بامداد جنوب: 

 شرکت‌های دانش‌بنیان طی چند سال اخیر مسیر رو به‌رشد خود را با ساخت، تولید و بومی‌سازی انواع فناوری‌ها و نوآوری در حوزه‌های مختلف از جمله صنایع مهم و حیاتی نفت، گاز و پتروشیمی آغاز کرده و بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. تا چند سال اخیر، تجهیزات مورداستفاده در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی از وسایل ساده و اقلام خردی مانند مبدل‌های ساده و کولر‌های هوایی گرفته تا تجهیزات پیچیده و حساس‌تری مانند کمپرسور‌ها و توربین‌ها، ساخت خارج بود، درواقع ایران، در این حوزه عمدتا واردکننده تجهیزات بود. بر اساس افق برنامه ۲۰ ساله کشور یعنی تا پایان سال ۱۴۰۴، مقرر شده است بیش از ۵۰ هزار شرکت دانش‌بنیان در کشور فعال شود که تاکنون تعداد این شرکت‌ها به بیش از سه هزار و ۲۰۰ واحد رسیده و نشان از راه طولانی در پیش‌رو دارد.

در سال‌های پس از انقلاب به‌ویژه در دوران پس از دفاع مقدس، بومی‌سازی در حوزه ساخت تجهیزات و خدمات طراحی و مهندسی موردتوجه قرار گرفت و پس از تحریم‌ها و مشکلات ناشی از آنها، به «اجبار خوشایندی» روی آوردیم که منجر به شتاب‌‎گیری مضاعفی در این حوزه شد. البته شاید در زمینه خصوصی‌سازی در همه حوزه‌ها موفق نبوده‌ایم، اما پیشرفتی که ایجاد شد قابل‌قبول و در برخی موارد نیز فراتر از انتظار بود، تا جایی که به گفته مدیرعامل شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی، اکنون در برخی تجهیزات بسیار حساس و پیچیده مانند برخی کوره‌های ویژه واحد‌های فرآیندی یا مثلا اکسترودر‌های پلی‌اتیلن که عمده دانش فنی طراحی ساخت آن‌ها نیز در انحصار صاحبان لیسانس واحد‌های مربوطه است مشکلاتی داریم.

شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی به‌منظور اجرای طرح‌های توسعه‌ای صنعت پتروشیمی و بهره‌گیری از تجربیات حاصل از اجرای مراحل مختلف این طرح‌ها در سال ۱۳۷۳ به‌عنوان شرکتی دولتی تاسیس شد و در بخش‌های مختلف تخصصی ازجمله مهندسی، تدارکات، ساختمان و نصب، راه‌اندازی و مدیریت پروژه‌ها در حوزه‌های صنعتی و زیربنایی ارائه خدمات کرد. به‌دنبال تحقق خصوصی‌سازی در صنعت پتروشیمی در سال ۹۲، این شرکت در قالب یکی از شرکت‌های زیرمجموعه شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس به بخش خصوصی واگذار شد و توانست با افزایش توان و مهارت خود در مدیریت و اجرای طرح‌های توسعه‌ای بیش ‌از پیش به ایفای نقش بپردازد. از دستاورد‌های این شرکت در این رابطه می‌توان به ابداع مدل ارزیابی بلوغ پروژه‌های صنعت پتروشیمی، طراحی و استقرار داشبورد پروژه‌های مدیریت طرح، ابداع نظام ارزیابی شایستگی مدیران، مستندسازی، شناسایی و مدیریت ریسک در پروژه‌های پتروشیمیایی، تدوین و اشاعه قرارداد‌های تیپ صنعت پتروشیمی، سیستم مدیریت هزینه پروژه‌ها و موارد دیگر اشاره کرد.

این شرکت قصد دارد از طریق ارائه خدمات اجرائی، مدیریت طرح‌ها، پروژه‌های صنایع نفت، گاز و پتروشیمی در بازار‌های هدف در افق ۱۰ ساله، پیشرو بازار اجرای این پروژه‌ها باشد. مدیرعامل شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی با اشاره به اینکه این شرکت از ابتدای تاسیس متولی توسعه در صنعت پتروشیمی بوده، گفت: مدیریت توسعه در حال حاضر نقش خود را در توسعه این صنعت در قالب بازوی مدیریتی در اجرای پروژه‌های هلدینگ خلیج‌فارس، به‌عنوان بزرگ‌ترین هلدینگ کشور در صنعت پتروشیمی ادامه می‌دهد. صنایع پایین‌دستی و تکمیلی از حوزه‌هایی است که طی سال‌های طولانی توسعه صنعت مغفول مانده است. تاکنون این بخش متولی ویژه‌ای نداشته و سرمایه‌گذاری متمرکز و عمده‌ای روی آن انجام نشده بود؛ از سوی دیگر بخش خصوصی نیز به‌تنهایی وارد این نوع سرمایه‌گذاری نمی‌شد؛ اما از زمان متولی‌گری هلدینگ خلیج‌فارس و سپردن سرمایه‌گذاری این بخش به پترول شرایط تغییر کرد. اکنون، شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی به‌عنوان بازوی مدیریتی هلدینگ در طرح‌های پایین‌دستی، مدیریت کار‌های اجرائی را به عهده گرفته است.

