بامداد24/عبدالله محمدعلی‌پور: خشکسالی‌های پیاپی و بارش کم باران در کشور لزوم توجه به تولید آب از منابع نامتعارف را بیش از گذشته کرده است. با توجه به خشکسالی‌های اخیر در استان بوشهر، استفاده از سایر منابع آبی باید در دستور کار قرار گیرد و تنها نباید به منابع آب شیرین اکتفا کرد.
بحران خشکسالی در استان در حالی وارد شانزدهمین سال شده است که به گواه آمار و ارقام، کاهش بارندگی پس از گذشت این سال‌ها همچنان ادامه دارد و هم‌اکنون به بحرانی‌ترین شرایط خود رسیده است. به‌گونه‌ای که بوشهر به‌عنوان یکی از استان‌های جنوبی کشور این سال‌ها از کم‌بارش‌ترین استان‌های کشور بوده است.
به‌دلیل کاهش نزولات آسمانی و خشک شدن چشمه‌ها و قنات‌ها، در حال حاضر بخش عمده‌ای از آب مصرفی استان از رودخانه‌هایی تامین می‌شود که سرچشمه و بخش زیادی از مسیر آنها در استان فارس قرار دارد. تابستان امسال به خوبی نشان داد که وابستگی شدید 90 درصدی به منابع آبی استان‌های همجوار چقدر می‌تواند خطرناک و مشکل‌آفرین باشد. به‌خصوص این‌که چنین وابستگی مربوط به آب شرب مردم باشد. در طول سه ماه گذشته، آب استان با یک بحران و امنیت آبی با چالشی جدی مواجه شد، به‌گونه‌ای که آب شرب مورد نیاز برای استفاده یک شهر 10 هزار نفری استان بوشهر می‌توانست با منحرف شدن آب جاری یک رود به‌وسیله یک کشاورز در استان فارس، قطع شود.
البته این اتفاق با همکاری مسوولان دو استان و در مواردی با استقرار نیروهای انتظامی در کنار رودخانه یادشده هرگز روی نداد اما خطر رخ دادن آن، همواره برای برخی از شهرهای استان باقی است. از این‌رو، استفاده از منابع آبی جدید و نامتعارف باید در دستور کار مسوولان استان قرار گیرد.
طی سال‌های گذشته بحث داغ «آب‌شیرین‌کن» به‌عنوان راه‌حلی برای عبور از بحران خشکسالی مطرح بوده اما به‌دلیل کمبود اعتبارات و موارد زیست‌محیطی تاکنون این طرح‌ها توفیق چندانی نیافته است و جز یکی دو موردی که در عسلویه و نیروگاه اتمی به بهره‌برداری رسید، سایر پروژه‌های تعریف شده حتی به مرحله کلنگ‌زنی هم نرسیده‌اند.
امروزه راهکارهای مختلفی برای تهیه آب شرب از آب دریا و شرجی هوا وجود دارد که می‌توان با استفاده از آنها کمبود منابع آبی را جبران کرد. از آنجا که منابع آبی محدود است، پژوهشگران مختلف دنیا به بررسی، طراحی و ارائه سیستم‌های مختلف تولید یا تصفیه آب می‌پردازند. در استان بوشهر نیز مدتی است که موضوع تولید آب از رطوبت هوا مورد توجه قرارگرفته است. موضوعی قابل تامل که با توجه به رطوبت بالا در این استان دور از دسترس نیست.
البته موضوع استفاده از رطوبت هوا برای تولید آب موضوع جدیدی نیست اما در کشور ما زیاد جدی گرفته نشده است. با توجه به کمبود شدیدی که کشور و استان در زمینه آب با آن مواجه است، امکان استفاده از این روش در شهرهای ساحلی استان که رطوبت هوا در آنها بالاست، به‌عنوان یک فرصت تلقی می‌شود، هرچند در سال‌های گذشته یکی از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی استان پیشنهادی مبنی بر خرید و واردات نمونه‌ای از این دستگاه‌ها به مسوولان ارائه کرد اما در آن زمان مورد توجه قرار نگرفت.
