بامداد24/سید علی موسوی: حالا به نظر می‌رسد دیگر نه اتحادی از این سازمان مانده و نه دوستی و هماهنگی.

رویای اتحادیه اروپا برای ساختن حلقه دوستان در اطراف خود از منطقه قفقاز تا صحرای افریقا پس از آن‌که درگیری‌ها در نزدیکی مرزهای این قاره سیل آوارگان را به‌سوی آن فرستاد تبدیل به کابوس شده است.

حلقه دوستان یا حلقه آتش

سیاست موسوم به سیاست همسایگی اروپا که در سال 2003 آغاز شد، یک شکست تمام‌عیار است. این خلاف موفقیت طرح گسترش اتحادیه اروپا به‌سمت شرق بوده که موجب تبدیل شدن برخی کشورهای کمونیستی سابق به دموکراسی‌های همراه با بازار پویا شد. اتحادیه اروپا به 16 کشور در سمت شرق و جنوب، پیشنهاد پول، کمک‌های فنی و دسترسی به بازار در ازای پذیرش هنجارهای اقتصادی، دموکراتیک و اداری اتحادیه اروپا را داده هرچند که به آنها پیشنهاد عضویت نداده است. اوایل سال جاری میلادی کارل بیلدت، نخست‌وزیر سابق سوئد گفت: با نگاهی به وضعیت کنونی به یقین به این نتیجه می‌رسیم که نه از سوی حلقه دوستان بلکه از سوی حلقه آتش احاطه شده‌ایم.

بخشی از علت شکست اتحادیه اروپا در ایجاد ثبات و دموکراسی در کشورهای اطراف این اتحادیه به‌دلیل عوامل خارج از کنترل بروکسل شامل نارضایتی روس‌ها از سقوط اتحاد شوروی سابق و درگیری‌های سیاسی و فرقه‌ای در خاورمیانه است.

از مجموع شش کشور موسوم به مشارکت شرقی اروپا پنج کشور شامل اوکراین، مولداوی، گرجستان، ارمنستان و آذربایجان به‌دلیل به اصطلاح درگیری‌های منجمد که مسکو در آن دست دارد، تضعیف شده‌اند و ششمین کشور یعنی بلاروس با چنان استبدادی دست به گریبان است که هدف تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار گرفته است.

 مقام‌های اتحادیه اروپا اکنون تصدیق می‌کنند که چارچوب طراحی شده به‌منظور ایجاد تغییرات در همسایه‌های این اتحادیه به‌دلیل در نظر گرفتن دو عامل خودخواهی و ساده‌لوحی از همان ابتدا غلط بوده است. کریستین دانیلسون، رئیس اداره سیاست همسایگی و گسترش در کمیسیون اروپا گفت: ایده ما این بود که حلقه‌ای از دوستان را تشکیل دهیم که با ما همگرا باشند اما عضو اتحادیه اروپا نشوند که این ایده کمی ارباب‌منشانه بوده و اتحادیه اروپا می‌خواهد به همه بگوید که چه کاری انجام دهند تا ما متقاعد شده‌ایم که نخواهیم آنها مثل ما باشند. اتحادیه اروپا به همسایگان پاداش‌های خیلی کمی در ازای شرایط فراوانی ارائه کرده و نظام نظارتی شدیدی دارد که حاکمان محلی و مستبد در پایتخت‌هایی نظیر مینسک، باکو، قاهره و الجزیره آن را تهدیدی علیه منافع خود قلمداد می‌کند.

 همچنین در رویکرد اتحادیه اروپا فرض شده که گروه‌های کشورها در مناطق شمال افریقا یا جنوب قفقاز با یکدیگر همکاری داشته و تجارت می‌کنند اما در واقعیت آنها تمایل چندانی برای همکاری ندارند. با این حال در حال حاضر سیاست همسایگی اتحادیه اروپا قرار است با تجدید نظر اساسی روبه‌رو شود و در نظر گرفته شده که در تاریخ 17 نوامبر این اتحادیه یک رویکرد منعطف‌تر، متفاوت‌تر و فروتن‌تر را رونمایی کند. این‌که رویکرد جدید همسایگی در اتحادیه اروپا موثرتر خواهد بود یا خیر، باید ثابت شود. یان بوند، یک سفیر سابق انگلیس و کارشناس مرکز اصلاح اروپا، سیاست فعلی اتحادیه اروپا را آمیزه‌ای از تناقض و تفکرات واهی قلمداد می‌کند. در آخرین بازبینی سیاست همسایگی اروپا در سال‌های 2010 و 2011 قرار شد که تمرکز ویژه‌ای بر پیشبرد دموکراسی پایدار و عمیق انجام شود اما به گفته یان بوند از آن زمان تاکنون دو کشور شامل لیبی و سوریه دچار هرج و مرج شده‌اند.

 یک کشور یعنی مصر کودتای نظامی داشته و در چند کشور دیگر شامل آذربایجان جامعه مدنی و رسانه‌ها سرکوب شده‌اند. از طرفی در میان چند مورد موفقیت نسبی یعنی تونس، اوکراین و گرجستان همچنان در معرض تهدیدهای داخلی و خارجی آسیب‌پذیر هستند و در یک مورد دیگر یعنی اسرائیل با وجود داشتن روابط اقتصادی سطح بالا حاضر به پذیرش تلاش اتحادیه اروپا برای پیشبرد راه‌ حل دو کشور شدن فلسطین و اسرائیل نبوده است. همچنین این واقعیت برای اتحادیه اروپا وجود دارد که نیاز فوری به مهار و مدیریت صدها هزار پناهجوی خاورمیانه، آسیا و آفریقا دارد و احتمالا این مساله برای اتحادیه اروپا اولویتی بیشتر از همه اولویت‌های دیگر مربوط به همسایگی خواهد داشت. این بدان معنی است که بروکسل مجبور خواهد شد پول‌های در نظر گرفته شده برای توسعه اقتصادی و اصلاحات اداری را صرف تامین تاسیسات به‌منظور نگهداری پناهجویان و جلوگیری از سرازیر شدن آنها به اروپا کند.