صفرعلی بابایی با اشاره به اینکه حرفه اصلی شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی، مدیریت و نظارت بر اجرای طرح‌های پتروشیمی و زیربنایی است، عنوان کرد: در شرایط فعلی، هر طرحی که در هلدینگ خلیج‌فارس مطرح می‌شود، به‌عنوان بدنه مدیریتی آن حضور داریم. از طرفی با اتکا به تجربیات طولانی که در امور زیربنایی مانند ساخت جاده، راه و ساختمان، بیمارستان، پل، فرودگاه و استحصال زمین از دریا و احداث بنادر داریم، آماده مدیریت و اجرای پروژه‌های زیربنایی در داخل و خارج از هلدینگ هستیم. اجرای طرح‌های پتروشیمی شامل سه بخش اصلی انتخاب دانش فنی و طراحی-مهندسی، خرید و ساخت تجهیزات و عملیات اجرائی است.

به گفته وی در حال حاضر جز در موارد تامین لیسانس واحد‌هایی که قبلا در ایران تجربه نشده و به‌دنبال تامین آن هستیم، برای دیگر واحد‌ها هیچ مشکلی ازنظر طراحی و مهندسی نداریم. البته با استفاده از دانش پژوهشگاه صنعت نفت توانسته‌ایم به بحث تولید دانش فنی در داخل ورود کنیم و عملیات احداث واحد سولفورزدایی پتروشیمی ایلام را با اتکا بر دانش فنی داخلی کلید بزنیم. بابایی گفت: در سال‌های اخیر برخی شرکت‌ها با هدایت این شرکت خط تولید را به‌مرور ایجاد و بعد فرآیند بومی‌سازی را آغاز کرده‌اند. این بومی‌سازی تجهیزات از طرح متانول خارگ با ساخت مبدل و کولر‌های هوایی آغاز و به جایی رسیده که در حال حاضر تقریبا تمامی تجهیزات ثابت و بخشی از تجهیزات دوار در داخل کشور تولید می‌شوند.

به گفته مدیرعامل شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی اکنون که با رکود پروژه‌ها روبه‌رو هستیم، شرکت‌های داخلی به‌دنبال کار در بخش نفت، گاز و پتروشیمی هستند تا ظرفیت‌های خود را عملیاتی کنند. ازآنجا که بقای هر صنعتی به توسعه آن وابسته است، این شرکت‌ها باید به‌دنبال توسعه دانش طراحی و ساخت تجهیزات و ایجاد خط تولید تجهیزات پیچیده‌تر باشند تا علاوه بر ارزش‌افزوده‌ای که در کشور حاصل می‌شود، به ایجاد اشتغال به‌خصوص در مناطق عملیاتی که عموما هم محروم هستند، کمک شود. در بخش ساخت داخل موارد زیادی را تجربه کرده‌ایم، تجهیزاتی مثل کوره‌ها که مهندسی و ساخت آن‌ها به عهده خارجی‌ها بود در حال حاضر توسط سازندگان داخلی ساخته می‌شود. به‌طور مثال ساخت کوره‌های شرکت بوعلی سینا را به شرکت داخلی سپردیم یا فلر‌ها که زمانی از خارج وارد می‌شد را در انواع مختلف نه‌تنها داخلی‌سازی کردیم بلکه طراحی و مهندسی آن‌ها را توسط شرکت‌های داخلی انجام می‌دهیم.