بنابراین در کنار این روش، محققان دانشگاهی کشور ساخت آب‌شیرین‌کن‌های همراه و قابل‌حمل مخصوص مناطق دوردست، ساخت دستگاه هواآب یا تبدیل رطوبت هوا به آب و کشاورزی با آب دریا را در دست بررسی دارند و در تلاشند تکنولوژی مربوط به آنها را بومی کنند.
البته دولت و مجلس هم در این زمینه بیکار ننشسته‌اند و طرح جداسازی آب شرب و بهداشتی را در دستور کار دارند. همین چند روز پیش نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرح بهینه‌سازی مصرف آب شرب را بررسی و تصویب کردند که براساس ماده (5) این طرح، وزارت نیرو مکلف است به‌منظور جلوگیری از هزینه‌های بالای تصفیه آب و اتلاف آب شرب در شهرها و روستاهای بالای 200 خانوار با اولویت مواردی که دارای منابع آبی با کیفیت پایین‌تر از آب شرب هستند، جداسازی آب شرب از سایر مصارف را اجرائی کند. در تبصره این ماده نیز آمده است که طراحی و ساخت شهرهای جدید منوط به فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم برای جداسازی آب شرب و آب بهداشتی است.
با این‌حال، فرصت‌هایی نیز در استان وجود دارند که لازم است برنامه مطالعاتی صحیحی برای بهره‌گیری از آنها تدوین و اجرا شود. یکی از این فرصت‌ها، جمع‌آوری و استفاده از آب‌های خروجی دستگاه‌های کولر گازی است. کولرهای گازی و به‌خصوص نمونه‌های اسپیلت آنها در زمان روشن بودن در فصل تابستان حجم زیادی آب تولید می‌کنند که معمولا در کانال‌های دفع آب‌های سطحی به هدر می‌روند اما تاکنون مطالعه‌ای برای شناسایی میزان دقیق این حجم از آب صورت نگرفته است.
اگر بخواهیم برآورد ذهنی و سر انگشتی از میزان آب تولیدی در کولرهای گازی داشته باشیم، کافی است فرض کنیم هر کولر گازی در هر شبانه‌روز، تنها 20 لیتر آب زائد تولید می‌کند. در این صورت، در یک شهر دارای 10 هزار خانوار، در هر روز حداقل 200 هزار لیتر آب قابل استفاده، به‌راحتی هدر می‌رود.
این در حالی است که میزان آب تولیدی کولرها در هر شبانه‌روز بیش از این مقدار است و میزان تولید این آب در استان بوشهر که دارای بیش از 200 هزار نفر جمعیت و تعداد بسیار زیادی ادارات و شرکت‌های دولتی و خصوصی و واحد‌های تجاری متعددی است، به مراتب بیشتر و روزانه بیش از پنج میلیون لیتر خواهد بود.
هرچند این مقدار آب در مقابل مصرف سرانه آب هر بوشهری که به‌طور متوسط 270 لیتر در روز است، میزان ناچیزی است اما باید در نظر داشت که تامین همین مقدار آب نیز برای استان کم‌آبی مانند بوشهر یک غنیمت ارزشمند است.
برای استفاده از این فرصت، لازم است تا مطالعات دقیقی از میزان آب تولیدی کولرهای گازی و روش‌هایی که می‌توان آنها را جمع‌آوری کرد، انجام شود و شاید یکی از عملی‌ترین روش‌ها در این زمینه، جمع‌آوری آب کولرهای هر مجتمع تجاری و مسکونی به‌صورت جداگانه و لوله‌کشی آن برای استفاده در همان مجتمع‌ها باشد. روشی که در روزهای تابستان امسال برخی از مردم فهیم استان از آن استفاده کردند و صرفه‌جویی مناسبی در هزینه‌های خانوار خود انجام دادند.
