بامداد جنوب: نفت کلید واژه اصلی اول و آخر اقتصاد ایران است و بدون آن تقریبا اقتصاد ایران حرفی برای گفتن ندارد. این ادعا با اعداد واضح‌تر است؛ ایران یکی از اولین تولید کنندگان نفت در جهان است. در سال ۲۰۰۱ ایران چهارمین تولیدکننده بزرگ نفت خام جهان بود. طبق برآورد‌های مجلهٔ نفت و گاز، تا ژانویه ۲۰۱۱ ذخایر قطعی نفت ایران در حدود ۱۳۷ میلیارد بشکه بود، که حدود ۱۰ درصد از مجموع ذخایر جهان است، همچنین ایران دارای ۱٬۰۴۵ تریلیون فوت مکعب ذخایر گاز طبیعی است، که حدود ۱۶ درصد از ذخایر جهان است. تولیدات نفت و گاز ایران شامل گاز مایع، نفت کوره، گازوئیل، نفت سفید، بنزین و نفتا می‌شود. از این رو حدود ۵۰ درصد از درآمد‌های ملی بودجه و ۸۰ درصد از صادرات کشور از منابع نفتی تامین می‌شود.

در ادوار مختلف روند افزایش قیمت و درآمدزایی نفت متفاوت بوده است و این ماده درآمدزا در کشمکش‌های سیاسی پاشنه آشیل ایران محسوب و در گزند انواع و اقسام تحریم‌ها قرار گرفته است و به گفته کارشناسان اگرچه افزایش قیمت نفت به صورت مقطعی در بهبود وضعیت برخی از شاخص‌های اقتصادی در کشور موثر بوده، اما به‌طور کلی نفت نتوانسته است شاخص‌های کیفی توسعه اقتصادی از قبیل رفع فقر، بیکاری و نابرابری مفید واقع شود. همچنین براساس نتایج پژوهش‌های مختلف، درآمد نفت در دهه‌های گوناگون باوجود جهت‌گیری برنامه‌ها به سوی اشتغال‌زایی و فقر‌زدایی، به رفع فقر، بیکاری و نابرابری نینجامیده و حتی به تشدید وخامت شاخص‌های نابرابری در کشور منجر شده است.

چراغ تحریم نفت از سال ۱۳۲۹ که بریتانیا و در پاسخ به ملی شدن صنعت نفت ایران برای اولین بار نفت ایران را تحریم کرد تا امروز همواره این چراغ خاموش نشده است. در سال‌های اخیر، اما «حامل‌های انرژی» در ایران بیش از هر زمان دیگر هدف تحریم قرار گرفته است. تحریم‌ها هر بار در لباسی تازه ظاهر می‌شدند؛ یا با ابزار‌هایی مستقیمی، همچون تحریم خرید یا خریداران، و یا با شیوه‌های نامستقیمی، همچون تحریم بیمه‌ای کشتی‌های نفتکش یا تحریم بانکی، اعمال و با هدف انصراف خریداران نفت این کشور و رو کردن آن‌ها به دیگر عرضه‌کنندگان این کالا.

اطلاعات منتشر شده، اما از سوی سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) نشان می‌دهد ایران حتی با وجود تحریم‌های غیرقانونی امریکا همچنان یکی از کشور‌های بزرگ تولیدکننده نفت جهان است. ایران در سه‌ماهه سوم سال جاری میلادی روزانه ۲ ٫ ۵۶۶ میلیون بشکه نفت تولید کرده است و پس از عربستان، عراق، امارات و کویت پنجمین تولیدکننده بزرگ نفت اوپک شناخته شده است.

ایران بیش از ۸ ٫ ۷ درصد کل تولید نفت اوپک را در این دوره به خود اختصاص داده است. کل تولید اوپک در سه‌ماهه سوم ۲۰۲۲ بالغ بر ۲۹ میلیون و ۴۴۲ هزار بشکه در روز بوده است. تولید نفت ایران در این دوره نسبت به سه‌ماهه دوم سال جاری میلادی ۱۱ هزار بشکه در روز افزایش یافته است. ایران در سه‌ماهه دوم امسال ۲ میلیون و ۵۵۵ هزار بشکه در روز نفت تولید کرده بود.

تولید نفت ایران در تابستان امسال نسبت به متوسط تولید نفت ایران در سال گذشته میلادی ۱۷۴ هزار بشکه در روز افزایش یافته است. ایران در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۲.۳۹۲ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده بود. این گزارش بر اساس آمار منابع ثانویه تهیه شده است و به عقیده کارشناسان تولید و صادرات واقعی نفت ایران بیشتر از این ارقام است.

به گزارش خبرگزاری رویترز از لندن، صادرات نفت تهران از زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق امریکا در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ خارج شد و تحریم‌ها را با هدف محدود کردن صادرات نفت و درآمد‌های مرتبط با آن به دولت ایران بازگرداند، محدود شده است. با این وجود صادرات این کشور در دوره ریاست جمهوری جو بایدن، که به دنبال احیای توافق هسته‌ای بود، افزایش یافته و بر اساس برخی برآورد‌ها به بالاترین سطح از سال ۲۰۱۹ رسیده است. این امر علیرغم وجود جریان‌های مخالف مانند توقف در آن مذاکرات و رقابت نفت خام تخفیفی روسیه صورت می‌گیرد.

شرکت مشاور انرژی اس وی بی اینترنشنال گفت: صادرات نفت خام ایران در دسامبر به طور متوسط ۱.۱۳۷ میلیون بشکه در روز بود که ۴۲۰۰۰ بشکه در روز نسبت به نوامبر افزایش داشته و بالاترین رقمی است که SVB در سال ۲۰۲۲ بر اساس برآورد‌های قبلی گزارش کرده بود. کارشناس شرکت اس وی بی در این باره گفت: «در مقایسه با دولت ترامپ، هیچ سرکوب یا اقدام جدی علیه صادرات نفت ایران صورت نگرفته است. صادرات ژانویه تا کنون مانند ماه‌های گذشته قوی بوده است.»

وی افزود: «کاهش تقاضای چین و عرضه روسیه به چین چالش بزرگی برای آن‌ها بوده است. بیشتر نفت این کشور همچنان به خاور دور و در نهایت چین می‌رود. ایران همچنین به ونزوئلا برای صادرات نفت خود کمک می‌کند.»

آدرین واتسون، سخنگوی شورای امنیت ملی در کاخ سفید، گفت که اجرای تحریم‌ها توسط دولت قوی است و «آمار کلان اقتصاد ایران به وضوح این موضوع را تائید می‌کند.» واتسون گفت: «ما از هیچ اقدامی علیه تحریم‌گریزان، همراه با تحریم‌ها علیه تجارت موشکی و هواپیما‌های بدون سرنشین ایران تردیدی نداشته و نخواهیم داشت».

مشاور پترو لجستیک که عرضه نفت را دنبال می‌کند، گفت شاهد یک روند صعودی در صادرات نفت خام ایران است که از نظر این شرکت در دسامبر به بالاترین سطح خود از مارس ۲۰۱۹ رسیده است. کپلر، یک شرکت اطلاعاتی، صادرات نفت خام ایران را در نوامبر ۱.۲۳ میلیون بشکه در روز اعلام کرد که بالاترین میزان از آگوست ۲۰۲۲ و تقریباً برابر با سطح ۱.۲۷ میلیون بشکه در روز در آوریل ۲۰۱۹ است.