بابایی ساخت کمپرسور را از دیگر بخش‌های مغفول مانده صنعت پتروشیمی می‌داند که در تجربه اخیر، در پتروشیمی آپادانا خلیج‌فارس به‌صورت مشترک بین سازنده داخلی و خارجی در حال ساخت است. از سویی برج‌های سنگین فرآیندی یا رآکتور‌ها که تحت لیسانس و ساخت خارجی بود، مثلا در پروژه بوعلی‌سینا، به شرکت‌های داخلی واگذارشده‌اند. این موارد در حالی صورت گرفته که درگذشته در واگذاری قرارداد‌ها تنها ۳۰ درصد کل پروژه درنهایت در داخل ساخته و اجرا می‌شد؛ اما اکنون این سهم گاهی به‌طور کامل به شرکت‌های ایرانی واگذار می‌شود. به‌طور مثال در پروژه شیرین‌سازی محصول برش سنگین پتروشیمی نوری که دانش فنی آن را بعد از برجام از شرکت فرانسوی Axens گرفتیم تا ۷۰ درصد ساخت تجهیزات به شرکت‌های داخلی سپرده می‌شود و امیدواریم شرکت‌های ایرانی برای ۳۰ درصد باقی‌مانده نیز اعلام آمادگی کنند.

وی در ادامه با اشاره به پیشرفت صورت گرفته در بخش راه‌اندازی یادآور شد: پروژه پتروشیمی ایلام به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین واحد‌های الفین کشور که در ماه‌های آینده به تولید می‌رسد، برای راه‌اندازی هیچ وابستگی به خارج ندارد. همچنین ساخت پمپ‌های سرد برای واحد‌های الفین در داخل کشور از دیگر پیشرفت‌های بزرگ هلدینگ خلیج‌فارس است؛ به‌این‌ترتیب توانسته‌ایم بر دانش مهندسی ساخت، تمرکز کنیم. شاید برخی از تجهیزات که در داخل تولید می‌شوند خیلی پیچیده نباشند، ولی با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانیم هزینه‌های تولید را به ۵۰ درصد کاهش دهیم. کما اینکه اخیرا ساخت تعدادی شیرآلات سیلابی (Deluge Valve)، به یک شرکت دانش‌بنیان باقیمت حدودا ۴۰ درصد انواع مشابه خارجی واگذارشده است. مدیرعامل شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی در ادامه با اشاره به اینکه شرکت در چند سال اخیر تعهدات خود را برای انجام فعالیت‌های پروژه‌ها در داخل به‌درستی پیش برده گفت: هیچ‌یک از تجهیزات ساخت داخلی تاکنون با مشکل مواجه نشده‌اند.

مدیرعامل شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی درآمد‌های شرکت را به دو بخش تقسیم کرده و گفت: درآمد مستقیم شرکت که طی پنج سال گذشته با رشد همراه بود، در سال ۹۸ حدود ۵۰ میلیارد تومان سود داشته است که با توجه به زمینه فعالیت آن‌که از جنس مدیریت طرح است، رقم مناسبی است؛ اما درآمد غیرمستقیم «مدیریت توسعه» ایجاد ارزش‌افزوده و سودآوری برای هلدینگ خلیج‌فارس است؛ بنابراین آورده ما برای هلدینگ با زمان‌بندی مناسب و عدم مشارکت خارجی‌ها و به‌ثمر رساندن پروژه‌هایی که هلدینگ خلیج‌فارس سرمایه‌گذاری می‌کند ایجاد می‌شود و این ارزش‌افزوده بسیار قابل‌توجه از درآمد مستقیم شرکت است. همچنین، از دیگر آورده‌های ما برای هلدینگ، ارزیابی توانمندی شرکت‌های سازنده، پیمانکاران و مشاوران و تائید آن‌ها برای حضور در فعالیت‌ها و مناقصات هلدینگ است که در راستای سیاست حداکثر کردن سهم ساخت داخل از پروژه‌ها نیز هست. در گذشته یکی از شرایط گرفتن فاینانس خرید ۸۵ درصد تجهیزات از اروپایی‌ها بود. با اینکه آن زمان بهره مقرون به‌صرفه بود؛ اما ارزی که برای واردات خارج می‌شد بهره‌مندی صنایع داخلی از منابع مالی فراهم‌شده را کم می‌کرد. از طرفی، در حال حاضر درصورتی‌که در داخل توان ساخت وجود داشته باشد، وزارت صمت اجازه ثبت سفارش را نمی‌دهد و مجموع این شرایط باعث شده که ارزش‌افزوده بیشتری در داخل حاصل شود.

بابایی در پایان تاکید کرد: عمده هدف ما تمرکز بر مدیریت و اجرای پروژه‌ها با استفاده حداکثری از توان داخل همراه با حفظ کیفیت مطلوب چه در فرآیند اجرای پروژه‌ها و چه در محصولات نهایی تولیدشده جهت مصارف داخل و صادراتی است تا ضمن خلق حداکثر ارزش‌افزوده برای سهامداران و مشتریان، زمینه بهره‌مندی کلیه ذی‌نفعان داخلی را از فرصت‌های فراهم‌شده توسعه، فراهم کنیم.