه که بیش از همه در سفر تاریخی اردوغان به سودان خودنمایی میکند استقبال بیش از حد سودانیها از این سفر است بهطوری که دهها هزار شهروند سودانی با در دست داشتن پرچمهای ترکیه و سر دادن شعارهایی در حمایت از اردوغان به وی خوشامد گفتند. در جریان همین سفر بود که ترکیه و سودان موافقت کردند تا جزیره «سواکن» بهمنظور بازسازی آن تا مدتی به دولت ترکیه واگذار شود. این جزیره در ساحل غربی دریای سرخ قرار دارد و یکی از قدیمیترین بنادر افریقا بهشمار میرود. حجاج افریقایی در گذشته از این جزیره برای سفر به مکه استفاده میکردند و عثمانیها نیز از موقعیت استراتژیک آن استفاده میکردند. در این جزیره، بندری قرار دارد که یکی از قدیمیترین بنادر این کشور بهشمار میرود و در گذشته بیشتر برای انتقال مسافر و کالا به بندر جده در عربستان مورد استفاده قرار میگرفت. اردوغان اعلام کرد که کشورش ۶۵۰ میلیون دلار در سودان سرمایهگذاری کرده که ۳۰۰ میلیون دلار آن سرمایهگذاری مستقیم بوده است.
در صورتیکه این اقدام صورت گیرد سودان سومین کشور عربی در خاورمیانه است که پایگاه نظامی ترکیه در آن وجود دارد، چراکه پایگاههای نظامی ترکیه در سومالی مشرف به خلیج استراتژیک عدن و در قطر مشرف به خلیج فارس است و در صورت ایجاد این پایگاه نظامی، ترکیه میتواند بر دریای استراتژیک سرخ نیز مشرف باشد. بر اساس گزارش تحلیلگران، جزیره سواکن دومین بندر سودان بعد از بندر پورسودان بهشمار میآید که پیشتر تحت حاکمیت عثمانیها بوده و مرکز دریایی آنها در دریای سرخ و مقر حاکمیتشان در منطقه جنوب بهشمار میآمد. سودان پیشتر اقدام تحریککننده انجام داد یعنی رسما به سازمان ملل علیه توافق ترسیم مرزهای دریایی میان مصر و عربستان که مربوط به مثلث حلایب و تحویل دادن حاکمیت آن به مصر میشد، شکایت کرد. خارطوم تبدیل به صدای اعتراض دوحه علیه قاهره شد و در حال حاضر تبدیل به صدای اعتراض آنکارا علیه قاهره شده است. برخی تحلیلگران معتقدند که توافق ترکیه و سودان در واقع واکنشی به ائتلاف مصر-یونان و قبرس و همچنین توافق اولیه میان قاهره و مسکو برای استفاده از پایگاههای هوایی دو طرف محسوب میشود. حضور ترکیه در جزیره سواکن بیشک در برگیرنده یک تمرکز نظامیدریایی بهشمار میآید که امتدادی برای دو پایگاه نظامیآنکارا در سومالی و قطر و تحقق رویای امپراتوری عثمانی محسوب میشود.
ترکیه در حالی این جزیره را که مشرف به سواحل عربستان است و در مجاورت مصر قرار دارد تحویل میگیرد که تنشها میان قاهره و خارطوم بر سر دو منطقه حلایب و شلاتین بالا گرفته است، همچنین روابط میان ترکیه از یک سو و محور عربستان- امارات و مصر از سوی دیگر نیز تیره و تار شده است، چراکه عربستان میترسد ترکیه به اصطلاح رهبری جهان اسلام را از ریاض بگیرد. وزیر خارجه امارات نیز بهتازگی یک توئیت علیه اردوغان و ترکیه منتشر کرده بود. عربستان در نخستین اقدام خود بعد از نشست فرماندهان امنیتی ترکیه، قطر و سودان در خارطوم معاون وزیر دفاع خود را برای رایزنی با همتای سودانی راهی این کشور کرد. بهنظر میرسد که این اقدام عربستان نشان دهنده نوعی دستپاچگی است، چراکه این مقام سعودی در سفر خود به سودان و دیدار با مسوولان این کشور بر ضرورت اتخاذ مواضعی که حامیمنافع استراتژیک دو کشور باشد، تاکید کرد.
عربستان و امارات تلاش میکنند تا به موازات دیگر کشورها و حتی بیشتر از آنها حضور پر رنگی در کشورهای آفریقایی داشته باشند، بهطوری که اخیرا متعهد شدند تا در کنار امریکا برای تقویت قوای نظامیکشورهای پنجگانه منطقه ساحل افریقا (جی۵) با هدف مبارزه با گروههای تندرو ۱۹۰ میلیون دلار کمک مالی کنند. نگرانی و خشم امارات و عربستان نسبت به دور شدن سودان از اردوگاه این دو کشور و نزدیک شدن آن به ترکیه تنها به مقامات دو کشور منحصر نشده بلکه موجی از پستهای نژادپرستانه را از سوی کاربران اماراتی و سعودی علیه سودان و ملت این کشور به راه انداخت به طوریکه این روند حتی صدای موسسه «اسکای لاین» که یک موسسه بینالمللی در استکهلم بهشمار میآید را نیز در آورده است. این موسسه در بیانیه رسانهای خود اعلام کرد که نسبت به این حجم از اظهار نظرهای نژادپرستانه از سوی کاربران اماراتی و سعودی در فضای مجازی غافلگیر شده استف چراکه حتی برخی از آنها خواهان اشغال سودان و هدف قرار دادن پایگاه سواکن هستند، پایگاهی که قرار است ترکیه در سودان آن را به کار گیرد.